Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
In de afgelopen jaren is er een toenemend belangstelling ontstaan voor het fenomeen narcisme, met name in het kader van opvoeding en kinderontwikkeling. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat narcisme niet alleen een persoonlijkheidskenmerk is, maar ook diepgeworteld is in culturele en opvoedingscontexten. Voor zowel ouders als opvoeders is het belangrijk om te begrijpen hoe narcisme bij kinderen zich ontwikkelt, wat de gevolgen kunnen zijn en welke opvoedingsstijlen er invloed op hebben. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige wetenschappelijke kennis op basis van onderzoek, met aandacht voor opvoedingspraktijken en hun effecten.
Inzichten uit wetenschappelijk onderzoek
Opvoeding en het ontstaan van narcisme
Wetenschappelijke studies tonen aan dat opvoedingsstijlen een directe invloed hebben op de ontwikkeling van narcisme bij kinderen. In een onderzoek van Otway en Vignoles (2006) werd geconstateerd dat kinderen van narcistische ouders vaak worden overwaardeerd. Deze kinderen worden bijvoorbeeld vaak geprezen voor bijna alles wat ze doen, zonder kritiek of grenzen. Dit soort opvoeding, gericht op het ophogen van zelfwaardering in plaats van het verstevigen ervan, lijkt een rol te spelen in het ontwikkelen van narcistische eigenschappen. Bovendien bleek dat narcistische kinderen hun zelfbeeld vaak in vergelijking tot anderen vormen: ze zien zichzelf als superieur en zijn afhankelijk van externe beoordelingen om hun zelfwaardering te onderhouden.
Twee verschillende opvoedingsstijlen lijken hierbij een rol te spelen: enerzijds een afstandelijke en empathiearme houding van ouders, anderzijds een overwaardeerende en dominante stijl. Beide stijlen hebben gemeen dat ze de ontwikkeling van een gezonde zelfwaardering in de weg kunnen staan. In plaats van dat kinderen leren om met kritiek om te gaan en hun eigen grenzen te erkennen, raken ze afhankelijk van externe validatie en positief beoordeling.
Opvoedingscultuur en de rol van individualisme
Het onderzoek wijst ook uit dat cultuur een belangrijke rol speelt in de mate waarin narcisme voorkomt. In Westerse samenlevingen, waar individualisme, onafhankelijkheid en competitiviteit centraal staan, is het voorkomen van narcisme aanzienlijk hoger dan in collectivistische culturen zoals in Azië en het Midden-Oosten. Dit suggereert dat opvoedingsmores in Westerse landen mogelijk bijdragen aan een veralgemenisering van narcistische eigenschappen. In de Verenigde Staten is bijvoorbeeld het hoogste niveau van narcisme gemeten, wat wijst op een culturele context die narcisme bevordert.
Ook op generatieniveau zijn duidelijke verschillen te zien. Studies zoals die van Twenge et al. (2007) tonen aan dat narcismeniveaus onder tieners in Westerse landen in de afgelopen 25 jaar spectaculair zijn gestegen. Twee op de drie jongeren vandaag de dag scoren hoger op narcismevragenlijsten dan de gemiddelde tienerspopulatie in 1982. Deze stijgende trend is niet te verklaren zonder rekening te houden met veranderingen in opvoeding en cultuur.
Onderzoek naar narcisme bij kinderen en adolescenten
Aan de Vrije Universiteit Amsterdam en bij Pi Research Duivendrecht is een onderzoeksprogramma gestart om narcisme bij kinderen en adolescenten in kaart te brengen. In de eerste fase van dit onderzoek is een vragenlijst ontwikkeld – de Vragenlijst Kinderlijk Narcisme (VKN) – om narcisme meetbaar te maken bij kinderen van acht tot veertien jaar. Deze vragenlijst is gebaseerd op literatuur over narcisme bij volwassenen en meet de belangrijkste cognitieve, affectieve en gedragskenmerken van narcisme. Na uitgebreide analyses van antwoordpatronen is de vragenlijst tot tien items beperkt, waardoor het meetinstrument kort en toegankelijk is.
De VKN heeft een 1-factor structuur, wat betekent dat het één globaal construct meet. Uit het onderzoek is gebleken dat jongens gemiddeld iets hoger scoren op de VKN dan meisjes. Deze bevinding is consistent met studies bij volwassenen, waarbij jongens zichzelf positiever inschatten, meer sociale dominantie tonen en minder empathisch zijn dan meisjes. Dit suggereert dat narcisme niet alleen een persoonlijkheidskenmerk is, maar ook geslachtsgebonden patronen vertoont.
