Vrijstelling en Urennormering Lichamelijke Opvoeding in het Voortgezet Onderwijs: Een Overzicht voor Ouders en Scholen

De lichamelijke opvoeding (LO) in het voortgezet onderwijs is een onderwerp dat regelmatig vragen oproept bij ouders, scholen en leerlingen. Zowel de hoeveelheid uren als de mogelijkheid tot vrijstelling van dit vak zijn aan verandering onderhevig en vereisen een duidelijk overzicht. Dit artikel biedt een gedetailleerde beschrijving van de huidige regelgeving en procedures rondom vrijstellingen en de vastgestelde urennormen voor lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs, gebaseerd op beschikbare informatie.

Beschermde Status en Urennormering

Sinds 2005 geniet het vak lichamelijke opvoeding een beschermde status, met als doel te garanderen dat leerlingen in het voortgezet onderwijs voldoende bewegingsonderwijs ontvangen. Tot voor kort baseerde men zich bij de urenbesteding op de situatie van 1 augustus 2005. Dit leidde tot onduidelijkheid, omdat er geen concrete landelijke urennorm was vastgelegd in de Wet voortgezet onderwijs.

Recentelijk is er gewerkt aan een aanscherping van de normen, die vanaf schooljaar 2024-2025 van kracht zou moeten worden. Echter, door een foutieve berekening in het wetsvoorstel – waarbij werd uitgegaan van 40 lesweken per jaar, terwijl scholen gemiddeld 37,8 lesweken hebben – is de invoering van deze nieuwe norm uitgesteld. Dit betekent dat voor het schooljaar 2024-2025 de bestaande situatie ongewijzigd blijft.

De beoogde urennormen, zoals vastgelegd in de reparatiewet, zijn als volgt: minimaal 333 klokuren voor het vmbo, minimaal 360 klokuren voor de havo en minimaal 400 klokuren voor het vwo. Deze normen zijn gebaseerd op een schooljaar met 40 lesweken. Scholen moeten het vak LO elk leerjaar aanbieden en de uren zo verdelen over het schooljaar dat aan de inhoudelijke eisen wordt voldaan.

Gronden voor Vrijstelling van Lichamelijke Opvoeding

Er zijn verschillende gronden waarop een leerling vrijstelling kan krijgen van het volgen van lichamelijke opvoeding. De meest voorkomende reden is een lichamelijke gesteldheid die het onmogelijk maakt om deel te nemen aan de lessen. In dit geval kan het bevoegd gezag van de school een ontheffing verlenen. Deze ontheffing moet worden gemeld bij de inspectie, met vermelding van de redenen.

Leerlingen met een handicap kunnen in aanmerking komen voor een ontheffing, waarbij de vrijgekomen tijd gebruikt kan worden om aan de eisen van de overige vakken te voldoen. Het initiatief voor de aanvraag kan komen van de leerling zelf, de ouders/verzorgers of de school. Het is belangrijk te benadrukken dat het hier om een ontheffing gaat, en niet om een vrijstelling; er is geen verplichting tot het volgen van een alternatief programma.

Vrijstelling voor Topsporttalenten

Voor topsporters die erkend zijn door NOC, NSF en KNVB, gelden specifieke regels voor ontheffing. Leerlingen die op een reguliere school zitten en op hoog niveau sporten, hebben geen automatisch recht op vrijstelling om blessures te voorkomen. Echter, leerlingen die een Topsporttalentschool bezoeken, kunnen wel een ontheffing krijgen voor lichamelijke opvoeding, mits de school voldoet aan bepaalde voorwaarden en toestemming heeft van de minister.

Er zijn 31 erkende Topsport Talentscholen in Nederland, aangesloten bij het Expertisecentrum voortgezet onderwijs en topsport (EvOT). Deze scholen bieden flexibele roostering, maatwerk en intensieve begeleiding om sport en studie te combineren.

Vrijstellingen in Relatie tot Eindexamens

In het geval van leerlingen die eindexamen doen aan een instelling voor educatie en beroepsonderwijs (vavo), is het vak lichamelijke opvoeding geen onderdeel van het eindexamenprogramma. Dit geldt ook voor culturele en kunstzinnige vorming (havo/vwo) en de vakken behorende tot de beeldende vorming, muziek, dans of drama (vmbo theoretische leerweg). Dit is geen vrijstelling in de strikte zin van het woord, maar betekent dat deze vakken niet worden meegenomen in de beoordeling voor het eindexamen.

Leerlingen die overstappen van het vmbo naar de havo en daarbij vakken op havo- of vwo-niveau met een examen hebben afgesloten, zijn voor die vakken vrijgesteld van het volgen van onderwijs.

Beoordeling en Documentatie

Bij een ontheffing wordt op de cijferlijst achter lichamelijke opvoeding de vermelding ‘vr’ (vrijstelling) of ‘vrijstelling’ of ‘ontheffing’ geplaatst. Het is belangrijk dat scholen de beoordeling van lichamelijke opvoeding afstemmen op de mogelijkheden van de leerling, met name bij leerlingen met een beperking.

Flexroosters en Modernisering van Onderwijstijd

De opkomst van flexroosters leidt tot vragen over de mogelijkheid om 20% van de lestijd voor lichamelijke opvoeding facultatief te maken. Echter, vanwege de beschermde status van het vak en de wettelijke eisen aan de inhoudelijke invulling, is dit niet mogelijk. De urenbesteding voor lichamelijke opvoeding is gebaseerd op het voldoen aan kerndoelen en examenprogramma’s, waardoor de vastgestelde uren (2,5 uur vmbo, 2,2 uur havo, 2 uur vwo) een belangrijk uitgangspunt vormen.

Onderwijsplan bij Thuis Onderwijs

Indien een leerling thuis onderwijs volgt, is het essentieel om een onderwijsplan op te stellen dat voldoet aan de wettelijke voorschriften. Dit plan moet een sociaal, psychisch en fysiek veilig leerklimaat waarborgen en bijdragen aan het bereiken van de kerndoelen. Voor rekenen en Nederlands is een leerling- en onderwijsvolgsysteem vereist, inclusief toetsen op 6- en 9-jarige leeftijd.

Conclusie

De regelgeving rondom vrijstelling en urennormering van lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs is complex en onderhevig aan veranderingen. Hoewel de invoering van de nieuwe urennormen is uitgesteld, is het belangrijk voor ouders en scholen om op de hoogte te zijn van de huidige regels en procedures. Vrijstelling van lichamelijke opvoeding is mogelijk op grond van een lichamelijke gesteldheid of in specifieke gevallen voor topsporttalenten. Scholen spelen een cruciale rol bij de beoordeling van aanvragen en het waarborgen van een kwalitatief hoogwaardig bewegingsonderwijs voor alle leerlingen. Het is raadzaam om bij vragen of onduidelijkheden contact op te nemen met de school of het Expertisecentrum voortgezet onderwijs en topsport (EvOT).

Bronnen

1. Aantal uren lichamelijke opvoeding
2. Stb-2021-521
3. KVLO - LO in het voortgezet onderwijs
4. Thuis Onderwijs - Wetsvoorstel 2020
5. Burgerlijk Wetboek Boek 7
6. SLO - Handreiking SE-LO HV
7. Duo - Ontheffing lichamelijke opvoeding
8. Stcrt-2021-46424
9. Rijksoverheid - Vrijstelling voor vak voortgezet onderwijs
10. De Vogids - Topsporttalentschool
11. Nieuwsbrieven MinOCW - Urennorm LO