Opvoeden van pubers: Tips, uitdagingen en aanpak

De puberteit is een cruciale fase in het leven van een kind, waarin het kind zich ontwikkelt van een kind naar een volwassene. In deze periode verandert het lichaam, de geest en ook het gedrag van het kind. Het is een tijdstip waarin pubers hun eigen identiteit vormen, zich losmaken van hun ouders en hun eigen weg gaan zoeken. Dit maakt de puberteit ook tot een uitdaging voor ouders, die vaak niet weten hoe ze met deze veranderingen om moeten gaan. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van het opvoeden van een puber besproken, met aandacht voor typisch pubergedrag, de ontwikkeling van het puberbrein en praktische tips voor ouders.

Wat is de puberteit?

De puberteit is de levensfase tussen kind en volwassenheid. Het is de tijd waarin het kind zich fysiek en mentaal ontwikkelt naar een volwassene. Het begint bij meisjes meestal tussen de 10 en 15 jaar en bij jongens iets later, rond de 12 tot 16 jaar. De puberteit duurt ongeveer zes jaar en eindigt rond de 18 jaar, hoewel dit per kind varieert. Tijdens deze periode vinden er tal van lichamelijke en psychische veranderingen plaats, waaronder groeispurten, hormonale veranderingen, en het ontwikkelen van de hersenen.

Het puberbrein: Veranderingen en uitdagingen

Tijdens de puberteit verandert er veel in het brein van het kind. Er worden nieuwe verbindingen aangelegd, en het voorste deel van de hersenen (de prefrontale cortex) ontwikkelt zich. Dit deel van het brein is verantwoordelijk voor onder andere planning, organisatie, het reguleren van emoties en het overzien van de relatie tussen oorzaak en gevolg. Volgens experts is de ontwikkeling van het brein van jongeren pas rond de leeftijd van 23 jaar afgerond. In de puberteit is het dus nog niet volledig ontwikkeld, wat leidt tot bepaalde uitdagingen.

De sterke en “iets minder sterke” punten van het puberbrein zijn als volgt:

• Pubers voelen minder remmingen en zijn geneigd om risico’s op te zoeken.
• Emoties onder controle houden gaat moeizaam.
• Concentreren is moeilijk; pubers zijn snel afgeleid en hebben moeite met plannen.
• Het overzien van lange termijngevolgen lukt niet of niet zo goed.
• Pubers worden avondmensen doordat hun bioritme verandert.
• Pubers zijn erg op zoek naar acceptatie en wat hen beïnvloedbaar maakt.
• Pubers zijn gevoeliger voor beloning dan voor straf.

Deze kenmerken maken het voor ouders lastiger om met hun kind om te gaan, maar ook begrijpelijker. Het is belangrijk om te beseffen dat het gedrag van de puber vaak te maken heeft met deze ontwikkelingen in het brein.

Typisch pubergedrag

Tijdens de puberteit is het typische gedrag van de puber vaak gekoppeld aan hun zoektocht naar identiteit, onafhankelijkheid en invloed van groepsgenoten. Veel van het gedrag dat ouders ongerust maakt, is normaal en past bij de ontwikkeling van hun kind. Hier zijn enkele veelvoorkomende vormen van pubergedrag:

Experimenteren

Experimenteren hoort bij de puberteit. En dat kan op allerlei gebieden. Denk bijvoorbeeld aan drank of drugs en seksualiteit. Voor hun ontwikkeling tot een zelfstandig individu is het belangrijk dat pubers ervaringen op kunnen doen en hier ook van kunnen leren. Het is belangrijk om alert te zijn als ouder en zicht te houden op waar je kind mee bezig is. Blijf ook in gesprek hierover met je kind. En – heel belangrijk – probeer niet boos te worden als je kind vertelt. Of laat dat in elk geval niet merken. De kans is groot dat je kind anders niet snel meer open zal vertellen over zijn belevenissen!

Grenzen verleggen

Een van de belangrijkste ontwikkelingsopgaven voor pubers is zich losmaken van hun ouders. Je dochter van 11 die “opeens” geen kus of knuffel meer wil in het openbaar. Of je zoon van 13 die echt niet meer mee wil op familiebezoek. Het is afscheid nemen van de kindertijd en de nauwe band die ze toen hadden met hun ouders. En het is voorbereiden op het moment dat ze uit huis gaan. En dat kunnen ze je soms hard laten voelen met hun “typische pubergedrag”.

Liefde en liefdesverdriet

De puberteit is de periode waarin kinderen geslachtrijp worden en ook de eerste ervaringen op doen met verliefdheid, verkering en seks. En dit kan behoorlijk intens zijn voor je kind. En wennen voor jou als ouder! Belangrijke thema’s dus om open over in gesprek te gaan met elkaar. Hoe je dit kunt doen, lees je in dit artikel met tips om met je puber te praten over verkering, liefde en seks.

