Mediaopvoeding bij jonge kinderen: Waar staat de stand van zaken?

In het huidige tijdperk van digitale media is de rol van ouders en opvoeders bij het omgaan met schermtijd en digitale middelen voor jonge kinderen van 0 tot 6 jaar van groot belang. Prof. Dr. Peter Nikken, hoogleraar mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit en Emeritus Lector Jeugd & Media bij Windesheim, heeft in meerdere onderzoeken en bijdragen aandacht besteed aan de impact van mediaopvoeding op het gedrag en de ontwikkeling van jonge kinderen. Zijn inzichten en aanbevelingen geven inzicht in de huidige situatie en de verwachtingen rond het omgaan met digitale media in de jeugd.

De stand van zaken rond mediaopvoeding

Het Iene Miene Media-onderzoek, uitgevoerd door Netwerk Mediawijsheid, toont aan dat mediaopvoeding voor ouders van kinderen van 0 tot 6 jaar geen urgente prioriteit is. Volgens het onderzoek staat mediaopvoeding zelfs op de laatste plaats bij driekwart van de ouders, na gezonde voeding, voldoende bewegen, sociaal gedrag en hygiëne. Dit duidt erop dat ouders zich niet altijd bewust zijn van de impact van mediaopvoeding op de ontwikkeling van hun kind. Toch blijven ouders zich bewust van hun kennis over het omgaan met media in de opvoeding van hun kind. Slechts drie op de tien ouders voelen zich onzeker als ze over mediaopvoeding praten met andere ouders, en schatten hun kennis over kind en media niet lager in dan andere ouders.

Ondanks het gebrek aan prioriteit, wordt er wel veel aandacht besteed aan de positieve effecten van media, zoals betere taalontwikkeling en rekenvaardigheid. Ook vinden ouders dat media goed is voor de creativiteit. Echter, zij zijn zich onvoldoende bewust van de schadelijke langetermijngevolgen, zoals bijziendheid of overgewicht. Slechts een kwart van de ouders maakt zich zorgen over negatieve effecten.

Schermtijd en het officiële advies

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert voor kinderen tot 2 jaar zo weinig mogelijk media te laten gebruiken en kinderen tot 5 jaar maximaal één uur per dag. In Nederland is er geen officieel advies, maar de richtlijn van maximaal twee uur per dag wordt vaak genoemd. Het blijkt echter dat het gemiddelde aantal uren dat kinderen tot en met 6 jaar per dag aan media besteden, meer is dan het aanbevolen bedrag. Het Iene Miene Media-onderzoek toont aan dat kinderen van 0-6 jaar gemiddeld anderhalf uur per dag aan digitale media besteden. Dit overschrijdt dus de aanbevelingen van de WHO.

De daling van het media gebruik onder jonge kinderen is een stap in de goede richting, maar het blijft nog steeds hoger dan het officiële advies. Volgens dr. Peter Nikken, Emeritus Lector Jeugd & Media, lijkt het erop dat steeds meer ouders bewuster omgaan met schermtijd bij jonge kinderen. Dit kan komen door toenemende aandacht voor de risico’s van mediagebruik door kinderen.

Samen met media werken: Belangrijkheid van begeleiding

Een van de belangrijkste onderwerpen in de mediaopvoeding is het samenwerken met kinderen. Het is belangrijk dat ouders hun kinderen begeleiden bij het gebruik van digitale media. Samen kijken en praten over wat ze zien helpt bij hun taalontwikkeling en kritische denkvaardigheden. Bij kinderen tot en met 6 jaar is het belangrijk dat ouders hen begeleiden bij het gebruik van schermpjes. Ze leren vooral van media als ouders daar met hen over praten en uitleg geven of hen stimuleren om te raden hoe iets afloopt of goed op te letten.

In het Iene Miene Media-onderzoek is duidelijk geworden dat kinderen in de leeftijd 4 tot 6 jaar vaker zonder begeleiding kijken. Mogelijk denken ouders dat hun kinderen dat op die leeftijd al heel goed alleen kunnen. Maar ook deze leeftijdsgroep heeft nog begeleiding nodig om media goed te begrijpen en er op een gezonde manier mee om te gaan.

