Positief opvoeden en de rol van de jeugd in de opvoedingsprocessen
juli 10, 2025
De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel psychosociale als educatieve aspecten omvat. In de praktijk van de jeugdgezondheidszorg en de jeugdopvang speelt opvoedingsondersteuning een cruciale rol bij het opbouwen van een gezonde ontwikkeling van het kind en het bevorderen van een sterke ouder-kinderrelatie. In dit artikel wordt ingegaan op de uitvoering van opvoedingsondersteuningsprogramma’s en hun effectiviteit, op basis van de beschikbare informatie uit de bronnen.
Uitvoering van opvoedingsondersteuningsprogramma’s
In de praktijk worden verschillende programma’s gebruikt om ouders en kinderen te ondersteunen bij opvoedingsvragen. Deze programma’s variëren van preventieve maatregelen tot intensieve interventies, afhankelijk van het type probleem en de leeftijd van het kind. In de bronnen wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitvoering van deze programma’s, waarbij zowel de structuur als de benadering van de interventies worden beschreven.
Universele opvoedingsondersteuning
Universele programma’s zijn bedoeld om ouders te begeleiden bij veelvoorkomende opvoedingsvragen, zonder dat er sprake is van ernstige problemen. Een voorbeeld hiervan is Triple P (Positive Parenting Program), dat in verschillende niveaus wordt aangeboden. Triple P niveau 1 richt zich op massamedia-informatie, terwijl niveau 2 gerichte informatie en advies biedt. Deze programma’s zijn bedoeld voor ouders met kinderen van 0 tot 16 jaar en worden vaak gebruikt in de jeugdgezondheidszorg. Hoewel er in Nederland nog geen effectonderzoek is gedaan naar de niveaus 1 en 2, wordt de effectiviteit van Triple P in het buitenland als bewezen aangemerkt.
Selectieve opvoedingsondersteuning
Selectieve programma’s richten zich op ouders met beginnende opvoedingsproblemen of problemen bij het kind. Hierbij worden zowel programma’s voor ouders als programma’s voor kinderen aangeboden. Bijvoorbeeld Parent Management Training Oregon (PMTO) is gericht op ouders met kinderen die externe gedragsproblemen vertonen. Deze cursus is gericht op het leren omgaan met het gedrag van het kind en het versterken van de opvoedingsvaardigheden van de ouders. Er wordt gesproken over een intensief programma dat in de jeugd-ggz of jeugdzorg wordt aangeboden.
Geïndiceerde opvoedingsondersteuning
Geïndiceerde programma’s zijn bedoeld voor gezinnen met ernstige en complexe problemen. Een voorbeeld hiervan is Wijkgerichte Intensieve Gezinsbegeleiding (WIG), waarbij gedurende ongeveer één jaar intensieve ambulante hulpverlening wordt geboden aan gezinnen met een kind onder de 12 jaar dat verhoogd risico loopt op delinquent gedrag. Deze interventie richt zich op het activeren van buurtnetwerken en het herstel van de opvoedingsrelatie.
Intensive programma’s
Er zijn ook intensieve programma’s die gericht zijn op gezinnen met ernstige problemen. Beter met Thuis is een intensief gezinsgericht programma voor kinderen van 6 tot 15 jaar en hun gezinnen. Dit programma is bedoeld om de problemen van de jeugdigen te behandelen, de ouders en kinderen te ontlasten en de opvoedingscompetentie van de ouders te versterken. De uitvoering van dit programma vereist een intensieve samenwerking tussen de hulpverlener en het gezin.
Effectiviteit van opvoedingsondersteuningsprogramma’s
De effectiviteit van de genoemde programma’s varieert afhankelijk van de uitvoering en de context. In de bronnen worden meerdere programma’s genoemd die in theorie goed onderbouwd zijn, maar waarvan de effectiviteit nog niet volledig is gebleken.
Triple P (niveau 3 en 4)
Triple P niveau 3 is bedoeld voor ouders met beginnende opvoedingsproblemen, terwijl niveau 4 gericht is op ouders van kinderen met ernstige gedragsproblemen. De effectiviteit van Triple P is in het buitenland bewezen, maar in Nederland is er nog geen effectonderzoek gedaan naar deze programma’s. De uitvoering van Triple P niveau 3 wordt uitgevoerd door JGZ-medewerkers, pedagogen en opvoedbureaus.
Kortdurende Video-Hometraining (K-VHT)
K-VHT is een gedragsinterventie voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Het programma beoogt de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen te bevorderen en gedragsproblemen te voorkomen. In een kleine studie is een bescheiden indicatie gevonden voor de effectiviteit van K-VHT. Er zijn indicaties voor een afname in ouderlijke stress en een verhoogd gevoel van opvoedcompetenties.
VoorZorg
VoorZorg is een preventief programma gericht op hoogrisicomoeders om kindermishandeling of -verwaarlozing te voorkomen. Het programma is gebaseerd op het Amerikaanse Nurse Family Partnership (NFP), waarvan de effectiviteit in drie gerandomiseerde studies is aangetoond. In Nederland is er een effectstudie gaande, en er zijn eerste aanwijzingen voor het effect van VoorZorg in de Nederlandse situatie.
Beter met Thuis
Beter met Thuis is een intensief gezinsgericht programma voor kinderen van 6 tot 15 jaar. Er is sprake van zodanig complexe problematiek bij de jeugdigen en hun ouders dat de jeugdigen in het geval dat er geen Beter met Thuis zou zijn, uit huis geplaatst zouden worden. De effectiviteit van dit programma is nog niet volledig onderzocht, maar het wordt als een nuttig middel beschouwd om problemen aan te pakken.
Uitvoering en samenwerking
De uitvoering van opvoedingsondersteuningsprogramma’s vereist een nauwe samenwerking tussen professionals, ouders en het gezin. In de bronnen wordt benadrukt dat het belangrijk is dat professionals zich bewust zijn van de effectiviteit van de programma’s en dat er op basis van de situatie gekozen moet worden uit de beschikbare opties. Daarnaast is het belangrijk om een overzicht te houden van de mogelijke interventies per leeftijdsfase.
Samenwerking tussen professionals
De samenwerking tussen professionals is cruciaal bij de uitvoering van de programma’s. In de bronnen wordt aangegeven dat zorgprofessionals een relationele visie moeten hanteren en in staat moeten zijn om een opvoedings- of ondersteuningsperspectief voor de cliënt te formuleren. Daarnaast is het belangrijk dat professionals binnen hun eigen discipline en met andere disciplines en ouders beter kunnen samenwerken.
Ouders als medewerker
Ouders spelen een centrale rol bij de uitvoering van de programma’s. In de bronnen wordt benadrukt dat ouders actief moeten worden ingezet bij de opvoedingsondersteuning. Hierbij is het belangrijk dat ouders de kans krijgen om hun eigen opvoedingsstrategie te ontwikkelen en te versterken.
Conclusie
De uitvoering van opvoedingsondersteuningsprogramma’s is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen en het bevorderen van een sterke ouder-kinderrelatie. De programma’s variëren van preventieve maatregelen tot intensieve interventies, afhankelijk van de situatie en de behoeften van het gezin. De effectiviteit van de programma’s is in veel gevallen nog niet volledig onderzocht, maar er zijn wel aanwijzingen voor positieve effecten. De samenwerking tussen professionals, ouders en het gezin is cruciaal voor een succesvolle uitvoering van de programma’s.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
