Sekseneutraal opvoeden: Wat betekent dat en hoe ga je er mee om?

Sekseneutraal opvoeden is een opvatting die steeds vaker ter sprake komt in de samenleving, met name in landen als Zweden en Nederland. Het gaat hierbij om het opvoeden van kinderen zonder hen te labelen als ‘jongen’ of ‘meisje’, maar juist als persoon te benaderen. Dit betekent dat kinderen niet in een bepaalde rol worden geplaatst, maar vrij kunnen ontwikkelen wat hen past. Het is een vorm van opvoeding die gericht is op gelijkwaardigheid, gelijke kansen en het vermijden van stereotypen. In dit artikel zullen we de kern van sekseneutraal opvoeden bespreken, de argumenten voor en tegen, en de praktijk in verschillende landen.

Wat houdt sekseneutraal opvoeden precies in?

Sekseneutraal opvoeden, ook wel genderneutraal opvoeden genoemd, houdt in dat kinderen niet worden aangesproken als ‘jongen’ of ‘meisje’, maar als ‘persoon’. Het doel is om kinderen te laten ontdekken wat ze leuk vinden, zonder dat er rolpatronen of beperkende gedragsnormen op worden aangepraat. Bijvoorbeeld: een meisje mag spelen met auto’s, en een jongen mag poppen spelen. De nadruk ligt op het geven van ruimte en keuze, zodat elk kind zichzelf kan ontwikkelen.

In de bronnen wordt aangegeven dat sekseneutraal opvoeden niet betekent dat je de verschillen tussen jongens en meisjes ontkent. Het gaat er juist om dat je deze verschillen erkent, maar niet op basis van sekse bepaalt welke activiteiten of eigenschappen belangrijk zijn. Zo wordt er in sommige landen, zoals Zweden, al jaren gesproken over gelijke kansen en het vermijden van stereotypen in de opvoeding.

Argumenten voor sekseneutraal opvoeden

Er zijn verschillende redenen waarom voorstanders van sekseneutraal opvoeden dit als een positieve aanpak zien. Een van de belangrijkste is het vermijden van rolbevestigende normen. In de bronnen wordt aangegeven dat kinderen die in een omgeving opgroeien waarin ze alleen in bepaalde rollen worden geplaatst, later mogelijk last krijgen van beperkte ontwikkelingsmogelijkheden. Bijvoorbeeld: meisjes die alleen met poppen mogen spelen, kunnen minder kans hebben om ruimtelijke vaardigheden op te doen. Ook kunnen jongens die alleen met auto’s mogen spelen, minder kans hebben om empathisch te worden.

Een ander voordeel is dat sekseneutraal opvoeden helpt bij het bevorderen van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Door kinderen niet te bepalen op basis van hun sekse, kunnen ze zichzelf beter ontwikkelen zonder dat er aan hen verwachtingen worden gesteld. Dit kan bijdrragen aan een bredere visie op identiteit, waarin zowel jongens als meisjes vrij kunnen kiezen wat hen past.

In sommige landen, zoals Zweden, wordt sekseneutraal opvoeden al jaren toegepast. Er zijn crèches en scholen waarin kinderen sekseneutraal worden benaderd, zoals de crèche Egalia in Stockholm. Hier worden kinderen niet aangesproken als ‘jongens’ of ‘meisjes’, maar als ‘vrienden’ of ‘personen’. Ook worden er geen stereotyperende verhalen gelezen, en wordt er gekeken naar een diversiteit in speelgoed en activiteiten.

Argumenten tegen sekseneutraal opvoeden

Hoewel er veel voorstanders zijn van sekseneutraal opvoeden, zijn er ook kritici. Een van de belangrijkste bezwaren is dat het onnatuurlijk is om kinderen te benaderen zonder hen te labelen als jongen of meisje. Sommige kritici zien dit als een vorm van indoctrinatie, waarbij de maatschappelijke normen worden veranderd in plaats van te werken aan gelijke kansen.

In de bronnen wordt ook aangegeven dat rolpatronen niet volledig kunnen worden verwijderd, omdat deze door de eeuwen heen zijn ontstaan als gevolg van biologische en culturele factoren. Bijvoorbeeld: in veel landen is er een traditie dat vrouwen zich meer zorgen maken over het opvoeden van kinderen, terwijl mannen meer betrokken raken bij technische activiteiten. Dit soort gedragingen is dus niet alleen afkomstig van de opvoeding, maar ook van de samenleving.

Een ander bezwaar is dat sekseneutraal opvoeden moeilijk is om te realiseren in de praktijk. Bijvoorbeeld: hoe bepaal je welke activiteiten geschikt zijn voor welk kind, zonder op te vallen als ‘genderneutraal’? En hoe ga je om met de verwachtingen van de samenleving? Sommige ouders vinden dat het moeilijk is om hun kind op deze manier op te voeden, omdat ze het gevoel hebben dat ze hun kind niet volledig kunnen ondersteunen in hun keuzes.

