Sociale media en opvoeding: Wat ouders moeten weten

Sociale media zijn inmiddels een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven, ook voor jonge kinderen en pubers. De invloed van sociale media op de opvoeding is in de afgelopen jaren steeds meer in het oog gekropen, zowel in wetenschappelijk onderzoek als in de praktijk van ouders en onderwijs. In dit artikel wordt ingegaan op de impact van sociale media op de opvoeding, de veiligheid van kinderen en de rol van ouders bij het begeleiden van het gebruik van digitale media.

Invloed van sociale media op de opvoeding

Onderzoek wijst uit dat het gebruik van sociale media door ouders een invloed heeft op hun opvoedingsstijl. Volgens onderzoek uit 2022, uitgevoerd door twee universiteiten in Florida en Indiana, zijn ouders die foto’s en video’s van hun kinderen delen op sociale media, vaak vriendschappelijker en toegeeflijker in hun opvoeding. Deze ouders stellen de wensen en behoeften van hun kind centraal en geven hun kind bijna altijd zijn zin. Dit suggereert dat het delen van foto’s van kinderen op sociale media een positieve invloed kan hebben op de relatie tussen ouder en kind, maar ook een risico op overmatig gebruik kan met zich meebrengen.

De onderzoekers stelden vast dat ouders die foto’s van hun kinderen delen, vaak kiezen voor openbare accounts, wat betekent dat deze foto’s toegankelijk zijn voor een bredere omvang van het publiek. Dit kan leiden tot vragen over de autonomie van het kind. Hoeveel controle en autonomie moeten kinderen hebben over hun foto’s en informatie online? Dit is een centrale vraag die de onderzoekers in hun onderzoek besproken. Ze benadrukken dat het niet alleen gaat om het delen van foto’s, maar ook om de waargenomen risico’s die hierbij horen.

Veiligheid en risico’s bij het gebruik van sociale media

De veiligheid van kinderen bij het gebruik van sociale media is van groot belang. Volgens verschillende bronnen, waaronder het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn, is het belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de mogelijke risico’s. Sociale media kunnen bijdragen aan digitale pesten, onveilige contacten en het delen van persoonlijke informatie. Daarnaast is er sprake van een toenemende druk op jongeren om steeds alle berichten te lezen die via de smartphone binnenkomen.

De minimale leeftijd voor het aanmaken van een account op sociale media varieert per platform. De meeste platforms, zoals Instagram, Facebook en WhatsApp, hanteren het beleid dat kinderen jonger dan 16 jaar toestemming van hun ouders nodig hebben. Voor Twitter, TikTok en Snapchat is de minimale leeftijd 13 jaar. Vanaf 16 jaar is toestemming van ouders niet meer nodig. In de praktijk blijkt het echter eenvoudig om deze leeftijdsgrens te omzeilen door een ander geboortejaar in te vullen.

Begeleiding en mediaopvoeding

Mediaopvoeding is een belangrijk onderdeel van de opvoeding. Het betekent dat kinderen leren om kritisch en bewust met media om te gaan. Dit omvat het leren omgaan met schermtijd, het kiezen van geschikte apps en het bepalen van veilige en gezonde omstandigheden voor het gebruik van digitale media. De MediaDiamant, een handreeks voor ouders, stelt vijf kanten voor mediaopvoeding: plezier, veiligheid, samenwerking, inhoud en balans. Deze vijf aspecten helpen ouders bij het begeleiden van hun kinderen bij het leren omgaan met digitale media.

De MediaDiamant benadrukt dat ouders een cruciale rol spelen bij het gebruik van digitale media van hun kind. Ze moeten hun kind helpen om een gezonde balans te vinden tussen schermgebruik en andere activiteiten zoals buiten spelen, sporten, lezen en met elkaar communiceren. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert de volgende maximale schermtijden:

• Kinderen onder de 2 jaar: geen schermgebruik.
• Kinderen van 2 tot 4 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over de dag.
• Kinderen van 4 tot 6 jaar: 1 tot 1,5 uur per dag.
• Kinderen van 6 tot 12 jaar: 1 tot 2 uur per dag.

