Schoolmaatschappelijk Werk: Ondersteuning bij Opvoeden en Opgroeien
juli 11, 2025
Radicalisering bij jongeren is een complex proces dat zowel in het gezin als op school kan plaatsvinden. Het betreft een proces waarbij een persoon steeds meer bereid is om de gevolgen te accepteren van de strijd voor een samenleving die niet overeenkomt met onze democratische rechtsorde. Dit kan leiden tot extremisme, waarbij mensen vanuit een ideologisch motief bewust over de grenzen van de wet gaan om hun doel te bereiken. In dit artikel worden de rol van ouders, de betrokkenheid van het onderwijs en de maatregelen die kunnen worden genomen om radicalisering te voorkomen of te beheren, besproken.
Radicalisering is het proces waarin een persoon of groep steeds meer bereid is om de gevolgen te accepteren van de strijd voor een samenleving die niet overeenkomt met onze democratische rechtsorde. Dit kan leiden tot extremisme, waarbij personen of groepen vanuit een ideologisch motief bewust over de grenzen van de wet gaan om hun doel te bereiken. Extremisme is dus niet gelijk aan activisme. Activisten komen soms luidruchtig maar geweldloos voor hun mening uit en houden zich aan de grenzen van de wet. Activisme wordt extremisme als er sprake is van het bewust plegen van strafbare feiten, zoals bedreigingen en vernieling.
Radicalisering kan plaatsvinden bij rechts- en links-extremisten, dierenrechtenactivisten en jihadistische groepen. Het is belangrijk om alert te zijn op radicalisering bij jongeren. Een jongere die radicaliseert, krijgt radicale ideeën en wil dat de samenleving ingrijpend verandert. Daarbij groeit de wils om die ideeën om te zetten in daden. Radicalisering is een proces dat begint met het feit dat de jongere steeds meer zwart-wit gaat denken. De jongere zet zich af tegen mensen die anders denken en uiteindelijk tegen de maatschappij.
Ouders spelen een cruciale rol in de preventie van radicalisering. Het is belangrijk dat ouders luisteren naar de frustraties van hun kinderen, interesse tonen in hun ideeën en een tegengeluid laten horen wanneer nodig. Een goed samengaan met kinderen kan helpen om hen weerbaarder te maken tegen radicale invloeden. De interventie weerbaar opvoeden is daarbij gericht op het versterken van de vaardigheden van ouders om hun kinderen zo te ondersteunen dat zij weerbaarder zijn tegen invloeden die hen kunnen leiden tot extremisme en radicalisering.
Ouders kunnen hun kinderen helpen bij het leren omgaan met verschillende ideeën, het herkennen van radicale gedachten en het vragen stellen aan betrouwbare bronnen. Het is belangrijk dat ouders ook opmerkingen over discriminatie en vooroordelen met hun kinderen bespreken. Dit helpt de jongere om zich beter te kunnen verdedigen tegen radicale invloeden.
Het onderwijs speelt een belangrijke rol bij de preventie van radicalisering. De school is verantwoordelijk voor het vormen van burgerschap, waarbij jongeren leren hoe ze met elkaar om kunnen gaan en hoe ze hun eigen rol kunnen spelen in de samenleving. Het werken aan burgerschap helpt jongeren om zich beter te kunnen verdedigen tegen radicale gedachten.
Een sociaal veilig klimaat op school is essentieel om radicalisering te voorkomen. Dit betekent dat iedereen zichzelf mag zijn, met respect voor elkaar. Door te werken aan een sociaal veilig klimaat en leerlingen te benaderen vanuit hun mogelijkheden en capaciteiten, draagt het onderwijs bij aan hoe de leerlingen zich ontwikkelen als persoon en versterkt hun weerbaarheid. Het is belangrijk dat leraren alert zijn op tekenen van radicalisering en hier dan ook actief op reageren.
De Rijksoverheid steunt scholen om extremisme en radicalisering aan te pakken. Hiervoor is er voor het personeel van scholen en lerarenopleidingen o.a. een groot aanbod aan signaleringsinstrumenten zoals: trainingen, lesmateriaal en publicaties. Ook zijn er websites ontwikkeld over het herkennen en tegenhouden van radicalisering voor:
Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om radicalisering te voorkomen. Het is belangrijk om beschermende factoren aan te wenden, zoals het creëren van een sociaal veilig klimaat, het bevorderen van burgerschap en het leren omgaan met verschillende ideeën. Ouders, leraren en professionals moeten hierin betrokken raken.
De Stichting School & Veiligheid biedt hulp aan scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en aan mbo-instellingen. Scholen kunnen er terecht voor:
De Rijksoverheid treedt namelijk hard op tegen iedereen die geweld pleegt en haat zaait. De aanpak van extremisme en radicalisering in het onderwijs maakt onderdeel uit van een rijksbrede aanpak.
Als een leerling dreigt te radicaliseren, is het belangrijk om direct hulp te zoeken. Scholen kunnen voor hulp en informatie over radicalisering terecht bij de Stichting School & Veiligheid. Universiteiten en hogescholen vinden informatie over radicalisering op de website Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs. Meld het signaal ook bij de medewerker openbare orde en veiligheid of radicaliseringambtenaar bij de gemeente.
Het Landelijk Steunpunt Extremisme (LSE) biedt hulp en advies over de omgang met radicalisering en extremisme, ook aan onderwijsprofessionals. Het LSE beschikt over een hulp- en advieslijn. Zo kunnen burgers en professionals die zorgen hebben over (mogelijke) radicalisering en extremisme dit delen. En wanneer nodig kan LSE hier opvolging aan geven.
Radicalisering bij jongeren is een complex proces dat zowel in het gezin als op school kan plaatsvinden. De rol van ouders en het onderwijs is cruciaal bij de preventie en aanpak van radicalisering. Het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van radicalisering en actief te reageren. Door samenwerking tussen ouders, leraren en professionelen kan radicalisering voorkomen of beheerst worden. De Rijksoverheid ondersteunt scholen bij de aanpak van radicalisering, en er zijn veel hulpmiddelen en trainingen beschikbaar voor docenten en ouders.
Wie niet van een kind geniet, ziet het allermooiste niet