Speciaal Onderwijs voor Moeilijk Opvoedbare Kinderen
juli 11, 2025
In de opvoeding van kinderen speelt communicatie een cruciale rol. De manier waarop ouder en kind met elkaar omgaan, beïnvloedt niet alleen de relatie tussen hen, maar ook de ontwikkeling van het kind. In het boek How2talk2kids – Effectief communiceren met kinderen worden praktische tools en strategieën aangeboden om de communicatie tussen ouders en kinderen te verbeteren. Deze vaardigheden helpen bij het omgaan met emoties, het aanmoedigen van autonomie, het effectief prijzen van kinderen, en het stellen van grenzen. Daarnaast worden de communicatiepatronen en interactie in gezinnen uitgebreid besproken, met aandacht voor zowel symmetrische als complementaire interacties. In dit artikel worden de kernprincipes van effectieve communicatie met kinderen en hun invloed op de opvoeding besproken, op basis van de beschikbare bronnen.
Communicatie tussen ouder en kind
De communicatie tussen ouder en kind is een complex proces dat zowel inhoudelijk als betrekkelijk van aard is. De inhoud van de communicatie is hetgeen dat wordt overgedragen, terwijl het betrekkingaspect de manier bepaalt waarop de communicatie plaatsvindt. Dit kan worden onderverdeeld in analoge en digitale communicatie. De analoge communicatie omvat niet-verbale elementen, zoals lichaamstaal, toon van stem, en het milieu waarin de communicatie plaatsvindt. De digitale communicatie daarentegen is gericht op de letterlijke inhoud van hetgeen wordt gezegd.
Er zijn verschillende communicatiepatronen die binnen een gezin voorkomen. Symmetrische interactie betekent dat beide partijen op gelijk niveau communiceren, wat kan leiden tot competitie. Complementaire interactie houdt in dat een van de partijen dominant is, terwijl de ander volgt. Interpunctie is een derde vorm van communicatie, waarbij elk van de partners vanuit hun eigen perspectief communiceert. Deze patronen bepalen hoe de communicatie verder verloopt en hoe de betrokkenen met elkaar omgaan.
Effectieve communicatie: hoe kinderen helpen bij hun ontwikkeling
Een van de belangrijkste doelen van effectieve communicatie is het helpen van kinderen bij hun ontwikkeling. Volgens de opvattingen van Thomas Gordon, een bekende opvoedingsdeskundige, is het belangrijk dat ouders luisteren naar hun kinderen in plaats van simpelweg met hen te praten. Dit helpt bij het vermijden van machtsstrijden en versterkt de band tussen ouder en kind. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het omgaan met emoties van het kind. Een kind dat zich gehoord en gezien voelt, is eerder in staat om rustig te worden en open te staan voor wat er tegen hem wordt gezegd.
In het boek How2talk2kids wordt uitgelegd dat het belangrijk is om emotionele reacties van het kind te accepteren, zonder hier direct een oordeel over te vellen. Hiermee wordt het kind geholpen om zich waardig en getroost te voelen, wat op den duur leidt tot meer zelfvertrouwen en een positiever zelfbeeld. Bovendien wordt er aandacht besteed aan het aanbieden van alternatieven voor straf, waarbij het kind wordt uitgenodigd om mee te werken aan oplossingen in plaats van te worden bestraft. Dit helpt bij het opbouwen van verantwoordelijkheid en het leren omgaan met gevolgen van eigen gedrag.
Autonomie en zelfvertrouwen aanwenden
Een ander belangrijk aspect van effectieve communicatie is het aanwenden van autonomie en zelfvertrouwen bij kinderen. Ouders moeten hun kinderen leren om zelfstandig te worden, door hen te laten experimenteren en te leren uit fouten. Dit gebeurt niet door direct antwoord te geven op elke vraag, maar door begrip te tonen voor hun worsteling en hen te leren hoe ze zichzelf kunnen helpen. In het boek How2talk2kids wordt uitgelegd dat het belangrijk is om ruimte te geven aan het kind, zodat het initiatief kan nemen en ideeën kan ontwikkelen.
Bijvoorbeeld, als een kind een plan heeft, moet de ouder dit toejuichen en ruimte geven om het uit te voeren. Dit helpt het kind bij het opbouwen van zelfstandigheid en het leren omgaan met uitdagingen. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het effectief prijzen van kinderen. In plaats van simpelweg te zeggen “Wat mooi!”, wordt er aangeraden om te beschrijven wat het kind heeft gedaan. Hiermee leert het kind zichzelf te prijzen en krijgt het een duidelijkere bevestiging van de betekenis van zijn inspanningen.
