Toetsing en beoordeling van lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs

Lichamelijke opvoeding (LO) speelt een belangrijke rol in het onderwijs van jonge kinderen. Het vak is niet alleen gericht op fysieke ontwikkeling, maar ook op het leren omgaan met beweging, samenwerking en het opbouwen van een gezonde levensstijl. In het voortgezet onderwijs (vo) is de toetsing van lichamelijke opvoeding een onderdeel dat zowel voor leerlingen als voor docenten van belang is. In dit artikel worden de kernpunten van de toetsing van lichamelijke opvoeding in het vo behandeld, met aandacht voor de regelgeving, de beoordeling, en de praktijk van het toetsen in de les.

Aantal uren lichamelijke opvoeding

Een van de belangrijkste aspecten bij de toetsing van lichamelijke opvoeding is het aantal uren dat leerlingen in het voortgezet onderwijs per week en per jaar krijgen. De wet bepaalt dat lichamelijke opvoeding een beschermde status heeft, wat inhoudt dat scholen het aantal uren dat op 1 augustus 2005 op het rooster stond, moeten garanderen. Hierdoor is er duidelijkheid over hoeveel uren LO per week op school moeten worden gegeven.

Voor het voortgezet onderwijs zijn de uren lichamelijke opvoeding per schooltype vastgesteld. Zo zijn de minimale uren per jaar als volgt:

• vmbo: minimaal 333 klokuren
• havo: minimaal 360 klokuren
• vwo: minimaal 400 klokuren

Deze uren zijn verdeeld over het schooljaar en moeten gespreid worden over de weken. De aantallen zijn gebaseerd op de situatie van 1 augustus 2005, en het is van belang dat scholen deze normen naleven. Gemiddeld komt dit neer op 2,5 lesuren per week voor vmbo, 2,2 lesuren voor havo en 2 lesuren voor vwo. De lesuren zijn hierbij uitgegaan van 50 minuten per les en 40 schoolweken per jaar.

Toetsing en formatief evalueren

De toetsing van lichamelijke opvoeding kan op verschillende manieren plaatsvinden. In de laatste jaren is er meer aandacht gekomen voor formatief evalueren, waarbij leerlingen niet alleen worden beoordeeld op hun prestaties, maar ook op hun ontwikkeling en inzet. Dit is een vorm van onderwijskundig onderzoek dat gericht is op het versterken van de kwaliteit van het leren.

In het bewegingsonderwijs wordt op allerlei manieren getoetst en gevolgd. De discussie over het geven van cijfers is al lang gaande, maar de afgelopen jaren is er een verschuiving geweest naar een meer ontwikkelingsgerichte benadering. SLO werkt al jaren aan een project rondom formatief evalueren als krachtig middel om de kwaliteit van de lessen te versterken.

Digitale volg- en testinstrumenten worden steeds vaker gebruikt om de ontwikkeling van leerlingen te volgen. Er zijn verschillende systemen beschikbaar, waaronder die op de website www.lerenbewegenmeten.nl. Deze tools helpen bij het beoordelen van leerlingen op basis van leerlijnen en kerndoelen.

Constructive alignment en toetsing

Een belangrijk concept binnen de toetsing van lichamelijke opvoeding is constructive alignment, een onderwijskundig concept dat ervan uitgaat dat leerdoelen, het onderwijsprogramma en de toetsing op elkaar zijn afgestemd. Het principe is bedacht door John Biggs. De toetsing dient aan te sluiten op de leerdoelen en de lesactiviteiten, zodat er een consistente en logische samenhang is tussen wat leerlingen leren en hoe ze daar vervolgens op worden getoetst.

Bijvoorbeeld: als een leerling moet leren hoe hij/zij zichzelf kan omkleden en op tijd moet komen, dan moet deze leerling hier ook op worden getoetst. Een andere vorm van toetsing is een reflectie-opdracht, waarbij leerlingen worden geïnformeerd over welke sporten ze leuk vinden en wat hen tegenhoudt om dit te gaan doen.

