Verveling: Een kans voor creativiteit, zelfstandigheid en emotionele groei bij kinderen

Verveling wordt vaak gezien als een hinderlijk gevoel, vooral wanneer het kinderen betrapt. Ouders en opvoeders zijn geneigd om direct te ingrijpen door activiteiten te organiseren of schermen te introduceren, in de hoop dat het kind zich dan niet langer verveelt. Echter, recente inzichten tonen aan dat verveling een waardevolle ervaring kan zijn. Het stimuleert creativiteit, versterkt zelfstandigheid en draagt bij aan emotionele groei. In dit artikel wordt ingegaan op de positieve effecten van verveling bij kinderen, en hoe ouders en opvoeders deze ervaring op een constructieve manier kunnen omarmen.

Verveling als groeimoment

In tegenstelling tot het klassieke beeld dat verveling een negatief gevoel is, is het juist een kans op groei. Onderzoek en praktijkervaringen wijzen erop dat kinderen, wanneer ze zich verveeld voelen, hun fantasie en probleemoplossend vermogen stimuleren. Ze leren zichzelf vermaken, ideeën bedenken en initiatief nemen. Dit draagt bij aan hun mentale veerkracht en helpt hen onafhankelijker te worden (1, 8).

In een wereld die steeds sneller en gevarieerder aan activiteiten is, is het belangrijk om kinderen ruimte te geven om verveeld te zijn. Hiermee ontwikkelen ze de vaardigheden om met ongemakkelijke situaties om te gaan en te leren dat het ook in rust iets kan bedenken of creëren. Verveling is daarmee geen gevoel dat moet worden vermeden, maar een moment dat kinderen kunnen gebruiken om zichzelf beter te leren kennen en zich verder te ontwikkelen.

Creativiteit en zelfstandigheid

Een van de belangrijkste voordelen van verveling is dat het de creativiteit stimuleert. Kinderen die verveeld zijn, worden gedwongen om actief te denken over wat ze kunnen doen. Ze verzinnen spelletjes, bouwen structuren, ontdekken nieuwe manieren om te spelen en leren vanuit zichzelf te handelen (1, 5, 8).

Onderzoek door psychologen James Danckert en John D. Eastwood laat zien dat verveling een krachtige motor is voor creativiteit en innovatie. Het biedt de kans om nieuwe ideeën te genereren en de grenzen van de verbeelding te verleggen. Dit is vooral belangrijk in de vroege jeugd, waarin kinderen leren om hun omgeving en zichzelf op een nieuw en creatief manier te interpreteren (3).

Daarnaast draagt verveling bij aan zelfstandigheid. Wanneer kinderen niet direct worden ondersteund met een activiteit, leren ze om hun eigen oplossingen te bedenken. Deze onafhankelijkheid is essentieel voor hun ontwikkeling, zowel op cognitief als emotioneel vlak. Ze bouwen zelfvertrouwen op door te ontdekken dat ze zelf in staat zijn om tijd te vullen en plezier te beleven (1, 5, 8, 12).

Emotionele intelligentie en reflectie

Verveling speelt ook een rol in de ontwikkeling van emotionele intelligentie. In momenten van stilte en ongestructureerde tijd kan een kind leren omgaan met zijn of haar emoties. Het biedt de ruimte om te reflecteren, te dagdromen en de eigen gedachten te ordenen. Deze processen zijn van essentieel belang voor het leren herkennen en beheren van emoties (8, 9).

Bijvoorbeeld, een kind dat zich verveelt in de tuin, kan een boomstam zien als een piratenschip of een berg bladeren als een kasteel. Deze zelfbedachte spelvormen helpen het kind om zichzelf te ontdekken, zijn fantasie te ontwikkelen en tegelijkertijd realistische problemen op te lossen (8). Zo leren ze niet alleen creatief denken, maar ook volhardend zijn, samenwerken en zich aanpassen aan nieuwe situaties.