Hoe ga je als ouder om met sekseneutraal opvoeden?

Als ouder is het belangrijk om te beseffen dat sekseneutraal opvoeden niet betekent dat je je kind moet beïnvloeden op basis van bepaalde ideeën. Het gaat er juist om dat je je kind de ruimte geeft om te ontdekken wat hem of haar past. Dit kan bijvoorbeeld door te kijken naar de voorkeuren van je kind, en hen te laten kiezen wat ze leuk vinden.

In de bronnen wordt aangegeven dat ouders hun kind kunnen voorbeelden geven van verschillende gedragingen, zonder er een label aan te geven. Bijvoorbeeld: als je ziet dat je dochter graag met auto’s speelt, dan is dat prima. Als je zoon graag poppen speelt, dan is dat ook goed. Het is belangrijk dat je kind zich vrij kan ontwikkelen, zonder dat er op basis van sekse bepaalde verwachtingen op worden aangepraat.

Een andere aanpak is om je kind te leren dat er meer is dan alleen ‘jongen’ of ‘meisje’. Bijvoorbeeld: door te praten over verschillende manieren waarop mensen kunnen zijn, en dat het niet uitmaakt of iemand nu een jongen of meisje is. Dit helpt bij het bevorderen van een brede visie op identiteit en gelijkwaardigheid.

Praktijkvoorbeelden van sekseneutraal opvoeden

In Zweden is sekseneutraal opvoeden al jaren onderdeel van de opvoedingsstrategie. Er zijn crèches en scholen waarin kinderen sekseneutraal worden benaderd, zoals Egalia in Stockholm. Hier wordt er zorg voor gedragen dat kinderen geen stereotypen krijgen, en dat ze vrij kunnen kiezen welke activiteiten ze willen doen. Ook wordt er gekeken naar een diversiteit in speelgoed en activiteiten, zodat elk kind zich kan ontwikkelen op basis van eigen voorkeuren.

In Nederland is de praktijk van sekseneutraal opvoeden nog niet zo gangbaar, maar er zijn wel steeds meer bedrijven en merken die zich op dit gebied richten. Bijvoorbeeld: speelgoedbedrijven die hun catalogus genderneutraal maken, zodat zowel jongens als meisjes kunnen kiezen uit een brede keuze aan speelgoed. Ook worden er steeds meer boeken geschreven over het thema, en wordt er overleg gepleegd tussen ouders, leerkrachten en opvoeders.

Wat zegt de wetenschap hierover?

De wetenschap wijst erop dat sekseneutraal opvoeden belangrijk is om de rolbevestigende normen te vermijden. In een onderzoek uit 2017 wordt aangegeven dat rolbevestigende normen bij kinderen tussen 10 en 14 jaar kunnen leiden tot blijvende schade. Dit komt doordat kinderen die worden opgevoed in een omgeving waarin ze alleen in bepaalde rollen worden geplaatst, later minder kans hebben om zichzelf te ontwikkelen.

Tegelijkertijd wordt ook opgemerkt dat biologische verschillen tussen jongens en meisjes er wel zijn. Bijvoorbeeld: jongens en meisjes ontwikkelen hun hersenstructuur op verschillende manieren, en hebben verschillende hormoonhuishoudingen. Dit betekent dat er wel degelijk verschillen zijn tussen jongens en meisjes, maar dat deze niet automatisch leiden tot bepaalde gedragingen. Het is dus belangrijk om de verschillen te erkennen, maar niet te bepalen welke activiteiten geschikt zijn voor welk kind.

Conclusie

Sekseneutraal opvoeden is een vorm van opvoeding waarin kinderen niet worden aangesproken als ‘jongen’ of ‘meisje’, maar als persoon. Het doel is om kinderen te laten ontdekken wat hen past, zonder dat er rolbevestigende normen op worden aangepraat. In landen als Zweden wordt dit al jaren toegepast, en zijn er crèches en scholen waarin kinderen sekseneutraal worden benaderd. In Nederland is de praktijk nog niet zo gangbaar, maar er zijn wel steeds meer bedrijven en merken die zich op dit gebied richten. Het is belangrijk dat ouders hun kind de ruimte geven om te ontdekken wat hem of haar past, en dat ze hun kind leren dat er meer is dan alleen ‘jongen’ of ‘meisje’.

Bronnen

1. Voor- en tegenstanders over genderneutraal opvoeden
2. Onderwerp kiezen: opvoeding
3. Sekseneutraal opvoeden: doe jij er al aan?
4. De onzin van genderneutraal opvoeden
5. Genderneutraal opvoeden – hoe doe je dat eigenlijk?
6. Forum: genderneutraal opvoeden
7. Jongens en meisjes: gedrag
8. Theyby: geen jongen, geen meisje