Harde opvoeding: gevolgen voor de mentale gezondheid van kinderen
juli 11, 2025
De filosofie van de opvoeding is een belangrijk onderdeel van de menselijke ontwikkeling en speelt een cruciale rol bij het vormen van het denken en handelen van kinderen. Socrates, een van de meest invloedrijke denkers in de geschiedenis van de filosofie, had een unieke aanpak van opvoeding die gebaseerd was op het stellen van vragen, het stimuleren van kritisch denken en het ontwikkelen van wijsheid. Zijn visie op opvoeding heeft niet alleen de filosofie beïnvloed, maar ook de moderne pedagogiek. In dit artikel wordt ingegaan op de filosofische grondslag van Socrates’ opvoeding, de methode die hij gebruikte en het belang van de opvoeding in de maatschappij.
De filosofische grondslag van Socrates’ opvoeding
Socrates hanteerde een bepaalde opvoeding om mensen wijsheid te laten ontdekken. Een aspect wat in de socratische opvoeding zeer belangrijk gevonden werd, is de bereidheid tot luisteren. Socrates dacht dat opvoeding niet alleen over het leren van kennis ging, maar ook over het ontwikkelen van inzicht in de aard van het menselijk gedrag, de morele waarden en het vermogen om te denken over de wereld. Zijn visie was dat de menselijke ziel een soort kennis bevat die op een bepaalde manier wakker gemaakt moet worden. Hierbij speelt het begrip ‘maieutiek’ een belangrijke rol, wat verwijst naar het idee dat de leraar een soort ‘vroedvrouw’ is die de kennis van de leerling wakker maakt.
In de dialoog van Socrates met alkibiades, geeft hij een beeld van de leraar-leerling verhouding en de karaktereigenschappen die een waarachtig leraar moet bezitten: geduld, aanvaarding van de tekortkomingen van zijn leerling (maar ook van zijn sterke punten), vertrouwen, en bovenal een grenzeloze liefde. Deze liefde is het gevolg van het feit dat Socrates geloofde dat de menselijke ziel zich door de opvoeding kan ontwikkelen tot wijsheid, en dat dit proces moet worden gestimuleerd door een leraar die zich zowel met de leerling vertrouwd maakt als hem helpt om inzicht te krijgen in zichzelf en de wereld.
De socratische methode: vragen stellen en denken stimuleren
Socrates onderwees zijn leerlingen door vragen te stellen, wat bekend staat als de “Socratische methode”. In de dialogen die Plato over hem schreef, horen we hem vaak zeggen dat hij niets weet, maar dat zijn vaardigheid om vragen te stellen hielp om anderen de ware kennis te ‘herinneren’ die ze waren vergeten. Hij vergeleek zichzelf met een vroedvrouw die slechts helpt om de al aanwezige kennis ter wereld te helpen. Dit proces wordt ook wel het “voedvrouwprincipe” genoemd. Socrates dacht dat de kennis van de mens al in hem aanwezig is en dat het doel van de opvoeding is om die kennis wakker te schudden.
Deze methode is gericht op het ontwikkelen van kritisch denken en het opzoeken van inzichten in de wereld. Socrates stelde vragen die de leerling dwong om zijn mening te geven en zijn gedachten te analyseren. Dit leidde ertoe dat leerlingen zich bewust raakten van hun eigen onwetendheid en zich daardoor aangetrokken voelden tot wijsheid. Door vragen te stellen, werd de leerling aangemoedigd om zelf te denken, in plaats van alleen maar kennis op te pakken. Dit is een belangrijk aspect van de socratische methode, dat ook in de moderne onderwijspraktijk nog steeds van toepassing is.
Socrates en de opvoeding van de ziel
Een van de kernaspecten van Socrates’ visie op opvoeding is het opvoeden van de ziel. Volgens Socrates is opvoeding veel meer dan onderricht en mentale discipline. Het gaat ook over aandacht voor anderen. Zijn doel is dus het opvoeden van de ziel. Dit probeert hij te doen door mensen het doel van leven en dood, de aard van menselijke plichten te begrijpen en het overdenken van deugden. Socrates wil bij zijn opvoeding ons niet bekeren tot wat hij gelooft, maar ons aanmoedigen zelfstandig na te denken, ons ingeboren verlangen op te wekken de illusie te doorzien en de dingen te leren kennen zoals ze zijn.
In de dialoog van Socrates met alkibiades, geeft hij een beeld van de leraar-leerling verhouding en de karaktereigenschappen die een waarachtig leraar moet bezitten: geduld, aanvaarding van de tekortkomingen van zijn leerling (maar ook van zijn sterke punten), vertrouwen, en bovenal een grenzeloze liefde. Deze liefde is het gevolg van het feit dat Socrates geloofde dat de menselijke ziel zich door de opvoeding kan ontwikkelen tot wijsheid, en dat dit proces moet worden gestimuleerd door een leraar die zich zowel met de leerling vertrouwd maakt als hem helpt om inzicht te krijgen in zichzelf en de wereld.
De invloed van Socrates op de moderne opvoeding
De filosofie van de opvoeding is een discipline in de filosofie die reflecteert over de aard, de doelen en de problemen van de opvoeding. Socrates’ visie op opvoeding heeft een diepe invloed gehad op de moderne pedagogiek. Zijn methode van vragen stellen en het stimuleren van kritisch denken is nog steeds van toepassing in de moderne onderwijspraktijk. Ook de nadruk op het ontwikkelen van inzicht in de wereld en het opvoeden van de ziel is een belangrijk aspect van de moderne opvoeding.
In de moderne pedagogiek wordt vaak gesproken over het ontwikkelen van kritisch denken en het stimuleren van zelfstandig denken. Dit komt overeen met de visie van Socrates op opvoeding. Bovendien wordt er steeds meer aandacht besteed aan het ontwikkelen van morele waarden en het stimuleren van empathie. Dit is ook een aspect van Socrates’ visie op opvoeding, waarbij aandacht is voor het ontwikkelen van inzicht in de wereld en het opvoeden van de ziel.
Samenvatting
De filosofische grondslag van Socrates’ opvoeding is gebaseerd op het stellen van vragen, het stimuleren van kritisch denken en het ontwikkelen van wijsheid. Zijn visie op opvoeding is gericht op het opvoeden van de ziel, waarbij aandacht is voor het ontwikkelen van inzicht in de wereld en het opvoeden van de ziel. De socratische methode, waarbij vragen worden gesteld en kritisch denken wordt gestimuleerd, is nog steeds van toepassing in de moderne onderwijspraktijk. De invloed van Socrates op de moderne opvoeding is groot, en zijn visie op opvoeding is blijven staan als een belangrijk onderdeel van de filosofie van de opvoeding.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
