Schotland: Een unieke aanpak van opvoeding en kinderwelzijn
juli 11, 2025
Religieuze opvoeding speelt een cruciale rol in het ontwikkelingsproces van kinderen, zowel op emotionaal als ethisch vlak. In veel gevallen wordt dit proces geïnspireerd door de waarden en tradities van de religie waartoe de ouders behoren. De opvoeding in religie wordt vaak gezien als een vorm van culturele en morele socialisatie, waarbij kinderen leren omgaan met ethische normen, spirituele waarden en deel te nemen aan religieuze gemeenschappen. In dit artikel zullen we nader ingaan op de kernprincipes van religieuze opvoeding, de rol van gezin, school en religieuze gemeenschappen, en de invloed op het kind.
De rol van het gezin
Het gezin vormt het uitgangspunt van de religieuze opvoeding. Het is het eerste steunpunt bij het opbouwen van een godsdienstig bewustzijn. Een ‘modelgezin’ bereidt het kind voor op een religieus, deugdzaam en kerkelijk leven en begeleidt het op de lange mars naar een zelfstandige gelovige. Vanaf de geboorte worden rituelen in stelling gebracht om de pasgeborene lid te laten worden van de geloofsgemeenschap. Zo vormt bij de rooms-katholieken de doop het startsein voor het proces van inwijding en inlijving. In het jodendom of de islam is dat de circumcisie. Geloofsoverdracht is succesvol als het nageslacht het geleerde van zijn rolmodel internaliseert, navolgt en imiteert.
De ouders spelen hierbij een centrale rol. Ze zijn het eerste voorbeeld dat het kind ziet en leren. Door hun eigen geloof te delen en te laten zien, helpen ze het kind om een duidelijk beeld te krijgen van wat religie is en hoe het zich in het dagelijks leven manifesteert. De manier waarop ouders met religie omgaan, heeft dus een directe invloed op de religieuze opvoeding van het kind. Dit geldt zowel voor de praktijk van religieuze rituelen als voor de morele en spirituele waarden die door de religie worden aangeboren.
De bijdrage van de school
De school speelt ook een belangrijke rol in de religieuze opvoeding. Het onderwijs levert een bijdrage aan de geloofsopvoeding. Zo beïnvloedde het Vaticaan de denkbeelden over de katholieke geloofsopvoeding en het onderwijs door de encycliek Divini Illius Magistri (1929). Het geestelijke gezag in Rome kende in die encycliek de (kweek)scholen een belangrijke religieuze waarde toe. Scholen zagen men als de natuurlijke aanvulling op gezin en kerk:
“(...) het gehele onderwijs en de gehele inrichting van de school: onderwijzers, programma’s en boeken, dient in ieder vak beheerst te worden door de christelijke geest, onder de leiding en moederlijke waakzaamheid van de Kerk (...)"
Deze visie benadruidt dat religieuze waarden en normen ook op school worden overgedragen. Dit gebeurt zowel expliciet, zoals in godsdienstlessen, als impliciet, bijvoorbeeld door de invloed van het schoolkampioen, de lesgever of de schoolcultuur.
De rol van religieuze gemeenschappen
Naast gezin en school speelt de religieuze gemeenschap een cruciale rol in de religieuze opvoeding. Deelname aan rituelen, gebeden en gemeenschappelijke activiteiten helpt kinderen om zich te verankeren in de religieuze traditie. De kerk, moskee, synagoge of tempel fungeert als een tweede thuis waarin kinderen leren om te communiceren, te leren en te groeien in een gemeenschappelijke cultuur.
In veel gevallen wordt de religieuze opvoeding ook gecombineerd met educatieve en culturele activiteiten. Zo worden er verschillende rituelen en ceremonies georganiseerd die gericht zijn op het overbrengen van religieuze waarden. Deze activiteiten helpen kinderen om een duidelijk beeld te krijgen van wat religie is en hoe het zich in het leven manifesteert.
De invloed van religieuze opvoeding op het kind
De religieuze opvoeding heeft een diepe invloed op het kind, zowel op emotioneel als op ethisch vlak. De waarden die het kind leren, zoals mededogen, eerlijkheid, respect en solidariteit, helpen het kind om een goed gevoel van zichzelf en van de wereld te ontwikkelen. Daarnaast helpen religieuze rituelen het kind om een gevoel van zekerheid, verbondenheid en zingeving te krijgen.
Bijvoorbeeld, bij de katholieke opvoeding wordt het kind op jonge leeftijd geïntroduceerd in de rituelen van de kerk, zoals het geloften, de kruisiging en de heiligenverering. Deze rituelen helpen het kind om een duidelijk beeld te krijgen van wat geloof is en hoe het zich in het dagelijks leven manifesteert.
De invloed van religieuze opvoeding op de samenleving
De religieuze opvoeding heeft ook invloed op de samenleving. Door kinderen te leren omgaan met religieuze waarden, draagt het bij aan de ontwikkeling van een morele en ethische samenleving. De religieuze tradities vormen een basis voor het opbouwen van een gemeenschappelijk ethisch kader. Dit geldt zowel voor de christelijke, jodende, islamitische als boeddhistische tradities.
De invloed van religieuze opvoeding is echter niet alleen beperkt tot het opbouwen van ethische waarden. Ook sociale en culturele aspecten spelen een rol. Zo helpen religieuze gemeenschappen bij het opbouwen van een gevoel van gemeenschapsgevoel, solidariteit en verbondenheid. Dit helpt het kind om zich beter te verstaan en te begrijpen in de wereld waarin het leeft.
De uitdagingen van religieuze opvoeding
Hoewel religieuze opvoeding veel voordelen heeft, zijn er ook uitdagingen. De religieuze opvoeding kan bijdragen aan een gevoel van exclusiviteit en onderscheid tussen gelovigen en ongelovigen. Ook kan de religieuze opvoeding leiden tot een beperkte kijk op de wereld en een gebrek aan openheid voor andere religies of levensbeschouwingen.
Daarnaast is er ook sprake van een ontkerkelijkingsgolf, die in de jaren zestig en zeventig begon en zich in de jaren tachtig en negentig verder ontwikkelde. De God is dood-gedachte was uitzonderlijk sterk tijdens de internationale studentenopstanden in mei 1968, die zich in Nederland vooral in Amsterdam en Nijmegen manifesteerden. Deze golf van ontkerkelijking heeft ook invloed gehad op de religieuze opvoeding.
Conclusie
Religieuze opvoeding is een belangrijk onderdeel van het opvoedingsproces van kinderen. Het helpt het kind om een duidelijk beeld te krijgen van wat religie is en hoe het zich in het dagelijks leven manifesteert. Het gezin, de school en de religieuze gemeenschappen spelen hierbij een cruciale rol. De religieuze opvoeding heeft een diepe invloed op het kind, zowel op emotioneel als op ethisch vlak. Daarnaast draagt het bij aan de ontwikkeling van een morele en ethische samenleving. Hoewel er ook uitdagingen zijn, zoals de ontkerkelijkingsgolf, blijft de religieuze opvoeding een belangrijk onderdeel van het opvoedingsproces.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
