Genderneutraal opvoeden: Voor- en tegengestelde meningen en praktijk

In de hedendaagse samenleving wordt steeds vaker gesproken over genderneutraal opvoeden, een opvoedingsstijl waarin kinderen niet worden bepaald door hun geslacht, maar als individu worden gezien. Dit concept is opkomend in verschillende landen, waaronder Zweden en Frankrijk, waar het al jaren wordt toegepast. In Nederland is het nog relatief nieuw, maar het is wel steeds vaker onderwerp van gesprekken, debatten en onderzoek. In dit artikel worden de voor- en tegenstanders van genderneutraal opvoeden besproken, de praktijk in de praktijk geanalyseerd en de gevolgen ervan besproken. De informatie is gebaseerd op de bronnen die in het onderzoek zijn opgespoord.

Voor- en tegengestelde meningen over genderneutraal opvoeden

Genderneutraal opvoeden, ook wel sekseneutraal opvoeden genoemd, houdt in dat kinderen niet als ‘jongen’ of ‘meisje’ worden benaderd, maar als persoon. Het gaat erom dat kinderen geen vooraf bepaalde verwachtingen krijgen op basis van hun geslacht. In plaats van dat een meisje automatisch wordt aangemoedigd om speelgoed te kiezen dat typisch voor meisjes is, en een jongen om speelgoed te kiezen dat typisch voor jongens is, wordt er opgelet dat kinderen zichzelf kunnen ontwikkelen op basis van hun eigen voorkeuren en interesses.

De voorstanders van genderneutraal opvoeden stellen dat dit leidt tot meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ze beweren dat kinderen die in een genderneutrale omgeving opgroeien, minder last hebben van genderstereotypen. Zo leek een studie uit 2017 te laten zien dat kinderen op een genderneutrale crèche lager scoorden op een maatstaf van genderstereotypen en eerder bereid waren om met kinderen van het andere geslacht te spelen. Volgens de psycholoog Ben Kenward is de invloed van de samenleving groot, maar opgroeien in een genderneutrale omgeving heeft absoluut voordelen.

Ook de Zweedse crèche Egalia in Stockholm is een voorbeeld van genderneutrale opvoeding. Daar worden kinderen niet aangesproken als ‘jongens’ of ‘meisjes’, maar als ‘vrienden’ of ‘personen’. De woorden ‘hij’ en ‘zij’ worden niet gebruikt. In plaats daarvan wordt de term ‘het’ of ‘hen’ gebruikt. Ook zijn er geen boeken te vinden waarin een mooie prinses gered wordt door een knappe, moedige prins. De keuze voor boeken, speelgoed en activiteiten wordt zo gedaan dat jongens niet per se hoeven te beantwoorden aan typisch jongensgedrag en meisjes niet per se hoeven te beantwoorden aan typisch meisjesgedrag.

De tegenstanders van genderneutraal opvoeden zien het echter als tegennatuurlijk. Ze stellen dat rolpatronen zijn gevormd door signalen die kinderen door de eeuwen heen zelf hebben uitgezonden. Er is volgens hen geen behoefte aan een nieuwe door de maatschappij opgelegde norm. Ook menen ze dat kinderen als jongen of meisje geboren worden en dat het opvoeden in een genderneutrale vorm een soort onnatuurlijke indoctrinatie is. Ze vinden het belangrijk dat kinderen zo min mogelijk worden gestuurd, dus ook niet genderneutraal.

Praktijk van genderneutraal opvoeden

In de praktijk wordt genderneutraal opvoeden vaak geïntroduceerd door ouders die hun kinderen niet als jongen of meisje willen benaderen. Ze kiezen voor neutrale keuzes in het taalgebruik, kledingkeuze, de keuze van speelgoed en boeken. Voorbeelden hiervan zijn het vermijden van de woorden ‘hij’ en ‘zij’, het kopen van kleding zonder geslachtsaanduiding en het vermijden van rolbevestigend speelgoed zoals barbiepoppen.

