Goed genoeg opvoeden: de waarde van flexibiliteit en ondersteuning

In de moderne maatschappij is opvoeden een complexe taak geworden. Volgens onderzoek van prof. dr. Maartje Luijk, die zich bezighoudt met opvoeding en gezinspedagogiek, is de opvoeding van kinderen niet langer te verklaren met eenvoudige regels of perfecte methoden. In haar oratie “De paradox van opvoeden”, die ze in juni 2023 uiteenzette aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, benadrukte ze dat opvoeden vaak niet op te vatten is als een kwestie van “goed” of “fout”, maar dat het juist om flexibiliteit, ondersteuning en het vermogen gaat om te twijfelen en fouten te maken.

De bronnen die beschikbaar zijn, zoals artikelen van GGZ Totaal, de website van het Trimbos-instituut, en deelname aan podcasts over opvoeding, tonen aan dat opvoeding een onderwerp is dat steeds vaker centraal staat in het gesprek tussen ouders, onderwijs, en gezondheidszorg. In dit artikel worden de kernprincipes van opvoeding besproken, met aandacht voor de balans tussen bescherming en vrijheid, de rol van ouders, en de hulp die beschikbaar is voor gezinnen die moeite hebben met de opvoeding van hun kinderen.

Opvoeden in een complexe maatschappij

De opvoeding van kinderen is tegenwoordig ingewikkelder dan ooit. Volgens prof. dr. Maartje Luijk zijn er drie belangrijke maatschappelijke veranderingen die de opvoeding moeilijker maken:

1. Onzekerheid over de ontwikkeling van kinderen: Ondanks de beschikbare kennis over kindontwikkeling zijn ouders onzeker over of hun kind zich normaal ontwikkelt. Dit leidt tot een gevoel van onzekerheid en twijfel.

2. Perfectionisme in de opvoeding: Veel ouders willen hun kinderen zo goed mogelijk opvoeden, wat kan leiden tot oververzorging en een gevoel van verantwoordelijkheid. Dit kan leiden tot stress en onzekerheid bij ouders.

3. Geen hulp inroepen: Veel ouders durven geen hulp in te schakelen, zelfs als ze merken dat ze met hun opvoeding moeite hebben. Dit kan leiden tot een gevoel van isolatie en onvermogen om met problemen om te gaan.

De bronnen tonen aan dat opvoeden niet alleen een kwestie is van regels en beperkingen, maar ook van ondersteuning, communicatie en het vermogen om met emoties en uitdagingen om te gaan.

De balans tussen bescherming en vrijheid

Een van de grootste uitdagingen bij het opvoeden is het bepalen van de grens tussen opvoeden en vrijheidsbeperking. In een handreiking van het Nederlands Jeugd Instituut wordt duidelijk gemaakt dat jeugdprofessionals vaak te maken hebben met dilemma’s rondom het opstellen van huisregels, het beschermen van kinderen tegen zelfbeschadiging, en het bepalen van de grenzen van hun eigen handelen.

De handrekening bevat zes veelvoorkomende dilemma’s, waaronder:

• Waar ligt de grens tussen opvoeden en vrijheidsbeperking?
• Welke huisregels mag ik afspreken?
• Hoe mag ik een kind of jongere tegen zichzelf beschermen?
• Wat mag ik doen om mezelf en anderen te beschermen?
• Wat kan ik doen in een noodsituatie?
• Wat doe ik als niemand het meer weet?

Deze dilemma’s tonen aan dat het opvoeden een complexe taak is, waarbij zowel de belangen van het kind als de verantwoordelijkheden van de ouder in het oog moeten worden gehouden. De handrekening benadrukt dat het geen kant-en-klare oplossingen biedt, maar dat er wel voorbeelden, tips en aanwijzingen zijn om met deze dilemma’s om te gaan.

Oplossingsgerichte opvoeding

Een andere aanpak die in de bronnen wordt genoemd, is oplossingsgericht opvoeden. Dit is een methode die gericht is op het vinden van oplossingen voor problemen in het gezin, in plaats van alleen te focussen op het nadeel van het gedrag. In het programma “Oplossingsgericht opvoeden” worden ouders geholpen met het oplossen van problemen zoals heftige emoties, communicatieproblemen en het doorbreken van negatieve patronen.

