Opleiding tot kinderbegeleider: een weg naar een betrokken rol in de jeugd
juli 12, 2025
De seksuele ontwikkeling van kinderen is een belangrijk onderdeel van hun algehele ontwikkeling. Het omvat zowel biologische als psychosociale aspecten, waaronder seksuele gevoelens, seksuele oriëntatie, genderidentiteit en seksuele relaties. In dit artikel bespreiden we de kernpunten van de seksuele ontwikkeling van kinderen, met name in de leeftijdsgroep van 6 tot 12 jaar, en geven we inzicht in de richtlijnen en begeleidingsstrategieën die van toepassing zijn op basis van de beschikbare bronnen.
Seksuele ontwikkeling: Wat betekent dit?
De seksuele ontwikkeling van kinderen wordt gedefinieerd als het geheel aan seksueel getinte gevoelens, gedachten, opvattingen, fantasieën en verlangens. Dit begrip is breed en dynamisch en omvat ook aspecten zoals genderrollen, seksuele oriëntatie, seksuele identiteit, intimiteit, plezier, erotiek en voortplanting. Kinderen beleven hun seksualiteit anders dan jongeren en volwassenen. Vanaf de puberteit, als ze geslachtrijp zijn, gaan jongeren meer relationele en seksuele contacten aan. Kinderen en jongeren geven zelf betekenis aan seksualiteit onder invloed van de interactie met hun sociale en culturele omgeving.
De seksuele ontwikkeling van kinderen omvat verschillende domeinen, waaronder:
- Biologische en fysieke ontwikkeling: groei van de geslachtsholten en primaire en secundaire geslachtskenmerken, lichamelijke veranderingen in de puberteit, lichaams- en zelfbeeld, lichaamsverzorging, (cosmetische) chirurgie, en lichamelijke stoornissen.
- Psychosociale ontwikkeling: seksueel gedrag, seksuele gevoelens (verliefdheid, verlangen, opwinding, orgasme, verslaving en disfuncties), seksuele oriëntatie, genderidentiteit en genderstoornissen, (seksuele) relaties, (seksueel) lichaams- en zelfbeeld (houding, emoties) en de omgang met beelden in de media.
- Vruchtbaarheid, voortplanting, anticonceptie en gezinsvorming.
Seksuele grensoverschrijding en seksueel misbruik
Seksuele grensoverschrijding is een belangrijk onderwerp in de seksuele ontwikkeling van kinderen. Het omvat seksuele gedragingen of toenaderingen waarbij er geen of onvoldoende sprake is van wederzijdse instemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijdsadequaatheid, contextadequaatheid en zelfrespect. Dit wordt vaak beoordeeld met het Vlaggensysteem, dat helpt bij het beoordelen of een situatie seksueel ongezond is.
Seksueel geweld wordt gedefinieerd als penetratie (verkrachting) of andere seksuele handelingen (aanranding) waarbij geweld is gebruikt, gedreigd is met geweld of gebruik is gemaakt van een situatie of toestand waardoor iemand niet in staat was te weigeren (bijvoorbeeld door middelengebruik). Seksueel misbruik is elke vorm van seksuele grensoverschrijding waarbij seks plaatsvindt tussen een volwassene en een kind. Hierbij is namelijk per definitie sprake van ongelijkwaardigheid. Het kan ook gaan om andere situaties met misbruik van een leeftijds- of machtsverschil, bijvoorbeeld wanneer een leerkracht seks heeft met een leerling of een hulpverlener met een cliënt.
Begeleiding van de seksuele ontwikkeling
De seksuele ontwikkeling van kinderen is een onderwerp dat veel aandacht verdient, zowel bij ouders als bij professionals. In bepaalde situaties hebben kinderen extra begeleiding of ondersteuning nodig. Ouders spelen dan een belangrijke rol. Ze kunnen de seksuele ontwikkeling van hun kind monitoren en seksueel gedrag van hun kind tijdig bijsturen, begrenzen en corrigeren. De JGZ-professional dient ouders hierbij te ondersteunen.