In Nederland is het nog een relatief nieuw begrip, maar in Zweden is het al veel gangbaan. Daar zijn er bijvoorbeeld steeds meer genderneutrale scholen en toiletten. Ook in Frankrijk wordt er al op basisscholen geëxperimenteerd met genderneutraal opvoeden. In het Verenigd Koninkrijk zijn er al genderneutrale schooluniforms, waarbij zowel meisjes als jongens rokken en broeken kunnen dragen.

In de praktijk leert een kind zo de wereld te ontdekken, met alle mogelijkheden die er zijn. En ontdekt de eigen identiteit doordat het helemaal zichzelf mag en kan zijn. Zonder, al dan niet bewuste, beïnvloeding door de omgeving op hoe het zich hoort te gedragen.

Invloed van de omgeving

De verschillen tussen mannen en vrouwen, en welk gedrag je daarbij hoort te tonen, worden voor een groot deel door de omgeving ingegeven. Even generaliserend: we geven een meisje eerder een pop voor haar verjaardag dan een auto, en bij een jongen net andersom. Tegen een meisje zeggen we ‘wat zie je er mooi uit’, tegen een jongen eerder ‘wat zie je er stoer uit’. In een genderneutrale opvoeding gaat men ervan uit dat je hiermee kinderen beperkt in het ontwikkelen van eigen voorkeuren en een eigen persoonlijkheid. Door te focussen op het geslacht ligt er ongemerkt al een heleboel vast.

Met een genderneutrale opvoeding wordt eigenlijk aangegeven dat àlle keuzes van je kind goed zijn, niet de één beter dan de ander. Ouders die hun kinderen genderneutraal opvoeden laten hen dus volledig vrij in hun keuzes voor speelgoed, kleding of toekomstdromen. Zij maken daarbij geen onderscheid tussen de seksen.

Kritiek op genderneutraal opvoeden

Er zijn ook kritische stemmen over genderneutraal opvoeden. Sommige mensen zien het als een vorm van onnatuurlijke indoctrinatie. Ze menen dat er biologische verschillen zijn tussen mannen en vrouwen, en dat je kinderen niet voor de gek moet houden met het idee dat ze hierin een keuze hebben. Er is ook sprake van dat het moeilijk is om volledig genderneutraal op te voeden, omdat de maatschappelijke normen en verwachtingen nog steeds bepalend zijn.

Ook wordt er kritiek geleverd op het feit dat genderneutraal opvoeden niet kan bijdragen aan het opheffen van alle verschillen tussen mannen en vrouwen. De effecten zijn volgens onderzoek beperkt. Bovendien wordt er opgemerkt dat kinderen die zich in het andere geslacht voelen, steun en hulp kunnen krijgen, maar dat het moeilijk is om te bepalen of dit juist is of niet.

Conclusie

Genderneutraal opvoeden is een opvoedingsstijl waarin kinderen niet worden bepaald door hun geslacht, maar als individu worden gezien. Het is een vorm van opvoeding die gericht is op gelijkheid en vrijheid. Er zijn zowel voor- als tegenstanders van deze aanpak. De voorstanders stellen dat het leidt tot meer gelijkheid en dat kinderen die in een genderneutrale omgeving opgroeien, minder last hebben van genderstereotypen. De tegenstanders zien het echter als tegennatuurlijk en menen dat rolpatronen zijn gevormd door signalen die kinderen door de eeuwen heen zelf hebben uitgezonden.

In de praktijk leert een kind zo de wereld te ontdekken, met alle mogelijkheden die er zijn. En ontdekt de eigen identiteit doordat het helemaal zichzelf mag en kan zijn. Zonder, al dan niet bewuste, beïnvloeding door de omgeving op hoe het zich hoort te gedragen.

Bronnen

1. Voor- en tegenstanders over genderneutraal opvoeden
2. Mombracing: genderneutraal opvoeden voor ons vanzelfsprekend
3. De voordelen en uitdagingen van genderneutraal opvoeden
4. De complexe gevolgen van een anti-jongen opvoeding
5. Waarom genderneutraal opvoeden niet werkt
6. Genderneutraal opvoeden: wat dat nu eigenlijk is
7. Lotte van der Pol in Ouders van Nu over genderneutraal opvoeden
8. De 6 ergste fouten die ouders maken bij genderneutrale opvoeding