Deze methode is bedoeld voor ouders met kinderen van 2 tot 16 jaar. Het programma kan binnen vijf tot zeven weken worden doorlopen, en biedt zowel theorie als praktische tips. Het doel is om een positieve sfeer in het gezin te creëren en de communicatie tussen ouders en kinderen te verbeteren.

Ouders in gesprek: het belang van ondersteuning

In meerdere bronnen wordt benadrukt dat ouders vaak alleen zijn in hun opvoedproblemen. Het Trimbos-instituut maakt onder meer een podcastserie voor ouders van pubers, waarin ouders met elkaar in gesprek gaan over hoe ze met alcohol, drugs en andere uitdagingen omgaan. Het doel van deze podcast is handvatten bieden, maar ook tips delen van andere ouders en herkenning bieden, omdat velen het een lastig thema vinden.

In een zomeravondgesprek tussen neuropsycholoog Jelle Jolles en kok Nadia Zerouali wordt gesproken over hoe ouders met hun kinderen omgaan. Er wordt gesproken over de manier waarop kinderen worden opgevoed, en hoe ouderen hun eigen ervaringen kunnen delen. In het gesprek wordt ook duidelijk gemaakt dat verbieden niet helpt, en dat het belangrijk is om met kinderen te communiceren en hen te leren omgaan met risico’s.

De rol van de school en de jeugdinstelling

In een ander artikel wordt gesproken over het geval van ouders die hun kinderen zelfstandig naar school laten fietsen. In dit geval werd de school actief, en werd duidelijk gemaakt dat het niet toelaatbaar was om kinderen zonder begeleiding naar school te sturen. De school wilde de ouders helpen met het oplossen van problemen en gaf hen een lijst met bureaus waar kinderen kunnen worden onderzocht op mogelijke stoornissen.

In een ander geval, waarin ouders hun kinderen niet met een rugzakje naar school stuurden, werd duidelijk gemaakt dat dit een tekortkoming was. De school kreeg extra budget om kinderen te ondersteunen, en de ouders kregen een bos bloemen als dank.

De waarde van ondersteuning en samenwerking

Uit de bronnen blijkt dat opvoeden een complexe taak is, waarbij zowel de ouder als de school, de jeugdinstelling en andere betrokkenen een rol spelen. De handrekening van het Nederlands Jeugd Instituut benadrukt dat het geen kant-en-klare oplossingen biedt, maar dat er wel voorbeelden, tips en aanwijzingen zijn om met deze dilemma’s om te gaan.

Ook het Trimbos-instituut benadrukt het belang van samenwerking en ondersteuning. In de podcastserie voor ouders van pubers wordt gesproken over hoe ouders met elkaar kunnen omgaan met problemen zoals alcohol en drugs, en wordt er op aangedrongen om te delen en te leren van elkaar.

Conclusie

Opvoeden is een complexe taak geworden, maar het is ook een taak waarin ondersteuning, samenwerking en flexibiliteit belangrijk zijn. Volgens onderzoek van prof. dr. Maartje Luijk is het belangrijk om te twijfelen en fouten te maken, en om te werken met een “goed genoeg”-benadering. In plaats van perfect te willen zijn, is het belangrijk om te leren omgaan met de uitdagingen die het opvoeden met zich meebrengt.

De bronnen tonen aan dat opvoeden niet alleen een kwestie is van regels en beperkingen, maar ook van ondersteuning, communicatie en het vermogen om met emoties en uitdagingen om te gaan. Het is belangrijk dat ouders niet alleen zijn in hun opvoedproblemen, maar dat er ondersteuning is van school, jeugdinstellingen en andere betrokkenen.

Bronnen

1. Handreiking voor jeugdprofessionals: de grens tussen vrijheidsbeperking en opvoeden
2. Zomeravondgesprek over opvoeden en opgroeien
3. Opvoeden: veel gestelde vragen
4. Google Play - Handleiding voor ouders
5. reCAPTCHA - Beveiliging voor websites
6. Podcastserie Helder Opvoeden voor ouders van pubers
7. Goed genoeg opvoeden werkt het beste
8. Gelukkig, onze kindjes zijn ook gestoord!
9. Google Chrome - Handleiding
10. Oplossingsgericht opvoeden: programma voor ouders