Toetsing en examens

In het voortgezet onderwijs is lichamelijke opvoeding een onderdeel van het schoolexamen. Voor leerlingen die in de bovenbouw van het vo zitten, is er ook de mogelijkheid om het vak LO2 of Bsm (Bewegen, Sport en Maatschappij) als examenvak te kiezen. Deze examens worden alleen als schoolexamen afgenomen, wat inhoudt dat de toetsing in het examenjaar plaatsvindt.

De toetsing van lichamelijke opvoeding kan variëren per school en per leerweg. In de onderbouw staan de kerndoelen centraal, terwijl in de bovenbouw eindtermen worden gevolgd. De leerlingen moeten voldoen aan de eindtermen en het vak wordt vaak in het examenjaar afgesloten.

Ontheffingen en uitzonderingen

Er zijn situaties waarin leerlingen een ontheffing kunnen krijgen voor lichamelijke opvoeding. Dit gebeurt bijvoorbeeld als een leerling lichamelijk niet in staat is om gymlessen te volgen. Een ontheffing kan worden gegeven door het schoolbestuur, mits dit is geregeld in de Wet voortgezet onderwijs 2020. Ook bij psychische klachten kan een leerling een ontheffing krijgen, mits dit is beoordeeld door de directeur.

Voor topsporters die op een Topsporttalentschool zitten, is de regel anders. Ze kunnen een ontheffing krijgen voor lichamelijke opvoeding, mits dit is geregeld in de Beleidsregel verstrekking licentie topsporttalentschool VO 2020.

Bevoegdheid en certificaten

Voor docenten is het belangrijk om over de juiste bevoegdheid en certificaten te beschikken. Een leerkracht is bevoegd om lichamelijke opvoeding te geven na het verkrijgen van een getuigschrift LO (hbo). Dit getuigschrift geeft aan dat de leerkracht voldoet aan de bekwaamheidseisen. Ook moet de leerkracht in het bezit zijn van een verklaring omtrent gedrag.

Voor primair onderwijs zijn er verschillende bevoegdheden, waaronder een pabo-diploma, een diploma kleuterleidsteropleiding of een diploma pedagogische academie. In het voortgezet onderwijs is het belangrijk dat docenten over de juiste bevoegdheid beschikken, zoals een Akte J of een MO-P akte.

Samenwerking en reflectie

Bewegingslessen bieden veel ruimte voor samenwerking. Docenten kunnen leerlingen in groepjes plaatsen en hen uitdagende opdrachten geven. Na afloop van zo’n opdracht dient een reflectiemoment te worden ingebouwd, waarin leerlingen elkaar kunnen beoordelen. Hierbij kunnen beoordelingscriteria worden gebruikt, zoals het aanmoedigen van medeleerlingen, initiatief nemen en luisteren naar klasgenoten.

Kortom, er is veel uit de gymlessen te halen, mits de leerdoelen duidelijk zijn en de toetsing hierop is afgestemd. Het werken volgens constructive alignment is belangrijk, zodat leerdoelen zowel in de les als in de toetsing terugkomen.

Conclusie

De toetsing van lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van leerlingen. Het aantal uren dat per week wordt gegeven, is vastgesteld op basis van de situatie van 1 augustus 2005. De toetsing is gericht op formatief evalueren, samenwerking en reflectie. Daarnaast zijn er uitzonderingen mogelijk voor leerlingen die een ontheffing kunnen krijgen. Voor docenten is het belangrijk om over de juiste bevoegdheden en certificaten te beschikken. De toetsing van lichamelijke opvoeding is daarom een belangrijk onderdeel van het onderwijs.

Bronnen

1. Aantal uren lichamelijke opvoeding
2. Toetsen en volgen
3. Hoe maak ik goede toetsen met gesloten en open vragen?
4. Wettelijke richtlijnen voor bewegingsonderwijs
5. Examenprogramma lichamelijke opvoeding
6. Bevoegdheid en uitzonderingen
7. Ontheffingen, extra faciliteiten en zieke leerlingen
8. PTA en toetsing
9. Examenprogramma lichamelijke opvoeding