Opvoeden is Samenspel: Een Week van Aandacht voor Verbinding en Ondersteuning
juli 13, 2025
De beoordeling binnen de lichamelijke opvoeding (LO) is een onderwerp dat vaak tot discussie leidt. Traditioneel gezien is er een sterke focus op de eindprestatie, wat demotiverend kan werken voor leerlingen. Onderzoek suggereert dat leerlingen zich minder competent voelen in een les waarin cijfers worden gegeven dan in een les zonder cijfers. Dit artikel belicht de huidige praktijk van beoordelen in LO, de behoefte aan een meer formatieve benadering, en de mogelijkheden die digitale tools zoals de Sportfolio App bieden om het leerproces centraal te stellen.
De Huidige Beoordelingspraktijk en de Uitdagingen
Het is gebruikelijk dat leerlingen een cijfer ontvangen voor LO, net als bij andere vakken. Echter, de waarde van deze beoordelingen wordt in twijfel getrokken, aangezien een onvoldoende voor LO zelden doorslaggevend is voor het zittenblijven. Dit roept de vraag op wat de betekenis is van de beoordeling binnen dit vak. De huidige praktijk richt zich vaak te veel op de eindprestatie, waardoor de focus op het leerproces verloren gaat. Leraren LO ervaren het als lastig om leerprocessen te monitoren en formatief te evalueren, mede doordat er onvoldoende gebruiksvriendelijke en effectieve instrumenten beschikbaar zijn.
De Noodzaak van Formatief Beoordelen
Er is een groeiende onderwijskundige stroming die pleit voor een meer formatieve beoordelingswijze. Formatief beoordelen richt zich op het monitoren van het leerproces van de leerling en het geven van feedback om de leerling te ondersteunen bij het bereiken van zijn doelen. In tegenstelling tot summatief beoordelen, dat aan het einde van een periode plaatsvindt en een oordeel velt over de prestatie, is formatief beoordelen een continu proces dat geïntegreerd is in de les. Onderzoek toont aan dat het achterwege laten van cijfers bij LO kan leiden tot een groter gevoel van competentie bij leerlingen.
Het doel van LO is niet alleen het verbeteren van de bewegingsvaardigheden, maar ook het ontwikkelen van omgangs- en regelbekwaamheden, zoals fair play en zelfstandigheid. Daarnaast is het belangrijk dat leerlingen (zelf)kennis en inzicht verwerven en een eigen beweegidentiteit ontwikkelen. De huidige beoordelingspraktijk sluit hier onvoldoende op aan en kan zelfs demotiverend werken. Door het leerproces centraal te stellen, kunnen leerlingen gemotiveerder worden en beter ondersteund worden in hun ontwikkeling.
De Rol van Digitale Portfolio’s: Sportfolio App
Om leraren LO te ondersteunen bij het monitoren van leerprocessen en het formatief evalueren, zijn er verschillende instrumenten ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is de Sportfolio App, een digitaal ontwikkelportfolio voor leerlingen binnen het bewegingsonderwijs. Met deze app kunnen leerlingen hun eigen ontwikkeldoelen bepalen, deze volgen en zichzelf scoren. Dit gebeurt door middel van video-opnames, waarbij leerlingen hun prestaties vergelijken over een bepaalde periode en reflecteren op hun leerproces.
De Sportfolio App biedt leerlingen de mogelijkheid om belangrijke interventies te ervaren, zoals het zichtbaar maken van leren en het stellen van doelen. Deze interventies zijn bewezen effectief in het verhogen van de motivatie. De app is flexibel inzetbaar en kan worden aangepast aan de behoeften van de docent en de leerlingen. Docenten kunnen bijvoorbeeld instructievideo’s toevoegen, maar ook zelf de oefeningen voordoen. Het doel is om een tool te creëren die kan worden gebruikt om betekenisvol bezig te zijn met leren en bewegen.
Zelfreflectie en Eigen Verantwoordelijkheid
Een belangrijk aspect van formatief beoordelen is het stimuleren van zelfreflectie bij leerlingen. De Sportfolio App moedigt leerlingen aan om hun eigen leerproces te monitoren en te evalueren. In plaats van dat de docent bepaalt of de leerling aan een bepaald eindniveau heeft voldaan, richt de docent zich op het rendement van het leerproces. Dit stelt de docent in staat om de juiste interventies te plegen en de leerling persoonlijk te begeleiden. De leerling neemt hierbij zelf de verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen ontwikkeling.
Dit verschilt significant van de traditionele benadering, waarbij de docent het oordeel velt over de prestatie van de leerling. Wanneer een leerling zelf de constatering doet dat hij of zij vooruitgang boekt, heeft dit een positieve invloed op de innerlijke motivatie. Bovendien bespaart deze aanpak de docent tijd, omdat de focus verschuift van het geven van cijfers naar het begeleiden van het leerproces.
De Toekomst van Beoordelen in LO
De Sportfolio App is nog in ontwikkeling en wordt momenteel door ongeveer negentig scholen gebruikt. De verwachting is dat de app in de toekomst verder zal worden doorontwikkeld en dat er meer mogelijkheden zullen komen om te voldoen aan de groeiende vraag. Naast het gebruik in de lessen LO wordt er ook gekeken naar de mogelijkheden om de app in te zetten bij andere vakken en bij sportverenigingen.
Er is interesse vanuit België en Schotland om de app ook daar te gaan gebruiken. De ontwikkelaars benadrukken het belang van een stabiele basis voordat er internationaal wordt uitgebreid. Nederland staat bekend om zijn innovatieve ideeën op het gebied van onderwijs en de Sportfolio App is een voorbeeld van deze innovatie.
Ondersteuning van Leraren en Netwerken
Om leraren LO te ondersteunen bij het implementeren van formatief beoordelen, is er een ‘community of practice’ opgezet. Binnen deze community experimenteren leraren onder begeleiding met nieuwe, formatieve beoordelingsmethoden in hun eigen lespraktijk. Deze aanpak vergroot de kans op een blijvende doorwerking naar de praktijk, in vergelijking met traditionele vormen van docentprofessionalisering.
Het lectoraat ‘Move to Be’ van Fontys Sport en Bewegen werkt samen met verschillende experts uit binnen- en buitenland om kennis uit te wisselen en aanbevelingen te doen voor beleid, praktijk en onderzoek. Dit netwerk draagt bij aan de ontwikkeling van effectieve beoordelingsmethoden en de professionalisering van leraren LO.
Conclusie
De beoordeling in de lichamelijke opvoeding staat voor een verschuiving van een focus op eindprestaties naar een focus op het leerproces. Formatief beoordelen, ondersteund door digitale tools zoals de Sportfolio App, biedt mogelijkheden om leerlingen te motiveren, hun zelfreflectie te stimuleren en hun eigen verantwoordelijkheid te vergroten. Door het leerproces centraal te stellen, kan de lichamelijke opvoeding een nog waardevollere bijdrage leveren aan de ontwikkeling van leerlingen. De huidige ontwikkelingen wijzen op een positieve trend, waarbij leraren LO steeds meer ondersteuning krijgen bij het implementeren van effectieve beoordelingsmethoden.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
