Opvoedingsondersteuning: Betekenis, functies en betrokkenheid in de praktijk
juli 11, 2025
De lichamelijke opvoeding (LO) speelt een cruciale rol in het ontwikkelingsproces van kinderen. De kern van dit vak ligt niet alleen bij het leren bewegen, maar ook bij het ontwikkelen van regel- en omgangsbevoegdheid, zelfkennis en een beweegidentiteit. In de praktijk blijkt dat de evaluatie van leerlingen hierin onvoldoende aansluit en soms zelfs demotiverend kan zijn. De focus ligt hierbij vaak op de eindprestatie, terwijl het leerproces en formatieve evaluatie onvoldoende centraal staan. Dit is een probleem dat oplossingen vraagt, en een mogelijke oplossing is het gebruik van een digitaal portfolio. In dit artikel wordt de rol van een digitaal portfolio in de lichamelijke opvoeding besproken, met aandacht voor formatieve evaluatie, toepasbaarheid in het onderwijs, en de vooruitgang in dit gebied.
De rol van lichamelijke opvoeding in het onderwijs
De lichamelijke opvoeding is gericht op het leren bewegen, maar ook op het ontwikkelen van sociale en emotionele vaardigheden. De leerlingen leren bijvoorbeeld fair play, het zelfstandig spelen van een spel, het organiseren van een activiteit, en het verwerven van zelfkennis en inzicht. Deze doelen zijn essentieel voor het ontwikkelen van een beweegidentiteit, die helpt bij het opbouwen van een positief lichaamssansbeeld en een betrouwbare levensstijl. Hoewel dit onderdeel van het curriculum duidelijk is, blijkt de praktijk dat leerlingevaluatie hierin onvoldoende aansluit. De focus ligt hierbij vaak op eindresultaten, terwijl het leerproces en formatieve evaluatie onvoldoende centraal staan. Dit leidt tot een situatie waarin leerlingen mogelijk minder motiverend worden, omdat ze het gevoel hebben dat hun inspanningen niet worden erkend.
De noodzaak van formatieve evaluatie
Formatieve evaluatie is een essentieel onderdeel van het leren en ontwikkelen van leerlingen. Het doel is om leerprocessen te monitoren, leerlingen te motiveren en hen te ondersteunen bij het bereiken van leerdoelen. In de praktijk is dit echter lastig te realiseren, vooral in de lichamelijke opvoeding. Leraren vinden het een uitdaging om leerprocessen te monitoren en formatief te evalueren. Er is een gebrek aan gebruiksvriendelijke en effectieve instrumenten die passen bij de gevarieerde doelen van het vak. Hierbij komt het gebruik van een digitaal portfolio in het beeld.
Digitale portfolio’s: Een nieuw instrument voor formatieve evaluatie
Een digitaal portfolio is een instrument dat het mogelijk maakt om leerprocessen zichtbaar te maken. Het biedt leerlingen de kans om hun leeruitkomsten en ontwikkelingen op een overzichtelijke manier te tonen. Dit kan bijvoorbeeld via een app, zoals de Sportfolio App, die recent is ontwikkeld voor de lichamelijke opvoeding. Hoewel deze app een begin maakt met het bieden van een digitale oplossing, blijkt het nog onvoldoende aansluiting te hebben bij de gevarieerde doelen van het vak. Bovendien is het niet gericht op formatieve evaluatie. Dit betekent dat er nog veel werk aan de winkel is om een effectief en gebruiksvriendelijk instrument te ontwikkelen dat past bij de lichamelijke opvoeding.
Het voorstel voor een beter digitaal portfolio
In het voorgestelde project wordt een digitaal portfolio ontwikkeld, vormgegeven volgens de principes van Participatory Design Research. Hierbij worden ontwerpprincipes en gebruiksrichtlijnen opgeleverd, waarmee effectief en gebruiksvriendelijk leervorderingen van leerlingen bij het vak LO inzichtelijk gemaakt kunnen worden. Deze principes en richtlijnen zullen toepasbaar zijn op verschillende vormen van (digitale) portfolio’s, waardoor scholen deze kunnen aanpassen aan de eigen mogelijkheden en wensen. Om dit te bereiken wordt er samengewerkt in een netwerk van hbo-onderzoekers, lerarenopleiders, leraren LO uit het voortgezet onderwijs, en ontwikkelaars van de Sportfolio App. De projectopbrengsten worden breed gedissemineerd binnen het werkveld van de LO.
De toepasbaarheid in het onderwijs
De toepasbaarheid van een digitaal portfolio in het onderwijs hangt af van meerdere factoren. De leerdoelen van het vak LO zijn gevarieerd, en het digitale portfolio moet hierop aansluiten. Daarnaast is het belangrijk dat het instrument gebruiksvriendelijk is en goed te integreren valt in het bestaande onderwijs. Daarnaast is het van belang dat leraren hierin getraind worden, zodat ze het instrument goed kunnen inzetten en formatieve evaluatie kunnen uitvoeren. Ook is het van belang dat leerlingen en ouders hierin betrokken raken, zodat ze het proces begrijpen en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de leerling.
De toekomst van formatieve evaluatie in de lichamelijke opvoeding
De toekomst van formatieve evaluatie in de lichamelijke opvoeding ligt in het gebruik van digitale tools, zoals een digitaal portfolio. Deze tools kunnen helpen bij het monitoren van leerprocessen en het motiveren van leerlingen. Daarnaast kunnen ze helpen bij het ontwikkelen van een beter overzicht van de leeruitkomsten van leerlingen. Het is echter belangrijk dat de ontwikkeling van dergelijke tools wordt gedaan in samenwerking met leerkrachten, leerlingen en ouders, zodat de tool effectief is en past bij de behoeften van het vak.
Conclusie
De lichamelijke opvoeding speelt een cruciale rol in het ontwikkelingsproces van kinderen. Hoewel het vak gericht is op het leren bewegen en het ontwikkelen van sociale en emotionele vaardigheden, blijkt de praktijk dat de evaluatie van leerlingen hierin onvoldoende aansluit. De focus ligt hierbij vaak op de eindprestatie, terwijl het leerproces en formatieve evaluatie onvoldoende centraal staan. Dit is een probleem dat oplossingen vraagt, en een mogelijke oplossing is het gebruik van een digitaal portfolio. Hoewel er nog veel werk aan de winkel is, is er een duidelijke richting in te zien. Het ontwikkelen van een effectief en gebruiksvriendelijk digitaal portfolio kan helpen bij het monitoren van leerprocessen en het motiveren van leerlingen. Daarnaast kan het helpen bij het ontwikkelen van een beter overzicht van de leeruitkomsten van leerlingen. Het is echter belangrijk dat de ontwikkeling van dergelijke tools wordt gedaan in samenwerking met leerkrachten, leerlingen en ouders, zodat de tool effectief is en past bij de behoeften van het vak.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