Communicatie en opvoeding: een onderlinge invloed
De opvoeding van kinderen is sterk afhankelijk van de communicatie tussen ouder en kind. In het boek Basisboek opvoeding wordt opgemerkt dat opvoeding een vorm van omgang is tussen volwassenen en kinderen, waarbij het kind wordt geholpen om mondiger te worden. Hierbij spelen verschillende kernwaarden een rol, waaronder doelstellingen, middelen, voorwaarden en omstandigheden. Daarnaast wordt de cultuur en de historische context van de opvoeding als bepalend beschouwd.
De opvoeding vindt plaats binnen een bepaalde cultuur, en de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden, is daarvan afhankelijk. Daarnaast is er sprake van verschillende opvoedingsstijlen, waaronder de autoritaire, autoritatieve en permissieve stijl. Elke stijl heeft zijn eigen kenmerken en invloed op de ontwikkeling van het kind. In dit verband is het belangrijk dat ouders een evenwicht vinden tussen grenzen stellen en ruimte geven aan autonomie.
Communicatiepatronen en gezinsinteractie
In een gezin spelen communicatiepatronen een belangrijke rol bij de opvoeding. De communicatie kan worden onderverdeeld in symmetrische en complementaire interacties. Bij symmetrische interactie reageren de partijen op gelijk niveau, wat kan leiden tot competitie. Bij complementaire interactie is er een dominante partner, terwijl de andere partner volgt. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan interpunctie, waarbij elk van de partners vanuit hun eigen perspectief communiceert.
In het kader van gezinsbehandeling wordt er aandacht besteed aan de interactie binnen het gezin en de communicatiepatronen die hierbij een rol spelen. Dit kan helpen bij het oplossen van opvoedingsproblemen en het verbeteren van de relatie tussen ouders en kind. In Nederland is de bijdrage van Alfred Lange van belang geweest bij de ontwikkeling van gezinsbehandeling. Een bekend boek van hem is Gedragsveranderingen in gezinnen (1985).
Communicatie en het ontwikkelingsproces van het kind
Het ontwikkelingsproces van het kind wordt beïnvloed door zowel de communicatie met ouders als de omgeving waarin het kind opgroeit. Volgens de theorie van Jean Piaget, een bekende psycholoog, ontwikkelt het kind zich in verschillende fasen. In de pre-operatieve fase (2-7 jaar) leert het kind om te denken met behulp van symbolen, zoals woorden. In de concrete operatieve fase (7-11 jaar) ontwikkelt het kind het begrip van hoeveelheid en volume. In de vormele operatieve fase (11+ jaar) kan het kind abstract denken en logische redeneringen toepassen.
De psychodynamische benadering benadrukt de rol van emoties en de onbewuste gedragingen van het kind. Daarnaast speelt de communicatie tussen ouder en kind een cruciale rol in het opbouwen van een veilig gevoel bij het kind. Dit kan worden bereikt door het bieden van veiligheid, duidelijkheid, en het stellen van grenzen. Daarnaast is het belangrijk dat ouders hun kinderen helpen bij het leren omgaan met risico’s en uitdagingen.
Ouderschap en het profiel van ouders
Het profiel van ouders speelt een rol in de opvoeding van hun kinderen. Verschillende factoren, zoals opleidingsniveau, inkomen, etnische achtergrond, taalvaardigheid, en tevredenheid over de opvoeding, beïnvloeden de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden. Bijvoorbeeld, ouders met een hoger opleidingsniveau zijn vaak meer tevreden over de opvoeding dan ouders met een lagere opleiding. Daarnaast is het belangrijk dat ouders hun eigen houding en motivatie bepalen, want dit heeft invloed op de opvoeding.
De JGZ (Jeugd en Gezin) heeft aandacht voor ouder- en gezinsfactoren, omdat deze van invloed zijn op de ontwikkeling van kinderen. Hierbij wordt het balansmodel van Bakker gebruikt, waarin factoren als de omgeving, de ouder, en de kinderlijke ontwikkeling worden meegenomen. Daarnaast is er sprake van ondersteuning van ouders ten behoeve van het kind, maar ook ondersteuning gericht op de ouder zelf, zoals het leren omgaan met stress en zelfzorg.
Conclusie
Effectieve communicatie tussen ouder en kind is van cruciaal belang voor de opvoeding van het kind. Het helpt bij het omgaan met emoties, het aanwenden van autonomie, en het opbouwen van zelfvertrouwen. De communicatiepatronen, zoals symmetrische en complementaire interacties, spelen een rol in de relatie tussen ouders en kind. Daarnaast is het belangrijk dat ouders luisteren naar hun kinderen in plaats van simpelweg met hen te praten. Dit leidt tot een betere relatie en helpt bij het vermijden van machtsstrijden. De opvoeding van kinderen is sterk afhankelijk van de communicatie tussen ouder en kind, en het is belangrijk dat ouders een evenwicht vinden tussen grenzen stellen en ruimte geven aan autonomie.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