In het Westen is het verleidelijk om kinderen constant te stimuleren met activiteiten, lessen en entertainment. Echter, onderzoek wijst uit dat kinderen in andere culturen veel vaker leren door gewoon te kijken, mee te doen en zelf te ontdekken. Deze ervaringen zijn niet minder waardevol, maar juist essentieel voor het ontwikkelen van zelfredzaamheid en emotionele stabiliteit (12).

Verveling en het vermijden van negatieve patronen

Hoewel verveling positief kan zijn, kan het ook schadelijk zijn wanneer het niet goed wordt beheerst. Langdurige verveling kan bijvoorbeeld leiden tot angststoornissen, depressie of zelfs verslavingen. Dit komt doordat kinderen en volwassenen, om de leegte van verveling op te vullen, soms naar schadelijke gedragingen grijpen. Denk hierbij aan overmatig eten, alcoholgebruik of andere vormen van emotioneel compenseren (2, 8).

Een recent onderzoek wijst zelfs op een mogelijk verband tussen verveling en eetstoornissen. Kinderen (en volwassenen) kunnen onder invloed van verveling het gevoel krijgen dat ze iets nodig hebben om zich beter te voelen, wat kan leiden tot ongezonde eetpatronen. In de kinderopvoeding is het daarom belangrijk om te leren hoe je met verveling omgaat, zodat het niet leidt tot negatieve gedragingen (2, 8).

Hoe ouders en opvoeders kunnen helpen

Laat het even duren

Een van de belangrijkste manieren waarop ouders en opvoeders kunnen helpen is door kinderen de tijd te geven om zelf te bedenken wat ze kunnen doen. In plaats van direct een oplossing aan te bieden, is het waardevoller om te wachten. Vaak is slechts een paar minuten nodig om een kind te inspireren tot zelfbedachte activiteiten (1, 6, 12).

Creëer een inspirerende omgeving

De omgeving speelt een grote rol in hoe kinderen met verveling omgaan. Door open-eind materialen beschikbaar te stellen, zoals bouwstenen, verf, klei of verkleedkleren, geef je kinderen de mogelijkheid om hun eigen creatieve oplossingen te bedenken. Dit type speelgoed stimuleert de verbeelding en helpt bij het opbouwen van zelfstandigheid en probleemoplossend vermogen (1, 8).

Beperk schermtijd

Een andere cruciale manier om de positieve kant van verveling te laten ontluiken, is het beperken van schermtijd. Kinderen die constant worden gestimuleerd via digitale media leren niet hoe ze zichzelf kunnen vermaken. Daardoor kan hun vermogen tot creatief denken en zelfstandig spelen verzwakken (1, 6, 8, 12).

Wanneer kinderen niet direct worden afgeleid door schermen, ontwikkelen ze de vaardigheid om te leren wachten, concentreren en zelf iets te bedenken. Dit is een essentieel deel van hun cognitieve ontwikkeling. Ouders kunnen hierbij helpen door regelmatig momenten van stilte aan te bieden, waarin kinderen niet worden gestimuleerd met digitale of geplande activiteiten (6, 9, 12).

Verveling als onderwijsmoment

Verveling speelt ook een rol in de schoolomgeving. Veel leerlingen worstelen met het gevoel van verveling tijdens lesuren. Dit kan leiden tot een gebrek aan focus, concentratie en betrokkenheid. Echter, er zijn manieren om dit gevoel te omarmen en om te zetten in een leer- en groeimoment. Korte oefeningen om de focus te verbeteren, zoals aandachtsrondes of creatieve opdrachten, kunnen helpen om de verveling te beheersen (10).

In de kinderopvang en kleuterscholen is het daarom belangrijk om ongestructureerde momenten in te bouwen. Hierin leren kinderen zelf te spelen, samen te werken en creatieve oplossingen te bedenken. Deze ervaringen helpen hen om zichzelf beter te leren beheren en hun inzicht in hun eigen vermogens te vergroten (5, 8, 12).