Positieve en negatieve effecten van sociale media

Sociale media hebben zowel positieve als negatieve effecten op de opvoeding. Volgens onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en de Erasmus University Rotterdam draagt een verbod op sociale media voor kinderen onder de 15 jaar niet bij aan een gezonde digitale opvoeding. Sociale media bieden een gevoel van verbondenheid en inspiratie voor creatieve dingen. Daarnaast helpen ze bij het ontwikkelen van identiteit en het leren van nieuwe dingen.

Echter, er zijn ook negatieve effecten. Sociale media kunnen leiden tot problemen met slapen, digitale pesten en onveilige contacten. Onderzoek toont aan dat sommige kinderen bepaalde platformen gebruiken, voor een bepaalde hoeveelheid tijd, die er bepaalde dingen op zien, of meemaken of doen. Deze effecten zijn niet voor alle kinderen, alle tieners en alle jongeren.

Invloed van sociale media op de slaap

Sociale media kunnen het slapen van je kind beïnvloeden. Het is dan moeilijk om in slaap te vallen. Steeds vaker krijgen pubers hierdoor moeite met slapen. Als ouder kun je een belangrijke rol spelen in het slaapgedrag van je kind. Het is belangrijk dat je je kind helpt om een gezonde slaapritme aan te leggen en te bepalen wanneer het tijd is om van het scherm af te komen.

De rol van ouders bij het begeleiden van het gebruik van sociale media

Ouders spelen een cruciale rol bij het begeleiden van het gebruik van sociale media door hun kind. Het is belangrijk dat je als ouder je kind helpt om een gezonde balans te vinden tussen schermgebruik en andere activiteiten. Je moet ook aandacht besteden aan de inhoud van de apps, websites en games die je kind gebruikt. Kies daarom voor kwalitatief goede en uitdagende games, apps en YouTube-filmpjes.

Daarnaast is het belangrijk dat je met je kind in gesprek gaat over het gebruik van sociale media. Je kunt gesprekken voeren over de positieve en negatieve kanten van sociale media en hoe je je kind helpt om veilig en verantwoord om te gaan met deze media. Het is ook belangrijk dat je je kind helpt om te leren hoe je met sociale media omgaat, zowel op positieve als op negatieve manieren.

Conclusie

Sociale media zijn een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven, ook voor jonge kinderen en pubers. De invloed van sociale media op de opvoeding is in de afgelopen jaren steeds meer in het oog gekropen, zowel in wetenschappelijk onderzoek als in de praktijk van ouders en onderwijs. Het is belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de mogelijke risico’s en dat ze hun kind helpen bij het leren omgaan met digitale media. De MediaDiamant is een handige wegwijzer voor ouders om kinderen van 0 tot en met 18 jaar mediawijs op te laten groeien. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert maximale schermtijden voor jonge kinderen, wat helpt bij het bepalen van een gezonde balans tussen schermgebruik en andere activiteiten.

Bronnen

1. https://www.jmouders.nl/social-media-ouders-opvoedingsstijl/
2. https://www.mediawijsheid.nl/media-opvoeding/
3. https://www.onderwijsvanmorgen.nl/sociale-media-verbieden-voor-jongeren-oplossing-of-symptoombestrijding/
4. https://play.google.com/store/apps/details?id=com.instagram.android&hl=gsw
5. https://cjgkennemerland.nl/opvoeden/pubers-en-sociale-media-5850/
6. https://www.nji.nl/mediaopvoeding
7. https://www.vodafone.nl/daarom-vodafone/familie/kids-and-screens/social-media/dos-en-donts-rond-de-social-media-van-je-kind
8. https://www.nji.nl/mediaopvoeding/van-jongeren-voor-ouders-over-sociale-media
9. https://www.pharos.nl/factsheets/laagdrempelige-ondersteuning-van-ouders-bij-mediaopvoeding/
10. https://www.trimbos.nl/kennis/digitale-media-gokken/expertisecentrum-digitalisering-en-welzijn/digitale-media-en-opvoeden/