Psychische en interpersoonlijke gevolgen
In de tweede fase van het onderzoek is nagegaan of narcisme bij kinderen ook samenhangt met hun psychische en interpersoonlijke functionering. De studie toont aan dat narcistische kinderen, net zoals narcistische volwassenen, vaak ontevreden zijn met hun eigen persoonlijkheid, maar zich superieur voelen ten opzichte van anderen. Hun zelfbeeld is kwetsbaar en afhankelijk van externe beoordelingen. Dit maakt hen kwetsbaar voor kritiek en leidt tot angst voor negatief beoordeeld te worden. Narcistische kinderen rapporteren bijvoorbeeld vaak dat ze zich zorgen maken over hoe anderen hen zien.
Bovendien tonen narcistische kinderen vaak 'zelfgeoriënteerde interpersoonlijke doelen'. Ze streven naar bewondering en willen dominantie verkrijgen ten opzichte van anderen. Dit heeft gevolgen voor hun sociale interacties en kan leiden tot agressie of conflicten. In studies is gebleken dat narcistische kinderen vaker te maken hebben met interne problemen, zoals angst of depressieve klachten, en externe problemen, zoals agressie of groepsuitsluiting.
Opvoeding en de rol van ouders
De opvoedingsstijl van ouders speelt een centrale rol in de ontwikkeling van narcisme. Uit de studies is duidelijk geworden dat kinderen van narcistische ouders vaak worden overwaardeerd. Ouders die hun kinderen constant lof geven, zonder kritiek of grenzen, kunnen bijdragen aan een kwetsbaar zelfbeeld dat afhankelijk is van externe beoordelingen. Aan de andere kant leiden afstandelijke en empathiearme opvoeders ook tot narcistische kenmerken, doordat kinderen geen steun krijgen om een stabiel en genuanceerd zelfbeeld te ontwikkelen.
Het doel van gezonde opvoeding is om kinderen te helpen bij het ontwikkelen van een stabiel en genuanceerd zelfbeeld. Dit houdt in dat ouders kinderen niet alleen lof geven, maar ook kritisch zijn, grenzen stellen en het vermogen om met tegenslagen om te gaan. In plaats van kinderen op een voetstuk te plaatsen, moeten ouders hen leren om met kritiek om te gaan en hun eigen grenzen te erkennen. Dit helpt kinderen om een gezonde zelfwaardering te ontwikkelen die niet afhankelijk is van externe beoordelingen.
Toekomstige richtingen in opvoeding en onderzoek
Aangezien de huidige studies duidelijke verbanden tussen opvoeding en narcisme tonen, is er behoefte aan verdere onderzoek naar effectieve opvoedingsstrategie en preventieprogramma’s. In het kader van dit onderzoek is bijvoorbeeld een educatieve game ontwikkeld voor jonge ouders, waarin wetenschappelijke inzichten over opvoeding worden verwerkt. Deze game helpt ouders om bewust te worden van hun eigen opvoedingsstijl en te leren hoe ze een gezonde zelfwaardering bij hun kinderen kunnen bevorderen.
Daarnaast zijn er initiatieven om opvoeders en ouders te informeren over de risico’s van narcistische opvoedingsstijlen en de voordelen van een meer empathische en grensstellende aanpak. Onderzoekers benadrukken het belang van een balans tussen positieve bevestiging en kritisch feedback, zodat kinderen leren om met tegenslagen om te gaan en een genuanceerd zelfbeeld te ontwikkelen.
Conclusie
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat narcisme bij kinderen en adolescenten niet alleen een persoonlijkheidskenmerk is, maar ook een product van opvoeding en culturele context. Opvoedingsstijlen die gericht zijn op het ophogen van zelfwaardering in plaats van het verstevigen ervan, lijken een directe invloed te hebben op de ontwikkeling van narcistische eigenschappen. Bovendien wijzen studies uit dat narcismeniveaus in Westerse samenlevingen aanzienlijk zijn gestegen, met name bij jongeren. Dit suggereert dat huidige opvoedingsmores en culturele waarden een rol spelen in de veralgemenisering van narcisme.
Voor ouders en opvoeders is het belangrijk om bewust te zijn van de invloed van hun opvoedingsstijl op de ontwikkeling van kinderen. In plaats van kinderen constant te lof geven, is het belangrijk om grenzen te stellen, kritisch te zijn en kinderen te leren om met tegenslagen om te gaan. Dit helpt kinderen om een stabiel en genuanceerd zelfbeeld te ontwikkelen, dat niet afhankelijk is van externe beoordelingen. Aanvullend onderzoek en educatieve programma’s zijn van essentieel belang om ouders en opvoeders te informeren en te ondersteunen in het bevorderen van gezonde opvoeding en zelfwaardering bij kinderen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
