Vacatures voor Opvoeder A2: Wat Moet Je Weten?
juli 11, 2025
Traumasensitieve opvoeding is een belangrijk onderdeel van het onderwijs en de kinderopvang in Europa, met name in landen zoals Nederland, Verenigde Staten, Australië en Canada. Deze aanpak richt zich op het begrijpen en omgaan met de gevolgen van trauma bij kinderen, zodat ze zich veilig, begrepen en in staat voelen om te leren. De kern van traumasensitief onderwijs ligt bij het begrijpen van de invloed van ingrijpende jeugdervaringen (ACE’s) en het aanbieden van een veilige, voorspelbare omgeving waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen. In dit artikel worden de belangrijkste principes, praktijken en voordelen van traumasensitieve opvoeding besproken, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.
Inleiding
Traumasensitieve opvoeding is een werkwijze waarin leerkrachten en opvoeders bewust rekening houden met de impact van trauma’s op het gedrag, leren en welzijn van kinderen. Het doel is niet om trauma’s te behandelen, maar om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen. In Europa, en vooral in Nederland, wordt dit thema steeds belangrijker, met name als gevolg van het toenemend aantal kinderen dat met trauma’s te maken heeft. De bronnen tonen aan dat traumasensitieve opvoeding niet alleen helpt bij het begrijpen van problemen, maar ook bij het bevorderen van veiligheid, betrokkenheid en leren.
Wat is traumasensitieve opvoeding?
Traumasensitieve opvoeding is een benadering waarbij leerkrachten en opvoeders zich bewust zijn van de invloed van trauma’s op het gedrag en de ontwikkeling van kinderen. Het begint met het stellen van de juiste vragen: niet “Wat is er mis met dit kind?”, maar “Wat is dit kind mogelijk overkomen, en wat heeft het nodig om tot leren te komen?” (bron 2). Dit soort benadering is gericht op het vervullen van de basisbehoeften aan veiligheid, relatie en competentie.
In de VS, Australië en Canada is het concept van de traumasensitieve school al ruim een decennium. Onderwijsauteurs als Heather Forbes, Jim Sporleder, Michael McKnight en Lori Desautels schreven invloedrijke boeken over trauma-informed education. In Nederland krijgt dit thema steeds meer aandacht, met Leony Coppens en Anton Horeweg als grondleggers van traumasensitief onderwijs binnen het Nederlandse en Vlaamse onderwijsveld (bron 2).
Wat zijn ACE’s?
ACE’s, oftewel ingrijpende jeugdervaringen, zijn gebeurtenissen in de kindertijd die een grote negatieve impact kunnen hebben op de emotionele en lichamelijke ontwikkeling van een kind. Ze vergroten de kans op probleemgedrag, gezondheidsproblemen en leerproblemen. Voorbeelden van ACE’s zijn mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik of opgroeien in onveilige situaties (bron 2).
In het regulier basisonderwijs heeft maar liefst 45% van de leerlingen in groep 7 en 8 minstens één ACE meegemaakt. In het speciaal (basis)onderwijs is dat aantal nog veel hoger: onderzoek toont aan dat tot wel 99% van de leerlingen in het (s)bo te maken heeft gehad met meerdere ACE’s (bron 2).
De impact van trauma op het gedrag en leren
Vroegkinderlijk trauma of ontwikkelingstrauma kan grote invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. ACE’s kunnen leiden tot regulatieproblemen, gedragsproblemen, leer- en ontwikkelingsproblemen, sociale problemen, gezondheidsrisicogedrag en psychische en lichamelijke klachten (bron 2). Kinderen met trauma of een geschiedenis van ACE’s hebben daardoor vaak minder kans op schoolsucces.
In de praktijk betekent dit dat kinderen met trauma vaak last hebben van onrust, agressie, concentratieproblemen en moeilijkheden bij het opbouwen van vertrouwen in anderen. Ze hebben meer ruimte nodig voor veiligheid, voorspelbaarheid en ondersteuning. Leerkrachten die traumasensitief werken, zijn een volwassene die het verschil maakt (bron 2).
Hoe ga je als leerkracht om met kinderen die trauma meedragen?
Als leerkracht is het belangrijk om te begrijpen wat trauma doet met het brein en gedrag, en hoe je daar traumasensitief op kunt reageren in de klas. Met veel aandacht voor relatie, veiligheid en veerkracht. Leerkrachten moeten duidelijke grenzen stellen en coregulator zijn: een kalme, voorspelbare volwassene die rust en betrouwbaarheid uitstraalt. Daarmee geef je het kind de kans om te herstellen, weer te geloven dat het er mag zijn, en te ervaren dat volwassenen niet allemaal gevaarlijk zijn (bron 2).
