Omgaan met overprikkelde kinderen: Tips en aanpak voor ouders en leerkrachten

Hoogsensitiviteit, ook wel bekend als HSP (Highly Sensitive Person), is een aangeboren karaktereigenschap waarbij kinderen intenser en dieper reageren op prikkels dan andere kinderen. Dit kan zowel positief als uitdagend zijn, afhankelijk van de omstandigheden en de ondersteuning die het kind krijgt. In dit artikel worden praktische tips en aanpakken gegeven om hoogsensitieve kinderen te helpen met overprikkeling, zowel op school als in het gezin. De informatie is gebaseerd op de bronnen die in de opgegeven sources zijn vermeld.

Overprikkeling bij kinderen: Wat betekent het?

Hoogsensitieve kinderen zijn vaak gevoeliger voor prikkels zoals geluiden, licht, emoties en zelfs fysieke contacten. Ze reageren sneller op veranderingen in hun omgeving en hebben meer tijd nodig om informatie te verwerken. Dit kan leiden tot overprikkeling, waarbij het kind zich overweldigd voelt door externe invloeden. De term "overprikkelde kinderen" wordt vaak gebruikt om te verwijzen naar kinderen die gevoeliger zijn voor prikkels dan hun leeftijdsgenoten.

Uit bron [8] blijkt dat hoogsensitiviteit geen ziekte is, maar een natuurlijke eigenschap die bij ongeveer 15-20% van de kinderen voorkomt. Deze kinderen hebben een diepere verwerking van zintuiglijke informatie, wat zowel een voordeel als een uitdaging kan zijn. Ze kunnen creatief, slim en vroeg wijs zijn, maar hebben ook meer hulp nodig bij het omgaan met prikkels.

Praktische tips voor ouders om met overprikkelde kinderen om te gaan

Er zijn verschillende manieren waarop ouders hun kind kunnen ondersteunen bij het omgaan met overprikkeling. Hieronder staan enkele veelgebruikte tips:

1. Herken overprikkeling

Een overprikkelde kinder reageert heftig op bepaalde situaties. Dit kan worden herkend aan reacties zoals vechten, vluchten, of bevriezen. Het is belangrijk om deze reacties serieus te nemen en te erkennen dat overprikkeling voor niemand fijn is.

2. Stop de overprikkelende situatie

Als een kind overprikkeld raakt, is het belangrijk om de situatie te stoppen en het kind te helpen om tot rust te komen. Dit kan door het kind uit de situatie te halen en in een rustige omgeving te brengen. Laat het kind bijvoorbeeld even zitten of bewegen, afhankelijk van wat het kind het beste helpt.

3. Koelen

Een fysieke manier om de stressreactie te doorbreek is door een natte handdoek in de nek te leggen of de polsen onder de kraan te houden. Dit moet echter altijd op een rustige manier gebeuren, zodat het kind zich niet schrikt.

4. Ademen

Bij overprikkeling is het lichaam in stress. Het is belangrijk om het kind te laten ademen en te ontspannen. Geen directe uitleg geven, maar het kind laten rusten. Ademhalingsoefeningen of ontspanningstechnieken kunnen hierbij helpen.

5. Wat gebeurde er?

Na een overprikkelende situatie is het belangrijk om met het kind te praten over wat er gebeurde. Dit helpt het kind om gevoelens en ervaringen te verwerken en te leren omgaan met prikkels.

6. Bevestig het positieve

Bij het omgaan met overprikkelde kinderen is het belangrijk om het positieve te benadrukken. Laat het kind weten wat het goed doet en wat het nodig heeft. Dit helpt het kind om zelfvertrouwen te krijgen en positief te blijven.

7. Lees en praat erover

Er zijn boeken en materialen die kunnen helpen bij het omgaan met overprikkeling. Bijvoorbeeld het boek “Draakje Vurig” helpt kinderen om met hun gevoelens om te gaan. Ook is het handig om over het onderwerp te praten en het kind te laten weten dat het oké is om gevoelig te zijn.

8. Stel duidelijke grenzen

Hoogsensitieve kinderen hebben vaak behoefte aan structuur en duidelijke grenzen. Zorg dat het kind weet wat wel en niet mag. Dit helpt het kind om zich veilig en begrepen te voelen.

