Rationele opvoeding: Wat betekent het en hoe beïnvloedt het de ontwikkeling van kinderen?
juli 11, 2025
De opvoeding van kinderen is een complex proces dat vaak met vallen en opstaan verloopt. Het is niet ongewoon dat kinderen in verschillende levensfases lastig gedrag vertonen, zoals driftbuien, spijbelen, agressiviteit of onzekerheid. Als dit gedrag leidt tot problemen in het functioneren van het kind, kan dit leiden tot opvoedingsproblemen. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, kenmerken en mogelijke oplossingen voor opvoedingsproblemen, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.
Oorzaken van opvoedingsproblemen
Er zijn veel verschillende oorzaken van opvoedingsproblemen. Een van de belangrijkste factoren is dat ouders vaker alleen staan dan vroeger. Dit kan leiden tot gevoelens van machteloosheid en onzekerheid. Daarnaast zijn gezinnen tegenwoordig vaak kleiner, waardoor ouders minder ruimte hebben om te oefenen met opvoeden. Ook kan het gevoel hebben dat ouders tekort schieten of dat hun verwachtingen te hoog zijn, bijdrragen aan opvoedingsproblemen.
Een ander belangrijk punt is het feit dat kinderen met aandachtstekorten, zoals ADHD, of andere ontwikkelingsstoornissen, moeilijker kunnen zijn in de opvoeding. Bovendien kunnen botsende karakters tussen ouders en kind, of bepaalde vaste gewoontes in het gezin, knellen bij het kind. Ook kan het gevoel dat een kind zich in een rol geduwd voelt, bijvoorbeeld omdat ze worden aangemoedigd om behulpzaam te zijn, bijdrragen aan problemen.
Er is ook sprake van een gebrek aan ouderlijke warmte, sensibiliteit en autonomie, wat kan leiden tot internaliserend en externaliserend probleemgedrag. Ouders die vooral reageren op negatief gedrag, in plaats van positief, kunnen het gevoel van autonomie van het kind beïnvloeden. Daarnaast kunnen spanningen tussen ouders, zoals gescheiden zijn of een nieuw samengesteld gezin hebben, ook leiden tot opvoedingsproblemen.
Kenmerken van opvoedingsproblemen
Opvoedingsproblemen kunnen geleidelijk ontstaan, maar ook plotseling. Het gedrag van kinderen wordt beïnvloed door ouders, maar ook door andere mensen in de omgeving en de omgeving zelf. De kenmerken van opvoedingsproblemen omvatten driften, hecht gedrag, onzekerheid, agressiviteit, wisselende emoties, spijbelen, zwerfgedrag en het weigeren om te eten. Deze gedragingen zijn in principe normaal in verschillende levensfases, maar worden pas opvoedingsproblemen als dit soort gedrag leidt tot problemen in het functioneren van het kind en langere tijd aanhoudt.
Als ouder wil je graag dat dit gedrag ophoudt. Lukt het je niet om dit te laten veranderen, dan ervaar je controleverlies, machteloosheid, onzekerheid, bezorgdheid, maar het voelt ook frustrerend en je kan kwaad worden. Je weet als ouder niet meer goed hoe je moet reageren en hoeveel vrijheid je je kind moet geven. Aan de andere kant kan jouw kind zich onder druk gezet voelen. Dit zorgt ervoor dat het gewenste gedrag nog langer uitblijft en de oplossing dus steeds verder weg raakt. Je komt in een neerwaartse spiraal terecht en de problemen blijven erger worden.
Invloed van opvoeding op gedrag
Het opvoedgedrag speelt een belangrijke rol in het ontstaan en in stand houden van gedragsproblemen bij kinderen. Ouders met vijandig opvoedgedrag rapporteren over hun kinderen bovengemiddeld veel symptomen van depressie en angst. Daarnaast melden kinderen met depressiesymptomen met name een gebrek aan ouderlijke warmte in de opvoeding, terwijl kinderen met angstsymptomen aangeven dat hun ouders veel gebruik maken van dwang. Ook blijkt overbeschermend opvoedgedrag samen te hangen met de aanwezigheid van angstsymptomen bij kinderen. Deze bevindingen laten zien dat de factoren van opvoedgedrag die een rol spelen bij internaliserende problemen verschillend kunnen zijn voor depressie en angst.
Externaliserend gedrag, zoals boos, opstandig en agressief gedrag bij kinderen, houdt duidelijk verband met opvoedgedrag van ouders. Een hoge samenhang wordt niet alleen gevonden voor vijandigheid en dwang, maar ook voor gebrek aan warmte en autonomie. Mogelijk is er bij deze verbanden sprake van een wisselwerking: maladaptief opvoedgedrag kan een rol kunnen spelen in het ontstaan en in stand houden van externaliserend gedrag, maar gedragsproblemen kunnen ook maladaptief opvoedgedrag uitlokken.
Hulp bij opvoedingsproblemen
Als kinderen langdurig lastig gedrag vertonen, heeft dit een invloed op iedereen binnen het gezin. Maar ook de ontwikkeling van het kind zelf kan negatief beïnvloed worden. Lukt het niet om dit gedrag als ouders te keren, dan is het verstandig om hulp in te schakelen bij opvoedingsproblemen. Er zijn meerdere hulpmiddelen beschikbaar, zoals de MIND Hulplijn, STERKR, of de regelhulp van de gemeente. Deze hulp is bedoeld voor kinderen die zich anders ontwikkelen dan leeftijdsgenoten.