Kijken met een traumabril betekent niet dat je alles goedvindt of laat gaan. Integendeel: juist kinderen met trauma hebben duidelijke grenzen nodig om zich veilig te voelen. Structuur, voorspelbaarheid en routines zijn essentieel. Denk aan schoolbrede gedragsafspraken, routines bij binnenkomst, kring, toilet, opruimen, enz. (bron 2).
De rol van de opvoeders
De opvoeders spelen een cruciale rol in het herstel van kinderen met trauma. Zo benadrukt klinisch psycholoog Leony Coppens dat voor herstel is meer nodig dan alleen behandeling. “De rol van belangrijke anderen is heel groot.” (bron 1). De opvoeders, leerkrachten en pleegouders moeten zich actief betrokken voelen bij het herstel van het kind.
In veel gevallen is het nodig om samen te werken met behandelaars, ouders, groepsleiding, pleegzorgwerkers, gedragswetenschappers en (gezins)voogden. Dit is essentieel om kinderen ontvankelijk te maken voor traumaverwerking. De samenwerking tussen deze partijen is cruciaal om de juiste hulp en ondersteuning te bieden (bron 1).
Traumasensitieve behandelingen
Er zijn verschillende behandelingen voor kinderen met trauma, waaronder de Slapende Honden methode en de EMDR-therapie. De Slapende Honden methode (Struik, 2016) is een traumabehandeling die gericht is op het analyseren van de weerstand van kinderen om over hun herinneringen te praten. De methode helpt om de barrières die deze kinderen ervaren systematisch op te ruimen, zodat ze ontvankelijk worden voor evidence-based behandeling met TF-CGT of EMDR (bron 1).
De voorbereidingsverhaal traumaverwerking is een ander belangrijk instrument. Dit is een verhaal van gemiddeld tien tot twaalf pagina’s, beschreven in eenvoudige taal, met symbolische waarin de belangrijkste, mogelijk traumatiserende gebeurtenissen in het leven van het kind beschreven staan. De nadruk ligt op wie er in de ogen van de ouders verantwoordelijk was voor beslissingen en waarom die beslissingen zijn genomen (bron 1).
Veiligheid en ondersteuning
In Nederland is de veiligheid van kinderen een prioriteit. Veel kinderen maken in hun jeugd één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen mee, ook wel ACE’s genoemd. Deze ervaringen kunnen leiden tot trauma, wat weer invloed heeft op het gedrag, leren en welzijn van het kind (bron 2). Daarom is het belangrijk om kinderen op een veilige manier te ondersteunen, zodat ze zich goed kunnen ontwikkelen.
Een belangrijk credo is: “Als kinderhoofdjes op overleven staan, gaat het hele onderwijsaanbod niet aankomen.” (bron 3). Daarom is het van groot belang dat leerkrachten, opvoeders en hulpverleners zich bewust zijn van de impact van trauma’s op kinderen. Door trauma-sensitieve opvoeding te volgen, kunnen zij hun werk beter afstemmen op de behoeften van de kinderen.
Onderwijs en veiligheid
Een veilige omgeving is essentieel voor het leren van kinderen met trauma. De traumasensitieve school biedt een voorspelbare, veilige en ondersteunende omgeving waarin kinderen zich gezien, gehoord en begrepen voelen. Leerkrachten die traumasensitief werken, zijn een volwassene die het verschil maakt (bron 2).
In landen als de Verenigde Staten en Australië spelen universiteiten en overheidsinstellingen een actieve rol in het verspreiden van deze kennis. Organisaties zoals het Australian Child & Adolescent Trauma, Loss & Grief Network, de National Child Traumatic Stress Network (NCTSN) en de Trauma Research Foundation maken deze wetenschappelijke inzichten toegankelijk voor onderwijs en zorg (bron 2).
Conclusie
Traumasensitieve opvoeding is een belangrijk onderdeel van het onderwijs en de kinderopvang in Europa. Het is een benadering waarin leerkrachten en opvoeders bewust rekening houden met de impact van trauma’s op het gedrag, leren en welzijn van kinderen. Het doel is niet om trauma’s te behandelen, maar om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen. In Nederland en andere Europese landen wordt dit thema steeds belangrijker, met name als gevolg van het toenemend aantal kinderen dat met trauma’s te maken heeft. Door trauma-sensitieve opvoeding te volgen, kunnen leerkrachten en opvoeders hun werk beter afstemmen op de behoeften van de kinderen, waardoor ze zich veilig, begrepen en in staat voelen om te leren.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