9. Bied een veilige plek

Creëer een veilige plek waar het kind zich kan terugtrekken als het even te veel wordt. Dit kan bijvoorbeeld een rustige kamer zijn of een speciaal hoekje in de woonkamer.

10. Informeer de school

Laat de school weten dat je kind hoogsensitief is en wat de specifieke behoeften zijn. Dit helpt de school om rekening te houden met de behoeften van het kind.

Ondersteuning op school: Wat leerkrachten kunnen doen

Hoogsensitieve kinderen hebben op school ook hulp nodig bij het omgaan met prikkels. Hier zijn enkele tips voor leerkrachten:

1. Creëer een rustige omgeving

Hoogsensitieve kinderen gedijen goed in een rustige en voorspelbare omgeving. Probeer onverwachte veranderingen te minimaliseren en geef het kind de tijd om zich voor te bereiden op nieuwe situaties.

2. Gebruik hulpmiddelen

Er zijn verschillende hulpmiddelen die kunnen helpen bij het verminderen van prikkels. Bijvoorbeeld noise-cancellingkoptelefoons, een koptelefoon met rustgevende muziek, of een speciale stoel om het kind te ondersteunen.

3. Plan activiteiten van tevoren

Anticipeer op situaties die overprikkeling kunnen veroorzaken en plan vooruit, zodat het kind niet te veel drukke activiteiten na elkaar heeft. Dit helpt het kind om zich beter te kunnen redden in de chaos van de dag.

4. Leer het kind rustmomenten op te zoeken

Help het kind om rustmomenten te leren vinden. Maak bijvoorbeeld een fijn plekje voor het kind, zodat het zich kan terugtrekken als het te veel wordt.

5. Creëer een prikkelarme omgeving

Bijvoorbeeld door thuis de tv, radio of muziek uit te zetten en rondslingerend speelgoed en spullen op te ruimen. Dit helpt het kind om zich rustiger te voelen en beter te kunnen reageren op prikkels.

Psychologische begeleiding en therapieën

Soms is extra ondersteuning nodig, en dat is waar psychologische begeleiding van pas komt. Een psycholoog kan helpen om hoogsensitiviteit te begrijpen en om strategieën te ontwikkelen om hiermee om te gaan. Verschillende therapieën kunnen effectief zijn, afhankelijk van de behoeften van het kind.

Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

CGT kan helpen om negatieve gedachten te identificeren en te vervangen door gezondere denkpatronen. Dit kan belangrijk zijn voor hoogsensitieve kinderen die geneigd zijn om zichzelf te bekritiseren of zich zorgen te maken over dingen die ze niet kunnen controleren.

Mindfulness en ontspanningstechnieken

Mindfulness is een waardevolle benadering. Door het kind te leren hoe het in het moment kan zijn zonder zich te laten overweldigen door gedachten of emoties, kan het leren om rust en stabiliteit te vinden, zelfs in stressvolle situaties. Creatieve therapieën kunnen ook bijzonder effectief zijn. Deze bieden een non-verbale manier om emoties te uiten en te verwerken, wat vooral nuttig kan zijn voor kinderen die moeite hebben om hun gevoelens onder woorden te brengen.

Imaginatietechnieken

Imaginatietechnieken kunnen helpen om het kind te ontspannen en hun zelfvertrouwen te versterken. Door gebruik te maken van hun verbeelding kunnen kinderen leren om hun emoties onder controle te houden en hun innerlijke wereld beter te begrijpen.

Samenwerking tussen ouders, leerkrachten en psychologen

Het omgaan met overprikkelde kinderen vereist samenwerking tussen ouders, leerkrachten en psychologen. Het is belangrijk dat iedereen op de hoogte is van de behoeften van het kind en dat er een samenhangende aanpak is. Door te communiceren en te delen, kan er een ondersteunende omgeving worden gecreëerd waarin het kind zich veilig en begrepen voelt.

Conclusie

Hoogsensitieve kinderen hebben een unieke manier van waarnemen en verwerken van prikkels. Ze zijn vaak creatief, intuïtief, en diep invoelend, maar hebben ook meer hulp nodig bij het omgaan met overprikkeling. Door praktische tips en aanpakken te gebruiken, kunnen ouders en leerkrachten helpen om deze kinderen te ondersteunen en te laten opgroeien tot zelfverzekerde en veerkrachtige volwassenen. De samenwerking tussen ouders, leerkrachten en psychologen is hierbij essentieel.