Schermgebruik en opvoeding: Balans en verantwoord omgaan met digitale media

In de moderne maatschappij is het gebruik van schermen een onmisbaar onderdeel geworden van het dagelijks leven. Voor kinderen is dit vooral van invloed voor hun ontwikkeling, zowel lichamelijk als psychosociaal. Ouders, leerkrachten en opvoeders moeten daarom goed ingezien hebben hoe ze met schermtijd omgaan en welke invloed dit heeft op de kinderen. In dit artikel worden de kernpunten van schermgebruik en opvoeding besproken, gebaseerd op de bronnen die in de opdracht zijn opgegeven.

Wat is schermvrij opvoeden?

Schermvrij opvoeden betekent dat je ervoor kiest om (jonge) kinderen op te voeden zonder of met zo min mogelijk gebruik van schermen, zoals tablets, smartphones, tv’s en computers. Ouders die schermvrij opvoeden, laten hun kind bijvoorbeeld niet (of heel beperkt) filmpjes kijken of spelletjes spelen op een scherm. Ze kiezen bewust voor andere vormen van spel, leren en ontspanning — zonder digitale media. Dit betekent niet dat kinderen nooit in aanraking komen met technologie, maar dat er duidelijke grenzen zijn wanneer en hoe digitale apparaten gebruikt mogen worden.

Er is verschil tussen schermvrij opvoeden en beperkt schermgebruik. Beperkt schermgebruik houdt in dat er tijdslimieten zijn voor hoe lang je kinderen per dag naar schermen mogen kijken, terwijl schermvrij opvoeden streeft naar een omgeving waarin schermen helemaal niet de standaard zijn. De nadruk ligt hierbij op het creëren van een gezonde balans tussen digitale en niet-digitale activiteiten.

De invloed van schermgebruik op de ontwikkeling van kinderen

Het gebruik van schermen kan zowel positief als negatief zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Het hangt af van de aard van het gebruik, de hoeveelheid tijd en de context waarin het plaatsvindt. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert dat kinderen jonger dan 2 jaar helemaal geen scherm mogen gebruiken. Voor kinderen tussen 2 en 4 jaar raadt de organisatie maximaal een uur aan. In Canada, Australië en het Verenigd Koninkrijk is het advies voor kinderen tussen 5 en 17 jaar maximaal twee uur. In Nederland zijn er ook richtlijnen voor schermtijd per leeftijd, zoals:

• 0-2 jaar: geen scherm
• 2-4 jaar: maximaal 30 minuten per dag
• 4-8 jaar: maximaal 1 uur per dag
• 8-10 jaar: maximaal 1,5 uur per dag
• 10-12 jaar: maximaal 2 uur per dag
• 12+: maximaal 3 uur per dag

Deze richtlijnen geven een overzicht van hoeveel schermtijd kinderen per dag mogen hebben, maar het is belangrijk om ook te letten op de inhoud. Niet alle schermtijd is hetzelfde. Sommige activiteiten zijn vooral ontspannend, terwijl andere bijdragen aan leren, sociale verbinding of creativiteit. Daarom is het belangrijker om te letten op wat je kind doet en wanneer, dan op hoe lang.

Het Oogfonds en het schermadvies

Het Oogfonds heeft het 20-20-2 advies ontwikkeld, wat inhoudt dat als een kind 20 minuten achter een scherm zit, hij daarna 20 seconden naar buiten (op afstand) zou moeten kijken (om de ogen te blijven trainen op dichtbij en ver wegkijken) en daarnaast dan 2 uur zou moeten (buiten) spelen. Concreet gezien is dit op doordeweekse dagen soms lastig te bereiken omdat de dag gewoon te weinig uren heeft. Maar het is wel een mooi streven. En die 20 minuten op een scherm is ook wel een richtlijn waar we aan vast kunnen houden. Voor jonge kinderen kan die 20 minuten opgesplitst worden in 2x 10 minuten bijvoorbeeld. En voor de wat oudere basisschoolkinderen kan er bijvoorbeeld gewerkt worden met blokken van 3x 20 minuten. Het helpt om kinderen uit te leggen dat het belangrijk is voor de ogen om na 20 minuten echt even afstand te nemen en de ogen op iets in de verte af te stellen.

Schermgebruik en positief opvoeden

Een van de belangrijkste thema’s in de opvoeding is het creëren van een gezonde balans tussen schermgebruik en andere activiteiten. Ouders en leerkrachten moeten hierbij helpen om kinderen te leren om te gaan met digitale media. Dit gebeurt vaak via programma’s zoals SchermTijgers, een lesprogramma voor het basisonderwijs dat gericht is op het ontwikkelen van schermvaardigheden bij kinderen. Dit programma richt zich op de laatste klassen van de basisschool, om daar al te helpen met digitale vaardigheden ontwikkelen waar kinderen als pubers baat bij hebben.

