Ouderschapsplan: Wat is het en hoe maak je er een?

Een ouderschapsplan is een belangrijk document dat gedeeld wordt door ouders die gescheiden zijn of een relatie hebben verlaten. Het plan bevat afspraken over de verzorging, opvoeding en het contact met de kinderen. In veel gevallen is het wettelijk verplicht om een ouderschapsplan op te stellen, vooral als de ouders een gezamenlijk gezag hebben over hun kinderen. Dit artikel legt uit wat een ouderschapsplan inhoudt, hoe je er een kunt maken en waar je rekening mee moet houden.

Inhoud en doel van een ouderschapsplan

Een ouderschapsplan is bedoeld om de verantwoordelijkheden van ouders te regelen en te bepalen hoe de kinderen worden opgevoed. Het plan moet afspraken bevatten over hoe de zorg- en opvoedtaken verdeeld worden, hoe de ouders met elkaar communiceren, en hoe ze belangrijke beslissingen nemen. Daarnaast kan het ook afspraken bevatten over de kosten van de verzorging en opvoeding, de schoolkeuze, en de omgang met de andere ouder.

In de meeste gevallen is een ouderschapsplan wettelijk verplicht. Dit geldt voor ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, en ook voor samenwonende ouders met gezamenlijk gezag. Het plan moet zorgen voor duidelijkheid over de verantwoordelijkheden van beide ouders en helpt bij het voorkomen van conflicten.

Wat moet er in een ouderschapsplan staan?

In een ouderschapsplan moeten afspraken staan over de verdeling van de zorg- en opvoedtaken. Dit kan een zorgregeling zijn, waarbij de ouders gelijkwaardig verantwoordelijkheden delen. Een alternatief is een omgangsregeling, waarbij de ouder zonder gezag bepaalde rechten heeft om het kind te zien en te beïnvloeden. In elk geval moeten de ouders afspraken maken over hoe ze met elkaar communiceren, hoe vaak ze informatie delen over hun kind, en hoe ze belangrijke beslissingen nemen.

Bijvoorbeeld, moeten de ouders afspreken hoe vaak het kind bij welke ouder is, hoe de kosten van de verzorging verdeeld worden, en hoe ze met elkaar omgaan met eventuele nieuwe partners. Ook moet er aandacht zijn voor de betrokkenheid van de kinderen bij het opstellen van het plan. Volgens landelijk overleg van familierechters is het aanbevolen om kinderen vanaf 6 jaar te betrekken bij het maken van het ouderschapsplan.

Deelname van kinderen bij het ouderschapsplan

De betrokkenheid van de kinderen bij het ouderschapsplan is belangrijk. Het is fijn voor de kinderen om te weten dat ze hun mening kunnen geven over hoe ze opgevoed willen worden. Het kan voor hen helpen om zich beter te voelen in de situatie van hun ouders. De stichting Villa Pinedo heeft een open brief geschreven aan gescheiden ouders, waarin de wensen en behoeften van kinderen centraal staan. De brief laat zien hoe kinderen een scheiding kunnen ervaren en wat er voor hen belangrijk is.

Het is daarom belangrijk dat ouders bij het opstellen van het ouderschapsplan rekening houden met de wensen van hun kinderen. Ze kunnen bijvoorbeeld bespreken hoe de kinderen zich voelen over de verdeling van de tijd tussen de ouders, of welke regels ze belangrijk vinden in de opvoeding. Een goed ouderschapsplan moet dus niet alleen de verantwoordelijkheden van de ouders regelen, maar ook de belangen van de kinderen in het oog houden.

Soorten ouderschapsplannen

Er zijn verschillende vormen van ouderschap, waaronder co-ouderschap, parallel ouderschap, en andere vormen. Bij co-ouderschap delen de ouders de verantwoordelijkheden gelijkwaardig. Ze communiceren regelmatig, nemen samen beslissingen, en werken samen om problemen met de kinderen op te lossen. Bij parallel ouderschap is er weinig communicatie tussen de ouders, en elke ouder zorgt voor zijn eigen kind. Dit kan voorkomen dat er conflicten ontstaan, maar het betekent ook dat er weinig ruimte is voor aanpassingen.

Een ander voorbeeld is het co-ouderschap, waarbij de verdeling van de zorg- en opvoedtaken ongeveer gelijk is. Dit kan 50/50 zijn, maar ook een andere verdeling zoals 70/30. Het is belangrijk dat beide ouders zich aan de afspraken houden, zodat de kinderen niet in de war raken.

Het opstellen van een ouderschapsplan

Het opstellen van een ouderschapsplan is geen invuloefening. Het vereist dat de ouders bewust nadenken over waarom ze welke afspraken maken. Als de ouders het lastig vinden waar ze moeten beginnen, kunnen ze een voorbeeld ouderschapsplan downloaden dat als basis kan dienen. Het is belangrijk om samen te werken en afspraken te maken die passen bij de situatie van de kinderen en de ouders.

Het is aanbevolen om de afspraken binnen drie maanden samen te maken, zodat er geen onduidelijkheden ontstaan bij de ouders en de kinderen. Bovendien is het verstandig om andere afspraken op te nemen, zoals het adres waar de kinderen ingeschreven staan, de opvoedingsstijl, en de omgang met de andere familie.

Aanpassingen en herziening van het ouderschapsplan

Een ouderschapsplan moet niet als een eindig document worden gezien. Het is belangrijk dat de ouders regelmatig kijken of de afspraken nog passend zijn in hun situatie. Door de ontwikkeling van de kinderen en de mogelijk veranderende levens van kinderen en ouders kan het zijn dat de afspraken aangepast moeten worden. Bijvoorbeeld, als een van de ouders een nieuwe partner krijgt, moet dit in het plan worden opgenomen.

Als de ouders het lastig vinden om samen een nieuw plan te maken, kunnen ze een mediator raadplegen. Een mediator kan helpen om een rechtszaak te voorkomen en kan helpen bij het oplossen van conflicten. Ook kan een advocaat worden ingeschakeld om de omgangsregeling aan te passen, mits er een goede reden is.

De rol van de JGZ en andere hulpverleners

De Jeugd- en Gezondheidszorg (JGZ) speelt een belangrijke rol bij het begeleiden van ouders bij het opstellen van het ouderschapsplan. De JGZ ondersteunt ouders in hun rol als opvoeder en helpt bij het oplossen van problemen. Ouders worden versterkt in hun rol door kennisoverdracht, maar ook door het krijgen van steun en zelfmanagementadviezen. De JGZ stimuleert en ondersteunt de zelfzorg van ouders ten aanzien van het ontwikkelen van positief ouderschap.

De JGZ-professionals helpen ouders bij het vergroten van inzicht in hun eigen situatie en het oplossen van problemen. Ze kunnen ook helpen bij het opstellen van een familiegroepsplan, wat een belangrijk middel is om ervoor te zorgen dat ouders en kinderen zelf zoveel mogelijk aan zet blijven. Een familiegroepsplan helpt bij het oplossen van problemen die ontstaan bij strijd tussen ouders of familieleden.

Bronnen

1. Ouderschapsplan – Rijksoverheid
2. Begeleiden en behandelen – JGZ-richtlijnen
3. Ouderschapsplan – Dwazevaders
4. Ouderschapsplan – Kenniscentrum Kindenscheiding
5. Ouderschapsvormen – Nederlands Jeugdinstituut
6. Familiegroepsplan – Jeugdstem
7. Ouderschap na scheiding – Uitelkaraktermetkinderen
8. Co-ouderschap – Juridisch Loket