Plastische Opvoeding: Creativiteit en Vormgeving in het Onderwijs

Plastische opvoeding is een schoolvak binnen het Vlaamse secundaire onderwijs, gericht op de ontwikkeling van artistieke vaardigheden en creativiteit bij leerlingen. Het vak, vaak afgekort tot P.O., wordt doorgaans aangeboden in het eerste leerjaar en kan in sommige studierichtingen ook in hogere jaren voorkomen. De les wordt vaak gegeven door een regent plastische kunsten, maar ook leerkrachten met een achtergrond in kunstonderwijs en een aanvullende lerarenopleiding kunnen het vak verzorgen. Dit artikel biedt een overzicht van de inhoud, doelstellingen en relevantie van plastische opvoeding, gebaseerd op beschikbare informatie.

De Etymologische Basis en Doelstellingen

De term ‘plastisch’ is afgeleid van het Griekse ‘plasso’, wat ‘uit leem kneden, vormen’ betekent. Plastische opvoeding richt zich dus op de opvoeding in vorm, vormgeving, kleur en compositie, waarbij ruimtelijkheid een belangrijk aspect is. Het doel is niet primair het creëren van ‘virtuoze’ kunstenaars, maar het herkennen en waarderen van authenticiteit en creativiteit bij leerlingen. De focus ligt op het stimuleren van een proces waarbij leerlingen experimenteren, oplossingen zoeken en hun eigen persoonlijke expressie ontwikkelen.

Het Vormgevingsproces in Stappen

Het leerproces in plastische opvoeding kan worden onderverdeeld in verschillende fasen. Eerst is er de ‘divergerende fase’, waarin leerlingen zich zo breed mogelijk opstellen en geen enkele oplossing uitsluiten. Vervolgens volgt de ‘transformatiefase’, waarin een beeldend vormgevingsproces wordt doorlopen en deeloplossingen worden geconcipieerd. In deze fase worden beeld- en vormaspecten, technieken en materialen aangewend, waarbij de kunstgeschiedenis een rol speelt. Ten slotte komt de ‘convergerende fase’, waarin de deeloplossingen worden gecombineerd tot een origineel kunstwerk. Tijdens dit gehele proces is peer-evaluatie en zelfevaluatie van belang, waarbij leerlingen kritisch reflecteren op hun werk en dat van anderen.

Inhoud en Praktische Uitvoering

Plastische opvoeding omvat een breed scala aan technieken en materialen. In de opleiding tot leraar plastische opvoeding worden vaardigheden ontwikkeld in onder meer keramiek, grafiek, tekenkunst, aquarel, constructie, sculptuur, schilderen met olieverf en digitale softwareprogramma’s zoals die van Adobe. De lessen zijn niet bedoeld als vrije expressie zonder begeleiding, maar als bewuste vormgeving via de wereld van de kunsten. Het illustreren en toepassen van de beeldtaal staat centraal, wat nieuwe expressie mogelijk maakt, inzicht geeft in het proces en de verbeelding voedt. Het vak is meer dan ‘knutselen’; het is een manier om kennis en ervaring op te doen door te kijken, onderzoeken en experimenteren.

Plastische Opvoeding in het Secundair Onderwijs

Een leraar plastische opvoeding in het secundair onderwijs bereidt lessen voor, geeft les, beoordeelt werk en stuurt leerlingen bij, in overeenstemming met de leerplannen en het pedagogisch project van de school. De lesbevoegdheid kan betrekking hebben op de eerste, tweede, derde en/of vierde graad van het secundair onderwijs, en ook in het volwassenenonderwijs kan het vak worden gegeven. Naast het lesgeven omvat de functie ook deelname aan pedagogische studiedagen, klassenraden en oudergesprekken.