Opvoedondersteuning valt meestal onder jeugdhulp. U kunt hiervoor terecht bij uw gemeente. Heeft u andere opvoedondersteuning nodig dan uw gemeente standaard aanbiedt? Dan kunt u een persoonsgebonden budget (pgb) voor jeugdhulp aanvragen. U moet dan onderbouwen waarom de hulp die de gemeente aanbiedt, niet voldoet in uw situatie.
Opvoedingsproblemen en de rol van de school
Gedragsproblemen in de klas zijn ook een veelvoorkomend probleem. Docenten en hulpverleners verhelpen de problemen door samen te werken. Het is belangrijk om te werken aan een positieve omgeving waarin kinderen zich veilig en gesteund voelen. Dit helpt bij het opbouwen van vertrouwen en het ontwikkelen van sociale vaardigheden.
Samenhang tussen overbeschermend opvoeden en probleemgedrag
Overbeschermend opvoeden hangt samen met meer internaliserend en externaliserend probleemgedrag, ongeacht de leeftijd van het kind. Dit kan zich uiten in faalangstig en teruggetrokken gedrag of pesten en agressie tonen. Het is lastig om te bepalen of overbeschermend opvoeden de oorzaak of het gevolg is van probleemgedrag bij het kind. Het kan zijn dat deze vorm van opvoeding probleemgedrag in de hand werkt. Maar probleemgedrag kan ook overbescherming door ouders uitlokken, omdat zij het gevoel hebben dat het kind meer bescherming nodig heeft. Een derde mogelijkheid is dat er sprake is van een wederkerig proces.
Invloed van opvoeding op de ontwikkeling van het kind
De opvoeding van kinderen is niet stabiel. Er zijn meerdere factoren die de manier van opvoeden bepalen. Hoe de ouder en het kind zich op een bepaald moment voelen heeft invloed, evenals de situatie. Opvoeding is dynamisch en kan van dag tot dag verschillen, en zelfs van moment tot moment. Hoewel sommige ouders hoger scoren op overbeschermend opvoeden dan anderen, kunnen ook zij wel eens matig overbeschermend zijn.
Het is belangrijk dat ouders hun kind in staat stellen om zichzelf te ervaren als verbonden, competent en autonoom. Door het bieden van ouderlijke warmte, structuur, en het stimuleren van autonomie kunnen deze basisbehoeften van het kind vervuld worden. De aanwezigheid van ouderlijke vijandigheid, dwang, en overbescherming ondermijnt en frustreert deze behoeften echter juist.
Opvoedingsproblemen en het gezin
Er zijn verschillende factoren die de manier van opvoeden bepalen. Hoe de ouder en het kind zich op een bepaald moment voelen heeft invloed, evenals de situatie. Opvoeding is dynamisch en kan van dag tot dag verschillen, en zelfs van moment tot moment. Hoewel sommige ouders hoger scoren op overbeschermend opvoeden dan anderen, kunnen ook zij wel eens matig overbeschermend zijn.
De problemen van het kind ontstaan of verergeren door de onveilige opvoeding en de thuissituatie. Daarnaast verslechtert de kindproblematiek de relatie tussen de ouders. Verschillen in visie over de opvoeding kunnen een belangrijke oorzaak zijn van het ontstaan van spanningen tussen ouders. Veel voorkomend is dat de vader strenger is en de moeder meer begrip toont.
Oplossingen voor opvoedingsproblemen
Er zijn verschillende oplossingen voor opvoedingsproblemen. Het is belangrijk om te werken aan een positieve omgeving waarin kinderen zich veilig en gesteund voelen. Dit helpt bij het opbouwen van vertrouwen en het ontwikkelen van sociale vaardigheden. Bovendien is het belangrijk om te werken aan de opvoedingsvaardigheden van ouders. Dit kan worden gedaan door begeleiding te geven aan het gezin, maar ook aan het kind zelf.
Het is ook belangrijk om te werken aan het versterken van oudercompetenties en hulp aan het kind, in eerste instantie in het vrijwillige kader. Als dit niet werkt of wanneer ouders niet open staan voor hulp, kan je denken aan jeugdbeschermingsmaatregelen. (Strafrechtelijke) beschermingsmaatregelen neem je meestal alleen wanneer het problematische kindgedrag voortkomt uit geweld tussen ouders of van de ene ouder tegen de andere ouder. Of wanneer het gaat om geweld van jongvolwassenen tegen andere gezinsleden. Dan kun je ook denken aan een tijdelijk huisverbod.
Conclusie
Opvoedingsproblemen zijn een complex onderwerp dat vaak met vallen en opstaan verloopt. Het is belangrijk om te werken aan een positieve omgeving waarin kinderen zich veilig en gesteund voelen. Bovendien is het belangrijk om te werken aan de opvoedingsvaardigheden van ouders. Dit kan worden gedaan door begeleiding te geven aan het gezin, maar ook aan het kind zelf. Het is ook belangrijk om te werken aan het versterken van oudercompetenties en hulp aan het kind, in eerste instantie in het vrijwillige kader. Als dit niet werkt of wanneer ouders niet open staan voor hulp, kan je denken aan jeugdbeschermingsmaatregelen. (Strafrechtelijke) beschermingsmaatregelen neem je meestal alleen wanneer het problematische kindgedrag voortkomt uit geweld tussen ouders of van de ene ouder tegen de andere ouder. Of wanneer het gaat om geweld van jongvolwassenen tegen andere gezinsleden. Dan kun je ook denken aan een tijdelijk huisverbod.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