Er zijn verschillende vormen van seksuele grensoverschrijding, zoals seksueel geweld, seksueel misbruik, pedofilie en incest. Pedofilie betekent een verlangen naar seks met een kind van 13 jaar of jonger. Dit betekent niet dat iemand met een pedofiele voorkeur daadwerkelijk seks heeft met kinderen. Vaak gebeurt dat niet, bijvoorbeeld omdat de betreffende persoon weet dat het schadelijk is voor een kind. Het meeste seksueel misbruik van kinderen wordt gepleegd door mensen die niet pedofiel zijn.
Seksuele opvoeding en voorlichting
De seksuele opvoeding van kinderen is van belang om hen te laten leren omgaan met hun seksualiteit op een veilige en verantwoorde manier. Voor ouders is het belangrijk om te weten wat geschikt voorlichtingsmateriaal is en waar ze dit kunnen vinden. Er zijn meerdere bronnen beschikbaar, waaronder brochures over de seksuele ontwikkeling, zoals de GroeiGids: Seksuele ontwikkeling 6-9 jaar en de GroeiGids: Seksuele ontwikkeling 10-12 jaar.
Ouders kunnen worden geholpen met het beantwoorden van vragen zoals: “Op welke leeftijd kan ik beginnen met seksuele voorlichting?” of “Mijn kind wil niet met mij praten over seksualiteit, hoe pak ik dit aan?”. De JGZ-professional kan hierbij helpen met het geven van tips en het aanbieden van geschikt materiaal.
Seksueel gedrag bij kinderen
Seksueel gedrag bij kinderen is een onderwerp dat veel aandacht verdient. Het kan variëren van eenvoudig speelgedrag tot meer complexe situaties. Bijvoorbeeld, masturberen is bij veel kinderen geen probleem en hoort bij een gezonde seksuele ontwikkeling. Het hoort niet afgeleerd te worden, tenzij het het normale gedrag van het kind verstoort.
Een ander voorbeeld is het gebruik van seksueel opwindende beelden en pornografie. Vooral jongens zijn vanaf een jaar of 10 geïnteresseerd in deze beelden. Ze vinden dit vaak spannend, raken er opgewonden van of zijn nieuwsgierig. Ouders hoeven zich hier niet direct zorgen over te maken. Wel kunnen ze uitleggen dat deze beelden niet altijd realistisch zijn.
Begeleiding en ondersteuning
In bepaalde situaties hebben kinderen extra begeleiding of ondersteuning nodig. De JGZ-professional stelt in deze situatie ouders gerust, mits er geen sprake was van dwang/onvrijwilligheid, en legt uit dat seksueel contact tussen kinderen onderling op deze leeftijd vaker voorkomt en veelal buiten het gezichtsveld van volwassenen. Vervolgens legt de JGZ-professional uit dat het belangrijk is om een goed beeld van de situatie te krijgen en vraagt door naar feitelijk en observeerbaar gedrag.
De JGZ-professional kan kind en ouders ondersteunen bij het begrenzen en afleren van seksueel gedrag. In dit geval vraagt de JGZ-professional de ouders hoe ze ondersteund willen worden: waar willen ze hulp bij? De JGZ-professional kan ouders tips geven of bijvoorbeeld doorverwijzen naar een andere vorm van hulpverlening waarbij ouders en kind ondersteund worden. Denk aan een verwijzing naar een psycholoog, pedagoog of gedragstherapeut.
Conclusie
De seksuele ontwikkeling van kinderen is een belangrijk onderdeel van hun algehele ontwikkeling. Het omvat zowel biologische als psychosociale aspecten, waaronder seksuele gevoelens, seksuele oriëntatie, genderidentiteit en seksuele relaties. De seksuele ontwikkeling van kinderen is een onderwerp dat veel aandacht verdient, zowel bij ouders als bij professionals. Begeleiding en ondersteuning zijn van belang om kinderen te helpen omgaan met hun seksualiteit op een veilige en verantwoorde manier.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
