Het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht: Geschiedenis, functie en betekenis

Het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht, gevestigd in Avereest, is een historisch belangrijk gebouw dat ooit diende als een centrale plek voor de opvoeding van ontspoorde jongens. Het gebouw, dat in de late jaren van de 19e eeuw is opgericht, had een belangrijke rol gespeeld in de maatschappelijke opvoeding en heropvoeding van jongeren. De historische betekenis van Veldzicht wordt duidelijk gemaakt in meerdere bronnen, waaronder archiefdocumenten, geschiedenispublicaties en monumentenregister. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiedenis, de functie en de betekenis van Veldzicht, met aandacht voor de opvoedingsstrategieën, de fysieke indeling en de rol in de maatschappelijke ontwikkeling van de regio.

Geschiedenis van Veldzicht

Veldzicht werd in de late jaren van de 19e eeuw opgericht als een Rijksopvoedingsgesticht, een instelling die bedoeld was om jongens te heropvoeden die in de problemen raakten. De oorspronkelijke locatie van het gesticht lag in de omgeving van Balkbrug, dicht bij de voormalige Ommerschans, een kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid. In 1892 werd het besloten om een deel van de grond waarop het oude bedelaarsgesticht Ommerschans stond terug te vragen, en begon de bouw van het nieuwe gesticht. In 1894 werd het gebouw in gebruik genomen, en het was in eerste instantie bedoeld voor de opvoeding van jongens die op grond van de Kinderwetten van 1905 werden geplaatst. In de jaren tachtig van de 20e eeuw veranderde de functie van het gebouw: het werd omgevormd tot een Rijksasiel voor psychopaten, een instelling die bedoeld was voor zeer gevaarlijke criminelen die in de psychiatrie terechtkwamen. In 1933 werd het asiel omgedoopt naar het Forensisch Psychiatrisch Centrum Veldzicht, dat nog steeds in gebruik is.

Opvoedingsstrategieën en onderwijs

Het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht was ontworpen om jongens te heropvoeden en te laten werken in een omgeving die hen zou helpen om zich te integreren in de maatschappij. De opvoedingsstrategieën omvatten een combinatie van fysieke arbeid, leeractiviteiten en discipline. In het gebouw werden jongens opgeleid in verschillende ambachten, waaronder smeden, timmerlieden, schilders, boekbinderij, drukkerij, kleermakerij en mandenmakerij. Daarnaast was er ook aandacht voor landbouw, waarin jongens werden opgeleid in veehouderij, tuinbouw, zuivelbereiding en akkerbouw. De jongens konden kiezen uit verschillende vakken, en het doel was om hen een degelijke opleiding te geven die hen zou helpen om later een baan te vinden.

De opvoeding was gebaseerd op discipline en verantwoordelijkheid. De jongens moesten werken en zich houden aan strikte regels. De opvoedingsstrategieën waren gericht op het herstellen van de morele waarden en het leren van een vak. In de bronnen wordt opgemerkt dat de opleidingen in Veldzicht op een behoorlijk peil stonden en aan de maatschappelijke eisen voldeden. De jongens kregen ook onderwijs, zodat ze konden lezen, schrijven en rekenen. De combinatie van fysieke arbeid en leeractiviteiten was bedoeld om hen te laten wennen aan een regelmatig en verantwoordelijk leven.

Fysieke indeling en gebouwen

Het gebouw van Veldzicht was ontworpen om de jongens te beschermen en te beheren. Het was een U-vormig gebouw met een begane grond, een etage en een zolderverdieping. Het was omringd door een gracht, en er waren verschillende bijgebouwen, waaronder administratieruimtes, cachotten, ziekenafdelingen, badafdelingen en keukens. In de jaren 1897, 1909 en 1910 vonden er uitbreidingen en verbeteringen plaats, waaronder de aanleg van een gymnastiekzaal, een badinrichting, een ziekeninrichting, een barak, werkplaatsen en een chambrettegebouw. In 1930 werd het gebouw opgeheven, maar het bleef een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van de regio.

De woningen van de personeelsleden, waaronder de geneesheer-directeur, lagen buiten de gracht. Het complex was van algemeen cultuur-, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang, vanwege de oorspronkelijke functie en de ruimtelijke relatie met het terrein van het opvoedingsgesticht. De bouw van deze inrichting en de dienstwoningen had een grote betekenis voor de ruimtelijke ontwikkeling van Balkbrug. De bouwstijl en de gaafheid van de exterieurs zijn van belang voor de historische waarde van het gebouw.

Historische betekenis en monumentale waarde

Veldzicht is vanwege zijn historische en architectonische waarde aangemerkt als een monument. De Villa Erica, de personeelswoningen en de Regentenwoningen zijn overgebleven monumenten uit de tijd dat Veldzicht nog een Rijksopvoedingsgesticht was. Ook de uit de begintijd van het Forensisch Psychiatrisch Centrum daterende personeelswoningen, de 24 Burgmanswoningen, staan op de monumentenlijst. De historische betekenis van Veldzicht is onder meer zichtbaar in het bezoek van koningin en prins Hendrik in 1914, waarbij de toestand van het gesticht en de werkzaamheden werden bekeken. Het bezoek van de vorstelijke bezoeken werd in de krant verslag uitgebracht, en het liet zien dat het gesticht op een belangrijke plek stond in de maatschappelijke opvoeding.

Conclusie

Het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht is een belangrijk historisch gebouw dat ooit diende als een centrale plek voor de opvoeding van ontspoorde jongens. De opvoedingsstrategieën omvatten een combinatie van fysieke arbeid, leeractiviteiten en discipline, gericht op het herstellen van de morele waarden en het leren van een vak. De fysieke indeling van het gebouw was gericht op bescherming en beheersing, en het complex had een grote betekenis voor de ruimtelijke ontwikkeling van Balkbrug. De historische betekenis van Veldzicht is vanwege de architectonische en cultuurhistorische waarde aangemerkt als een monument. Het gebouw speelt nog steeds een rol in de psychiatrie en is een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van de regio.

Bronnen

1. Moeilijke jongens straffen en opvoeden
2. Eerst een woordje vooraf
3. Waardering
4. Inzending van het R.O.Q. voor jongens „Veldzicht" te Avereest
5. In Balkbrug werd in het tweede kwart van de negentiende eeuw een kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid gesticht
6. Intussen was een andere werkgever flink aan het expanderen: postorderbedrijf Wehkamp
7. Avec 27,6 millions de visites mensuelles et une durée moyenne de session supérieure à 8 minutes
8. Van kolonie de Ommerschans waarin bedelaars en landlopers werden opgevangen via tbs-kliniek tot Centrum voor Transculturele Psychiatrie
9. 009 Gemeente Avereest ( Gemeentearchief Hardenberg )
10. ‘Evenals de Ommerschans heeft ook Veldzicht twee bestemmingen gehad.’
11. Het noordelijke deel van Avereest grensde aan Drenthe.