De Week van de Opvoeding en Hoogbegaafdheid: Ondersteuning en Erkenning voor Ouders en Kinderen
juli 13, 2025
Het calvinisme, voortkomend uit de theologische ideeën van Johannes Calvijn (1509-1564), heeft een aanzienlijke en langdurige invloed gehad op de Nederlandse samenleving. Deze invloed strekt zich uit tot diverse aspecten van het leven, waaronder de opvoeding van kinderen. Hoewel de term ‘calvinistisch’ in de volksmond vaak geassocieerd wordt met specifieke karaktertrekken en normen, is het belangrijk om de historische context en de complexiteit van deze leer te begrijpen. Dit artikel beoogt een overzicht te geven van de invloed van het calvinisme op de opvoeding, gebaseerd op beschikbare informatie.
De Kern van het Calvinisme
Het calvinisme is in essentie de theologische gedachtegoed van Johannes Calvijn, met de daaruit voortvloeiende sociale en politieke leer. Het benadrukt de soevereiniteit van God, de totale verdorvenheid van de mens en de kracht van genade. Deze fundamentele principes hebben een diepgaande invloed gehad op de manier waarop calvinisten de wereld om hen heen beschouwden, inclusief de opvoeding van kinderen. De verspreiding van het calvinisme, met name in de Nederlanden, heeft geleid tot een sterke verwevenheid van deze leer met de Nederlandse cultuur en identiteit.
Opvoeding als een Religieuze Plicht
Volgens de principes van het calvinisme is de opvoeding niet slechts een taak, maar een religieuze plicht. Ouders hebben de verantwoordelijkheid om hun kinderen te onderwijzen in het geloof en hen te leiden op het pad van gerechtigheid. Dit omvat het voorlezen uit de Bijbel, het bespreken van geloofszaken en het voordoen van een leven dat in overeenstemming is met de christelijke leer. Deze inzet is intens en oprecht, met de beste bedoelingen om kinderen te leren over God en Zijn bedoelingen. De nadruk ligt op gehoorzaamheid, trouw en liefdevolheid.
De Vorming van Karakter en Discipline
Een belangrijk aspect van de calvinistische opvoeding is de vorming van karakter. Er wordt veel waarde gehecht aan eigenschappen als soberheid, zuinigheid, hard werken en betrouwbaarheid. Deze eigenschappen werden gezien als tekenen van Gods zegen en waren essentieel voor succes in het leven. Weber stelde dat deze eigenschappen calvinisten tot betrouwbare zakenpartners maakten, wat hun succes verder versterkte. Discipline speelt een cruciale rol in deze vorming. Kinderen worden geleerd om gehoorzaam te zijn aan autoriteit en om hun impulsen te beheersen. Dit komt voort uit het geloof in een hel en hemel en het belang van het maken van de juiste keuzes.
De Invloed op Onderwijs en Scholing
Het calvinisme heeft ook een significante invloed gehad op het onderwijs en de scholing. De behoefte om kinderen te onderwijzen in het geloof leidde tot de oprichting van scholen en universiteiten die gericht waren op het verspreiden van de calvinistische leer. De Vrije Universiteit in Amsterdam, opgericht door Abraham Kuyper, is een voorbeeld van een instelling die tot doel had de ‘kleine luiden’ te emanciperen en orthodoxe predikanten op te leiden. De nadruk op kennis en intellectuele ontwikkeling was een belangrijk onderdeel van de calvinistische traditie.
Calvinisme en de Nederlandse Identiteit
In de loop der eeuwen is het calvinisme nauw verweven geraakt met de Nederlandse identiteit. Het heeft bijgedragen aan de vorming van bepaalde normen en waarden die als typisch Nederlands worden beschouwd, zoals ingetogenheid, soberheid en een sterk arbeidsethos. Hoewel deze eigenschappen niet uitsluitend aan het calvinisme kunnen worden toegeschreven, heeft de leer ongetwijfeld een belangrijke rol gespeeld in hun ontwikkeling. Het beeld dat kunst en calvinisme niet samengaan, is niet correct; calvinisten etaleerden hun rijkdom en status met kunst, ondanks de associatie met soberheid.
Spanningen en Controverses
Ondanks de positieve aspecten van de calvinistische opvoeding, waren er ook spanningen en controverses. De strenge leer en de nadruk op discipline konden soms leiden tot een beklemmende en autoritaire opvoedingsstijl. De leer van de predestinatie, die stelt dat God van tevoren heeft bepaald wie gered zal worden, werd door sommigen bekritiseerd als fatalistisch en onrechtvaardig. Bovendien leidde de strikte scheiding tussen kerk en wereld soms tot een afkeer van werelds vermaak en een gebrek aan savoir vivre.
Moderne Interpretaties en Heropleving
In de moderne tijd is er een heropleving van het calvinisme, met name onder evangelische christenen in de Verenigde Staten. Deze “nieuwe calvinisten” combineren traditionele calvinistische theologie met moderne kerkplantingsstrategieën en culturele betrokkenheid. In Nederland is er nog steeds een aanzienlijke groep mensen die zich identificeren met het calvinisme, hoewel de invloed ervan op de samenleving is afgenomen.
Calvinisme en Politiek
Het calvinisme heeft ook invloed gehad op de politieke theorieën in landen als Nederland en Schotland. De nadruk op de soevereiniteit van God boven aardse machten leidde tot een wantrouwen jegens absolute monarchieën en stimuleerde de ontwikkeling van meer democratische bestuursvormen. De Nederlandse Grondwet vertoont nog steeds sporen van de principes van het calvinisme, hoewel sommige bepalingen in het verleden discriminerend waren voor katholieken.
De Leer van Calvijn in het Kort
Calvijn was een aanhanger van de vijf sola’s van de reformatie, waaronder het principe dat de mens slechts rechtvaardig is voor God door het verzoenende werk van Jezus Christus. Dit betekent dat de mens zelf geen verdienste kan verwerven door goede werken, maar uitsluitend door het geloof in Christus. Deze leer heeft een diepgaande invloed gehad op de calvinistische opvoeding, waarbij de nadruk ligt op de noodzaak van bekering en het vertrouwen op Gods genade.
Conclusie
Het calvinisme heeft een significante en langdurige invloed gehad op de opvoeding van kinderen. De nadruk op religieuze plicht, karaktervorming, discipline en onderwijs heeft geleid tot een specifieke opvoedingsstijl die kenmerkend is voor de calvinistische traditie. Hoewel er ook spanningen en controverses waren, heeft het calvinisme ongetwijfeld bijgedragen aan de vorming van de Nederlandse identiteit en de ontwikkeling van bepaalde normen en waarden. De invloed van Calvijns denken is nog steeds voelbaar in kerken en gemeenschappen over de hele wereld.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
