Opleiding tot kinderbegeleider: een weg naar een betrokken rol in de jeugd
juli 12, 2025
De seksuele ontwikkeling van kinderen is een complex en belangrijk onderdeel van hun algehele ontwikkeling. In de richtlijnen van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en andere bronnen wordt duidelijk gemaakt dat seksualiteit een breed en dynamisch begrip is, dat betrekking heeft op gevoelens, gedachten, fantasieën, en verlangens. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van de seksuele ontwikkeling van kinderen beschreven, met aandacht voor risico’s, begeleiding, en de rol van ouders en professionals.
Wat is seksuele ontwikkeling?
De seksuele ontwikkeling van kinderen wordt vaak gedefinieerd als het geheel aan seksueel getinte gevoelens, gedachten, opvattingen, fantasieën en verlangens. Het is een dynamisch begrip dat verband houdt met genderrollen, seksuele oriëntatie, seksuele identiteit, intimiteit, plezier, erotiek en voortplanting. Kinderen en jongeren geven zelf betekenis aan seksualiteit onder invloed van de interactie met hun sociale en culturele omgeving. Ze hebben informatie en vaardigheden nodig die hen helpen om positief en verantwoord om te gaan met hun seksualiteit en om rekening te houden met de gezondheid en het welzijn van de ander.
Seksuele ontwikkeling per leeftijdsgroep
De seksuele ontwikkeling wordt in de richtlijnen van de JGZ per leeftijdsgroep beschreven: van 0 tot 6 jaar, van 6 tot 12 jaar en van 12 tot 23 jaar. Voor elke leeftijdsgroep worden ‘to do’s’ genoemd, dat wil zeggen mogelijke handelingen als reactie op geconstateerd seksueel gedrag.
0 tot 6 jaar
In deze leeftijdsgroep leren kinderen hun lichaam te leren kennen en te begrijpen. Ze ontdekken hun lichaam en leren het verschil tussen mannelijk en vrouwelijk lichaam. Ze vragen veel vragen over seksualiteit en willen weten hoe ze zich moeten gedragen. De ouders spelen hierbij een belangrijke rol, omdat ze de seksuele ontwikkeling van hun kind kunnen monitoren en seksueel gedrag tijdig kunnen bijsturen, begrenzen en corrigeren.
6 tot 12 jaar
In deze leeftijdsgroep ontwikkelen kinderen hun seksuele oriëntatie en genderidentiteit. Ze leren het verschil tussen heteroseksueel, homoseksueel, biseksueel en aseksueel. Ze ontdekken ook hun eigen seksuele gevoelens, zoals verliefdheid, verlangen, opwinding en orgasme. Ze leren ook om met beelden in de media om te gaan en om hun eigen wensen en grenzen te uiten.
12 tot 23 jaar
In deze leeftijdsgroep ontwikkelen jongeren hun seksuele oriëntatie en genderidentiteit verder. Ze leren om met hun seksualiteit om te gaan en om verantwoordelijkheid te nemen voor hun seksuele gedrag. Ze leren ook om met hun eigen seksuele keuzes om te gaan en om rekening te houden met de gezondheid en het welzijn van de ander.
Seksuele grensoverschrijding
Seksuele grensoverschrijding is een belangrijk onderwerp in de seksuele ontwikkeling van kinderen. Het kan voorkomen in verschillende vormen, zoals seksueel geweld, seksueel misbruik, pedofilie, incest, seksuele intimidatie, aanranding, grooming en sexting. In de richtlijnen van de JGZ wordt duidelijk gemaakt dat seksuele grensoverschrijding niet toelaatbaar is en dat het belangrijk is wensen en grenzen te uiten en te respecteren.
Begeleiding en ondersteuning
In bepaalde situaties hebben kinderen extra begeleiding of ondersteuning nodig. Ouders spelen dan een belangrijke rol. Ze kunnen de seksuele ontwikkeling van hun kind monitoren en seksueel gedrag van hun kind tijdens de ontwikkeling bijsturen, begrenzen en corrigeren. De JGZ-professional dient ouders hierbij te ondersteunen.
Casus 1: masturbatie
De meeste kinderen masturberen, jongens doen dit vaker dan meisjes. De aanleiding voor masturbatie kan een lichamelijke aanraking zijn of confrontaties met seksueel opwindend materiaal. Masturbatie hoort bij een gezonde seksuele ontwikkeling en hoeft niet afgeleerd te worden. Veelvuldige masturbatie komt minder vaak voor en hoeft niet direct zorgwekkend te zijn. Ouders kunnen het gedrag bijsturen door af te leiden, het gedrag te benoemen, te begrenzen en uit te leggen waarom ze begrenzen.
Casus 2: seksueel opwindende beelden
Vooral jongens zijn vanaf een jaar of 10 geïnteresseerd in seksueel getinte beelden en pornografie. Ze vinden dit vaak spannend, raken er opgewonden van of zijn nieuwsgierig. Ouders hoeven zich hier niet direct zorgen over te maken. Wel kunnen ze uitleggen dat deze beelden niet altijd realistisch zijn. Ouders kunnen waarden en normen meegeven door bijvoorbeeld samen naar een videoclip te kijken en te vragen naar de mening van het kind/ de jongere.
Casus 3: seksueel spel of grensoverschrijding?
De ouders van een 7-jarige meisje komen tijdens een consult bij een JGZ-professional. Ze geven aan dat hun dochter van 7 jaar door een klasgenootje is misbruikt. Het vriendje (7 jaar) heeft het meisje gelikt aan haar vagina. De JGZ-professional stelt in deze situatie ouders gerust, mits er geen sprake was van dwang/onvrijwilligheid, en legt uit dat seksueel contact tussen kinderen onderling op deze leeftijd vaker voorkomt en veelal buiten het gezichtsveld van volwassenen. Vervolgens legt de JGZ-professional uit dat het belangrijk is om een goed beeld van de situatie te krijgen en vraagt door naar feitelijk en observeerbaar gedrag.
Ouders en kinderen
Ouders spelen een belangrijke rol in de seksuele ontwikkeling van hun kind. Ze kunnen de seksuele ontwikkeling van hun kind monitoren en seksueel gedrag van hun kind tijdens de ontwikkeling bijsturen, begrenzen en corrigeren. De JGZ-professional dient ouders hierbij te ondersteunen.
Wat is geschikt voorlichtingsmateriaal?
Voor ouders zijn er verschillende voorlichtingsmaterialen beschikbaar, zoals brochures over de seksuele ontwikkeling. Deze materialen kunnen helpen bij het beantwoorden van vragen over seksualiteit en het geven van informatie over de seksuele ontwikkeling van kinderen.
Conclusie
De seksuele ontwikkeling van kinderen is een complex en belangrijk onderdeel van hun algehele ontwikkeling. In de richtlijnen van de JGZ en andere bronnen wordt duidelijk gemaakt dat seksualiteit een breed en dynamisch begrip is, dat betrekking heeft op gevoelens, gedachten, fantasieën en verlangens. Kinderen en jongeren geven zelf betekenis aan seksualiteit onder invloed van de interactie met hun sociale en culturele omgeving. Ze hebben informatie en vaardigheden nodig die hen helpen om positief en verantwoord om te gaan met hun seksualiteit en om rekening te houden met de gezondheid en het welzijn van de ander.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