Ouders als voorbeeld: Het belang van hun gedrag

Ouders hebben een belangrijke voorbeeldrol als het gaat om gebalanceerd digitaal mediagebruik. Het is belangrijk dat ouders hun eigen digitale gedrag aanpassen. Ze weten meestal wel wat verstandig is, maar in de hectiek van de dag is het lastig om dat ook echt toe te passen. Ouders worstelen vaak met hun eigen schermgedrag. Het is een gemiste kans, want ouders hebben een belangrijke voorbeeldrol als het gaat om gebalanceerd digitaal mediagebruik.

Bij kinderen en jongeren die zich echter in een onveilige thuissituatie bevinden en waarbij de opvoeding alles behalve goed verloopt, zien we vaak dat het mediagebruik problematisch is. Zij zoeken hun toevlucht in die media en dan vliegen ze vaak uit de bocht wat betreft het gebruik daarvan. We zien dan niet alleen handelingsverlegenheid bij ouders, maar ook bij professionals als hulpverleners en leraren. Er is soms onvoldoende kennis om goed met die situaties om te kunnen gaan.

Ondersteuning en beleid voor ouders

Prof. Nikken pleit voor meer beleid en activiteiten om ouders te ondersteunen en te adviseren. Het zijn logische keuzes die ouders maken. Opvoeden is niet makkelijk, en het leven vaak hectisch. Dus je kinderen aan de slag laten gaan met een beeldscherm is een makkelijke en snelle optie, waar zowel kinderen als ouders hun voordeel mee doen. Maar mediaopvoeding is en blijft wel een belangrijk thema, juist omdat kinderen zoveel tijd doorbrengen met schermpjes. Bibliotheken, ouder-kind-centra, huisartsen, kinderopvang en het onderwijs, maar ook de media-industrieën kunnen ouders daarbij helpen. Zij kunnen adviseren over hoe je oprecht aandacht schenkt aan media en jouw jonge kind in de opvoeding, keuzes maakt voor media die goed passen bij de ontwikkelfase van jonge kinderen, en hoe je de balans bewaart tussen mediagebruik en offline activiteiten.

De rol van Netwerk Mediawijsheid

Netwerk Mediawijsheid speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van mediawijsheid in de opvoeding van kinderen van 0 tot 6 jaar. Elke jaar organiseert Netwerk Mediawijsheid de Media Ukkie Dagen, waarbij aandacht wordt gevraagd voor mediawijsheid in de opvoeding van kinderen van 0 tot 6 jaar. Tijdens deze dagen worden vraagstukken behandeld als: ‘Kun je een kind alleen met een tablet, tv, smartphone of boekje laten spelen of is samen beter?’, ‘Hoe begeleid je een kind stap voor stap in de ‘digitale wereld’?’, ‘Hoe zet je media in, zodat een kind er ook iets van leert en sprongen maakt?’, ‘En hoe maak je keuzes die aansluiten op de ontwikkeling van het kind?’. Meer dan 150 organisaties en instanties organiseren tijdens de Media Ukkie Dagen activiteiten om ouders te helpen bij deze vraagstukken.

Conclusie

De mediaopvoeding bij jonge kinderen is van groot belang voor hun ontwikkeling en het omgaan met digitale media. Ouders hebben een belangrijke rol in het begeleiden van hun kinderen bij het gebruik van schermpjes. Samenwerking tussen ouders, opvoeders en professionelen is essentieel om een gebalanceerd mediagebruik te bevorderen. De rol van Netwerk Mediawijsheid is belangrijk in het bevorderen van mediawijsheid in de opvoeding van jonge kinderen. Door bewust te zijn van het mediagebruik en het begeleiden van hun kinderen, kunnen ouders een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hun kind.

Bronnen

1. Dr. Peter Nikken
2. Bermain Peter Menjawab
3. Lector Peter Nikken over dalende urgentie van mediaopvoeding
4. Peter Answers
5. Cubiss - Mediawijs in het onderwijs - Samen spelen met media
6. In gesprek over digitale balans met Peter Nikken
7. Ouders: Mediaopvoeding niet zo belangrijk
8. Media gebruik onder jonge kinderen daalt, maar blijft hoger dan het officiële advies
9. Bermain Peter Menjawab
10. Netwerk Mediawijsheid - Auteur Peter Nikken