Vacatures voor opvoeders: Wat ouders en onderwijsverleners moeten weten
juli 11, 2025
Gedragsproblemen bij jongeren vormen een uitdaging voor ouders, leraren en zorgverleners. Deze problemen kunnen variëren van lichte ongeoorloofde handelingen tot ernstige opstandigheid en agressie. In dit artikel worden de oorzaken van gedragsproblemen, de rol van risicofactoren en beschermende factoren, en effectieve aanpakken voor het omgaan met probleemgedrag uitgebreid besproken. De informatie is gebaseerd op bronnen uit het Nederlands Jeugdinstituut (NJI), de richtlijnen van de jeugdhulp en onderzoek naar schematherapie bij adolescenten met externaliserende gedragsproblemen.
Oorzaken van gedragsproblemen bij jongeren
Gedragsproblemen bij jongeren ontstaan vaak als gevolg van een combinatie van factoren die betrekking hebben op het kind, de ouders, de familie en de omgeving. Dit wordt ook wel de ecologische visie genoemd, waarbij het gedrag van een kind wordt beïnvloed door meerdere factoren in zijn omgeving.
Risicofactoren bij het kind
Een van de belangrijkste risicofactoren bij het kind is een moeilijk temperament, zoals prikkelbaarheid, rusteloosheid, drukheid en snel afgeleid raken. Daarnaast kunnen problemen met het verwerken van signalen van straf en beloning, en verminderde emotieregulatie, zoals boosheid, leiden tot gedragsproblemen. Ook een zwakke intelligentie en een vertraging in taalontwikkeling kunnen bijdragen aan het ontstaan van problemen. Daarnaast spelen uitgebreide executieve functies, zoals het kunnen afremmen van eigen gedrag, een rol. Kinderen met ADHD kunnen hierdoor meer kans lopen op gedragsproblemen.
Risicofactoren bij ouders
Ouders die een laag niveau van sensitiviteit tonen, een onveilige hechting met hun kind hebben, psychiatrische problemen vertonen, zoals depressiviteit, relatieproblemen hebben of verslavingen, kunnen bijdragen aan het ontstaan van gedragsproblemen bij hun kind. Deze factoren kunnen leiden tot een vicieuze cirkel, waarin conflicten met het kind zich verder ontwikkelen.
Risicofactoren buiten het gezin
Naast factoren binnen het gezin spelen ook factoren buiten het gezin een rol. Afwijzing door leeftijdgenoten, vriendengroepen met gedragsproblemen, een negatief schoolklimaat en gebrek aan vrijetijdsbesteding kunnen bijdragen aan het ontstaan van gedragsproblemen. Deze factoren kunnen ervoor zorgen dat kinderen zich aanpassen aan problematische groepen en hun gedrag verergeren.
Beschermende factoren tegen gedragsproblemen
Naast risicofactoren zijn er ook beschermende factoren die de kans op gedragsproblemen kunnen verminderen. Deze factoren kunnen helpen om de invloed van risicofactoren te neutraliseren.
Sterke kanten van het kind
Sterke kanten van het kind, zoals intelligentie, gezondheid, positieve karaktereigenschappen, charme en een talent voor sport, kunnen helpen om gedragsproblemen te voorkomen. Deze factoren kunnen helpen om het kind te beschermen tegen negatieve invloeden uit de omgeving.
Sterke kanten van het gezin
Een sterke familieomgeving, met positieve karaktereigenschappen van gezinsleden, een goede opvoedingsstijl, een goed gezinsklimaat en sterke gezinsrelaties, kan helpen om gedragsproblemen te voorkomen. Ouders die zich inzetten voor hun kind en bereid zijn samen te werken met de school en de hulpverlening, vormen een beschermende factor.
Sterke kanten in de bredere omgeving
Een positieve omgeving, zoals vrienden, school of wijk, kan helpen om het kind te beschermen tegen risicofactoren. Een goede relatie met de leraar, duidelijke regels en een veilig leef- en leerklimaat zijn belangrijk om probleemgedrag te voorkomen.
Effectieve aanpak bij het omgaan met gedragsproblemen
Om te voorkomen dat gedragsproblemen zich verder ontwikkelen, is het belangrijk om effectieve aanpakken toe te passen. Dit omvat het aanleren van sociale en emotionele vaardigheden, het creëren van een positief klas- en schoolklimaat, en het inzetten van professionele hulpmiddelen.
Sociaal-emotioneel leren (SEL)
Sociaal-emotioneel leren (SEL) is een belangrijk onderdeel van het omgaan met gedragsproblemen. Dit omvat het leren omgaan met emoties, het opbouwen van relaties, het nadenken over gedrag en het nadenken over het leren. SEL moet verweven zijn in het dagelijks werk van de leraar, zodat leerlingen leren om te denken over hun gedrag en te leren om te communiceren.
Klassenmanagement
Goed klassenmanagement is essentieel om probleemgedrag te voorkomen. Dit omvat het aanleren van duidelijke regels, het creëren van een veilig klimaat en het aanbieden van duidelijke gedragsinstructies. Leerkrachten moeten in staat zijn om duidelijk te zijn over verwachtingen en consequenties, en consequent te handelen. Dit helpt om het gedrag van leerlingen te beïnvloeden en een positieve sfeer te creëren.
Gedragscontract
Een gedragscontract kan helpen om het gedrag van leerlingen te beïnvloeden. Hierbij wordt met het kind een bindende afspraak gemaakt, die ook consequenties heeft. Dit helpt om het gedrag van leerlingen te beïnvloeden en een duidelijke richting te geven.
Schematherapie bij adolescenten met externaliserend gedrag
Schematherapie is een effectieve aanpak voor jongeren met externaliserende gedragsproblemen. Dit is een vorm van psychologische behandeling, waarbij de focus ligt op het herkennen en aanpakken van de onderliggende basisbehoeften van het kind. Bijvoorbeeld, een jongere die opstandig is, kan dat doen omdat hij denkt dat de regels niet voor hem gelden. Schematherapie helpt hierbij om de oorzaak van het gedrag te begrijpen en aan te pakken.
Praktische hulpmiddelen
Er zijn meerdere praktische hulpmiddelen beschikbaar om met gedragsproblemen om te gaan. Dit zijn bijvoorbeeld de Kids Skills-methode, het gebruik van een gedragscontract en het aanleren van sociale vaardigheden. Deze methoden kunnen helpen om het gedrag van leerlingen te beïnvloeden en een positieve sfeer te creëren.
Conclusie
Gedragsproblemen bij jongeren zijn een complexe uitdaging die zowel van binnen als buiten het gezin kan ontstaan. Risicofactoren zoals een moeilijk temperament, problemen met emotiebeheersing, een negatief schoolklimaat en een gebrek aan vrijetijdsbesteding kunnen bijdragen aan het ontstaan van probleemgedrag. Daarentegen zijn er ook beschermende factoren, zoals sterke kanten van het kind, een positief gezinsklimaat en een goede relatie met de leraar, die helpen om gedragsproblemen te voorkomen. Effectieve aanpakken zoals sociaal-emotioneel leren, goed klassenmanagement, het aanleren van duidelijke regels en het inzetten van professionele hulpmiddelen zijn belangrijk om het gedrag van jongeren te beïnvloeden en een positieve sfeer te creëren.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