Huiswerk-stress

Gedoe en stress over het (niet) maken van het huiswerk. Ook dat is voor veel puber-ouders een terugkerend thema. Zeker bij grote hoeveelheden huiswerk is de kans groot dat je kind door de bomen het bos niet meer ziet. En als je niet weet wat je ermee aan moet, is het voor een puber “de normaalste zaak van de wereld” om er dan maar helemaal niets mee te doen.

Gamen

Bij jongens is gamen en dan vooral het stoppen met gamen vaak een punt van strijd. Ook wat het omgaan met het gamegedrag van je kind geldt dat het goed is om hier oprechte interesse in te tonen. Ga er eens naast zitten als je kind aan het gamen is, of doe een keertje mee! Verder is het aan te bevelen om duidelijke afspraken te maken over het gamen. Spreek bijvoorbeeld af dat het huiswerk eerst af moet zijn. Houdt je puber zich daar niet aan, maak er dan niet meteen een drama van. Straffen en belonen met schermen leidt volgens onderzoekers namelijk alleen maar tot meer schermgebruik.

Opvoedtips voor het omgaan met pubers

Het opvoeden van een puber is geen gemakkelijke taak, maar met geduld, begrip en de juiste aanpak kunnen ouders hun puberende kind op een positieve manier door deze levensfase heen helpen. Hier zijn enkele belangrijke tips:

1. Blijf in gesprek

Zorg ervoor dat er een open communicatielijn is met je puber. Vraag hoe hun dag was, toon interesse in hun hobby’s en vrienden, en luister zonder te onderbreken. Dit helpt om een vertrouwensband op te bouwen. Een puber wil vaak niet direct vertellen wat er in met hem aan de hand is. Daarom is het belangrijk om open en geduldig te blijven.

2. Wees duidelijk en consequent

Pubers hebben behoefte aan duidelijke regels en verwachtingen. Zorg ervoor dat de regels binnen het gezin helder zijn en dat consequenties voor het overtreden van die regels duidelijk worden gecommuniceerd en nageleefd. Een onvermijdelijke gevolgen hebben voor het overtreden van regels helpt de puber om verantwoordelijkheid te leren nemen.

3. Toon empathie

Probeer je in te leven in de gevoelens en ervaringen van je puber. Herinner jezelf eraan hoe het was om in de puberteit te zitten en hoe lastig het kan zijn om je eigen weg te vinden. Het is belangrijk dat je begrijpt dat je kind zich soms kwetsbaar voelt en dat het een veilige omgeving nodig heeft om dat te kunnen uiten.

4. Bied ondersteuning, geen oplossingen

In plaats van problemen voor je puber op te lossen, moedig hen aan om zelf na te denken over mogelijke oplossingen. Dit helpt hen om zelfstandiger te worden en zelfvertrouwen op te bouwen. Laat je kind niet te snel hulp zoeken, maar leer hen wel hoe ze zelf met problemen omgaan.

5. Zoek hulp als dat nodig is

Als je merkt dat je vastloopt, aarzel dan niet om hulp te zoeken. Dit kan bij vrienden, familie of via professionele begeleiding. Omgaan met pubergedrag is soms uitdagend en het is oké om hulp in te schakelen.

6. Let op het gedrag van je kind

Pubers zoeken vaak naar hun eigen identiteit en proberen zich los te maken van hun ouders, wat leidt tot conflicten. Het is belangrijk om als ouder een luisterend oor te bieden zonder direct te oordelen of te reageren. Begrip tonen voor de gevoelens van de puber, zelfs als je het niet eens bent met hun keuzes, kan een grote invloed hebben op hoe ze reageren.

7. Geef je kind ruimte

Een puber experimenteert en zoekt uit wie hij of zij is of wil zijn. Een zekere vorm van egoïsme hoort daarbij, niet van schrikken. Geef je kind ruimte en inbreng. Laat je kind zelf beslissen en leer hen om verantwoordelijkheid te nemen.

Conclusie

Het opvoeden van een puber is een uitdaging, maar met de juiste benadering en begrip kan dit proces voor zowel de ouder als het kind een positieve ervaring worden. De puberteit is een tijd van grote veranderingen, zowel fysiek als mentaal. Het gedrag van de puber is vaak het gevolg van de ontwikkeling van het brein en de zoektocht naar identiteit. Het is belangrijk om open en empathisch te blijven, duidelijke regels te stellen en ruimte te geven aan het kind om zelf te leren nadenken en verantwoordelijkheid te nemen. Met deze aanpak kunnen ouders hun puber op een positieve manier door deze fase heen helpen.

Bronnen

1. https://mindhulplijn.nl/onderwerpen/pubers
2. https://www.cjg043.nl/puber-opvoeden-alles-over-de-puberteit-en-het-omgaan-met-je-puber/
3. https://www.rustinouderschap.nl/hoe-om-te-gaan-met-puber-gedrag/
4. https://www.metronieuws.nl/lifestyle/opvoeding/2024/05/pedagoog-kelly-snijders-pubers-ouders-jongeren/
5. https://www.jeugdengezinutrecht.nl/pagina/puber/opvoeden-puber/opvoedtips-puber/908663
6. https://ontspannenopvoeden.nl/opvoedtips/7-tips-voor-de-puberteit/