Verveling in de vakantie

Vakantietijden, zoals de zomervakantie, zijn vaak een moment waarin ouders zich zorgen maken dat hun kinderen zich verveelen. Het gevoel is vaak dat je elke dag iets moet organiseren of entertainen. Maar onderzoek laat zien dat het juist handig is om soms niets te doen. Hierdoor ontwikkelen kinderen hun creativiteit en leren ze om met rust en stilte om te gaan (7, 9).

Een vakantie naar het Caribisch gebied, bijvoorbeeld, biedt kinderen een kans om te experimenteren met nieuwe omgevingen. Hier is de kans groot dat ze zich verveeld zullen voelen, maar juist dan kunnen ze hun eigen avonturen creëren. Ze leren omgaan met onbekende situaties en ontdekken nieuwe manieren om plezier te beleven (4).

Tips voor de zomervakantie

• Laat kinderen zichzelf vermaken door hun vrije tijd niet volledig te plannen.
• Zorg voor open-eind materialen waarmee ze creatief kunnen zijn.
• Beperk schermtijd, zodat ze leren om met rust en stilte om te gaan.
• Encourageer kinderen om zelf activiteiten te bedenken of met andere kinderen te spelen.
• Laat het kind weten dat het geen probleem is om even niets te doen.

De balans vinden

Hoewel verveling een waardevolle ervaring is, is het belangrijk om de balans te bewaren. Het is niet de bedoeling om kinderen constant in een toestand van verveling te laten verkeren. In plaats daarvan moet er bewust ruimte worden gecreëerd voor ongestructureerde tijd. Deze momenten kunnen worden aangevuld met geplande activiteiten, maar het is essentieel om ook ruimte te laten voor spontane creativiteit en zelfontdekking (8, 9).

Een goede balans tussen bezigheid en rust helpt kinderen om zich op hun gemak te voelen in onvoorspelbare situaties. Ze leren om met tegenvallers om te gaan, denken na over alternatieven en vinden oplossingen in een wereld die niet altijd vol activiteiten is (5, 8, 12).

Conclusie

Verveling is geen iets dat moet worden vermeden. Integendeel, het kan een krachtige motor zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Het stimuleert creativiteit, versterkt zelfstandigheid en draagt bij aan emotionele groei. Door kinderen de ruimte te geven om zichzelf te vermaken, leren ze om met stilte om te gaan, nadenken en initiatief te nemen.

Ouders en opvoeders kunnen hierbij helpen door schermtijd te beperken, een inspirerende omgeving te creëren en bewust momenten van stilte in te bouwen. In plaats van verveling als een probleem te zien, moeten we het juist omarmen als een kans. Het is een kans om te groeien, te leren en het eigen potentieel te ontdekken.

Door de positieve kant van verveling te erkennen en te ondersteunen, helpen we kinderen om zichzelf beter te leren kennen en om te gaan met de uitdagingen van het leven. In een wereld die steeds sneller en gevarieerder wordt, is het belangrijk om te leren hoe we met rust en stilte om kunnen gaan. En dat is precies wat kinderen leren wanneer ze verveeld zijn.

Bronnen

1. Waarom je kind verveling nodig heeft
2. Kan verveling schadelijk zijn
3. Let’s get bored: dit zijn de voordelen van verveling
4. Caribisch gebied met kinderen
5. Waarom verveling juist goed is voor kinderen
6. Handige tips om de kinderen zich te laten vermaken tijdens de vakantie
7. Vervelen in de zomervakantie goed voor kinderen
8. Is vervelen goed voor een kind
9. Verveeld? Waarom niets doen juist goed is voor je
10. Hoe verveel je je niet op school
11. Zo breng je je brein tot rust: verveling is goed voor je
12. Onderzoek: verveling is gezond