Combinatiemogelijkheden en Arbeidsmarktperspectieven

De opleiding tot leraar plastische opvoeding kan gecombineerd worden met andere onderwijsvakken, zoals project kunstvakken, Engels, Frans, Nederlands, Wiskunde en meer. Deze combinatie biedt flexibiliteit en vergroot de kansen op een fulltime aanstelling op een school. Naast het onderwijs zijn er ook mogelijkheden in culturele organisaties, musea, educatieve diensten, en als begeleider van workshops of gids. Ook functies in grafische ateliers of het begeleiden van artistieke ateliers voor mensen met een beperking behoren tot de mogelijkheden.

De Rol van Plastische Chirurgie: Een Verwarring?

De term ‘plastisch’ komt ook voor in de context van plastische chirurgie. Deze tak van de geneeskunde richt zich op het herstel van vorm en functie, zowel bij aangeboren afwijkingen, ongevallen, als bij reconstructies na bijvoorbeeld borstkanker. Hoewel cosmetische operaties een bekend onderdeel zijn, omvat plastische chirurgie een veel breder scala aan behandelingen, waaronder handchirurgie en de behandeling van huidproblemen. Het is belangrijk om te benadrukken dat plastische opvoeding als schoolvak geen directe relatie heeft met deze medische specialisatie.

Onderzoek en Ontwikkeling in Plastische Chirurgie

Binnen de plastische chirurgie wordt veel onderzoek gedaan naar verbetering van patiëntenzorg, met name op het gebied van microchirurgische reconstructies, wondgenezing, weefseltechniek, gelaats- en handtransplantaties, en reconstructies na complexe ingrepen. Dit onderzoek draagt bij aan de ontwikkeling van nieuwe technieken en behandelmethoden.

Kosten en Financiering van de Opleiding

De kosten voor de opleiding tot leraar plastische opvoeding variëren per jaar. In het eerste en tweede jaar zijn de kosten relatief laag, terwijl er in het derde jaar kosten verbonden zijn aan een eventuele studiereis. Er zijn mogelijkheden voor studietoelagen en financiële steun, afhankelijk van de individuele situatie.

De Waarde van Plastische Opvoeding: Meer dan Alleen Creativiteit

Plastische opvoeding wordt soms gezien als een leuke ontspanning of als iets ‘nutteloos’. Echter, het vak biedt een schatkist aan ervaringen. Leerlingen doen kennis en ervaring op door te kijken, onderzoeken en experimenteren. Hun creativiteit wordt op verschillende vlakken aangesproken en ze leren oplossingen te vinden voor problemen en deze op een persoonlijke manier vorm te geven. Het vak stimuleert niet alleen creativiteit, maar ook probleemoplossend denken, kritisch kijken en zelfexpressie.

Conclusie

Plastische opvoeding is een waardevol vak binnen het secundair onderwijs dat bijdraagt aan de ontwikkeling van artistieke vaardigheden, creativiteit en zelfexpressie bij leerlingen. Het vak omvat een breed scala aan technieken en materialen en vereist een gestructureerd leerproces met duidelijke fasen. Naast de directe voordelen voor leerlingen, biedt plastische opvoeding ook diverse carrièremogelijkheden voor afgestudeerden. Hoewel de term ‘plastisch’ ook in de context van plastische chirurgie wordt gebruikt, zijn de twee disciplines fundamenteel verschillend. Plastische opvoeding is een essentieel onderdeel van een brede en evenwichtige vorming, en draagt bij aan de ontwikkeling van creatieve en innovatieve denkers die onze samenleving nodig heeft.

Bronnen

1. Plastische opvoeding
2. Wat betekent plastisch in kunst?
3. Plastische Opvoeding / Beeld (Heverlee)
4. Leraar Plastische opvoeding (M/V/X)
5. Plastische chirurgie
6. Express
7. Plastische opvoeding
8. Plastische opvoeding
9. Differentiatiestage Algemene plastische chirurgie
10. Plastische opvoeding
11. Plastische chirurgie
12. Plastische, reconstructieve en handchirurgie