Het is belangrijk dat ouders en leerkrachten zich bewust zijn van de impact van schermgebruik op de ontwikkeling van kinderen. In de lesprogramma’s wordt uitgelegd hoe kinderen zich bewust kunnen worden van de 'afleiders' in de DigiJungle en welke invloed die hebben. Ook staan ze stil bij hun gedrag en emoties in app-groepen. Het doel is dat kinderen de baas worden over hun scherm, en niet andersom.

Schermvrij opvoeden: voordelen en uitdagingen

Schermvrij opvoeden heeft verschillende voordelen, waaronder het bevorderen van sociaal gedrag, het ontwikkelen van creativiteit en het verminderen van het risico op lichamelijke klachten. Ook kan het helpen bij het leren van zelfregulatie en het opbouwen van een gezonde balans tussen digitale en niet-digitale activiteiten. Daarnaast kan het helpen bij het verminderen van het risico op problemen met het zicht, slaap en concentratie.

Echter, schermvrij opvoeden brengt ook uitdagingen met zich mee. Het kan lastig zijn om kinderen te overtuigen van de voordelen van schermvrije activiteiten. Daarnaast is het belangrijk om alternatieve activiteiten te bieden, zodat kinderen niet het gevoel hebben dat ze iets missen. Het creëren van 'schermvrije zones' in huis kan hierbij helpen, zoals de eetkamer of slaapkamers. Hierdoor wordt er duidelijkheid gegeven over de grenzen en wordt er geoorloofd om familietijd te hebben.

Praktische tips voor schermvrij opvoeden

Er zijn verschillende praktische tips die ouders kunnen helpen bij het starten met schermvrij opvoeden. Hieronder volgen enkele voorbeelden:

• Doe het samen: Het is natuurlijk dat kinderen weerstand bieden tegen verandering, vooral als het gaat om het beperken van schermtijd. Betrek kinderen bij het proces door goed uit te leggen wat er gaan veranderen en waarom. Zoek samen alternatieve activiteiten te kiezen die ze leuk vinden.
• Bied alternatieve activiteiten aan: Bied schermloze activiteiten die de interesse van je kinderen kunnen wekken, zoals knutselen, lezen, of buiten spelen. Het sleutelwoord is variatie; zorg ervoor dat er genoeg opties zijn zodat kinderen niet het gevoel hebben dat ze iets missen.
• Start met kleine, haalbare doelen: Begin met een ‘schermvrije zaterdag’ of een ‘schermvrije dag’ per week. Wees consistent en duidelijk over de regels, maar sta ook open voor feedback en aanpassingen.
• Laat zien hoe jij zelf balans houdt: Ouders dienen voorbeeld te zijn. Laat zien hoe jij zelf balans houdt tussen schermtijd en andere activiteiten. Dit helpt kinderen om het verschil te leren kennen.

De rol van ouders en leerkrachten

Ouders en leerkrachten spelen een cruciale rol in het bepalen van het schermgebruik van kinderen. Het is belangrijk dat ze zich bewust zijn van de invloed van schermgebruik op de ontwikkeling van kinderen. Daarnaast is het belangrijk om te letten op de inhoud van het schermgebruik. Niet alle schermtijd is hetzelfde. Sommige activiteiten zijn vooral ontspannend, terwijl andere bijdragen aan leren, sociale verbinding of creativiteit.

Ouders moeten ook rekening houden met de behoeften van hun kinderen en de potentiële risico’s en voordelen van schermtijd. Het gaat erom dat je geïnformeerde keuzes maakt en een omgeving creëert waarin je kinderen zich goed kunnen ontwikkelen, zowel online als offline.

Conclusie

Schermgebruik speelt een belangrijke rol in het dagelijks leven van kinderen. Het is echter belangrijk om te weten hoe je met schermtijd omgaat en wat de invloed is op de ontwikkeling van je kind. Schermvrij opvoeden kan een gezonde middenweg zijn, waarbij kinderen leren om te gaan met digitale media en tegelijkertijd andere activiteiten ontdekken. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen digitale en niet-digitale activiteiten, zodat kinderen zich goed kunnen ontwikkelen, zowel lichamelijk als psychosociaal.

Bronnen

1. Schermvrij opvoeden
2. Probleem met kleuren van schermen
3. Hoe lang mag mijn kind achter een scherm
4. Scherm niet volledig in beeld
5. Vergrendelscherm langer instellen
6. Schermtijd basisschool
7. Tweede beeldscherm als hoofdscherm
8. Wat is schermvrij opvoeden
9. Wat is een goede schermtijd voor mijn kind
10. Ouders zetten kinderen voor schermen
11. Beeldschermgrootte wijzigen
12. Schermtijd en positief opvoeden