Pedagogisch gebrek aan ruimte voor opvoeding: gevolgen en oplossingen
juli 10, 2025
Opvoeden is een complex proces dat zich ontwikkelt in het samenspel van verschillende factoren. Het is een proces waarin ouders, verzorgers, leraren of andere opvoeders een rol spelen bij het begeleiden van kinderen in hun ontwikkeling. De term opvoeding wordt vaak gebruikt in combinatie met pedagogiek, maar de twee vallen grotendeels samen. Pedagogiek is de theoretische basis en onderzoekt wat werkt en waarom. Opvoedkunde vertaalt deze kennis naar praktische handvatten voor de opvoeding. Ze vullen elkaar aan: opvoedkunde maakt gebruik van de inzichten uit de pedagogiek, terwijl de praktijkervaring van opvoedkunde weer vragen kan opleveren voor verder pedagogisch onderzoek.
De opvoeding is het daadwerkelijke proces waarin kinderen worden begeleid in hun ontwikkeling. Het is een proces dat zich ontwikkelt in het samenspel van verschillende factoren. Het is niet eenvoudig om te bepalen wat precies opvoeding is, maar het is een proces waarin ouders en anderen helpen bij het leren, groeien en zich ontwikkelen van kinderen. De opvoeding is ook een proces waarin kinderen leren om met anderen om te gaan, zich te manifesteren en zich te ontwikkelen in een samenleving.
De kern van opvoeding
De kern van opvoeding is het geven van een veilige en stimulerende omgeving voor kinderen. Een veilige omgeving laat kinderen ongestoord ontdekken. Ouders hoeven minder te verbieden. In een stimulerende omgeving met boeiende activiteiten vervelen kinderen zich minder snel en is er minder kans op negatief aandacht vragen en vervelend gedrag. Positieve ondersteuning is belangrijk bij opvoeding. Complimenten en aanmoediging zijn motiverend om nieuwe dingen te leren. Ouders stimuleren zo de zelfstandigheid van hun kind en bieden ondersteuning bij moeilijkheden.
Aansprekende discipline is ook belangrijk bij opvoeding. Kinderen ontwikkelen zich het best in een duidelijke en voorspelbare omgeving. Waarbij ouders duidelijke regels stellen, op een heldere manier instructies geven. En snel reageren wanneer het kind ongewenst gedrag vertoont. Realistische verwachtingen zijn ook belangrijk. Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Wanneer ouders te veel van het kind verwachten. Of willen dat het meteen alles goed doet, kunnen er problemen ontstaan. Ieder kind maakt fouten en meestal niet met opzet.
Opvoedingsstijlen
Bij opvoeden zijn er verschillende opvoedingsstijlen. De meeste opvoedingen blijken in een van deze vier categorieën te vallen: de verwaarlozende opvoedingsstijl, de autoritaire opvoedingsstijl, de permissieve opvoedingsstijl of de autoritatieve opvoedingsstijl.
De verwaarlozende opvoedingsstijl is gekenmerkt door weinig regels en weinig geborgenheid, steun, veiligheid en betrokkenheid. Het kind wordt aan zijn lot overgelaten: hij mag het allemaal zelf uitzoeken. Dit soort opvoeding leidt ertoe dat het kind niets leert wat verstandig is, of eerlijk. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed voelt zich in de steek gelaten, eenzaam en niet geliefd.
De autoritaire opvoedingsstijl is gekenmerkt door veel regels en beperkte communicatie met het kind. Een autoritaire opvoeding zorgt er weliswaar voor dat je kind snel naar je leert luisteren, maar dat komt vooral doordat hij een beetje bang voor je wordt. En erg zelfstandig zal hij er waarschijnlijk ook niet door worden. Een ander nadeel is dat je kind jou op den duur waarschijnlijk liever ontwijkt dan dat hij je opzoekt.
De permissieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door veel vrijheid en weinig regels. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed, heeft vaak moeite met het aanleren van grenzen en regels. Het kind wordt vaak te veel gelaten en krijgt niet de nodige begeleiding en ondersteuning.
De autoritatieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door duidelijke regels en grenzen, maar ook door veel communicatie met het kind. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed, ontwikkelt zich goed en kan zich goed aanpassen aan de samenleving.
Opvoedingsopgaven
Bij elke ontwikkelingsfase moeten ouders afstemmen op wat hun kind kan of nog moet leren. Dat vraagt om enig inzicht in de kinderlijke ontwikkeling en om vaardigheden om met kinderen om te gaan. Complementair aan ontwikkelingsopgaven kunnen we voor ouders in elke periode ook specifieke opvoedingsopgaven benoemen.
De opvoedingsopgaven variëren per leeftijd. Bij baby’s is het belangrijk om soepele verzorging, responsiviteit en een voorspelbare omgeving te bieden. Bij dreumesen en peuters is het belangrijk om veiligheid in huis te bewaken, emotionele basis te bieden, regels in te voeren, te praten en te benoemen, en taal- en spelstimulering te geven. Bij schoolkinderen is het belangrijk om positieve stimulans te geven, omgang met leeftijdgenoten te bevorderen, sociaal gedrag te stimuleren, onderwijsondersteunend gedrag te geven en eigen taken te geven. Bij pubers is het belangrijk om enige tolerantie voor experimenten te bieden, emotionele steun te geven, en leeftijdsadequate grenzen te stellen.
Belangrijke principes bij opvoeden
Bij opvoeden geldt een aantal belangrijke principes die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden. Een veilige en stimulerende omgeving is belangrijk. Positieve ondersteuning is belangrijk. Aansprekende discipline is belangrijk. Realistische verwachtingen zijn belangrijk. Goed voor jezelf zorgen is ook belangrijk.
Opvoedingsondersteuning
Voor advies kunt u terecht bij professionele hulp. Voor (verwijzing naar) professionele hulp kunt u terecht bij een jeugd- of een wijkteam van uw gemeente. Veel gemeenten hebben een Centrum voor Jeugd en Gezin. Welzijnsinstellingen en maatschappelijk werk in uw gemeente. Een deskundige op het gebied van opgroeien en opvoeden (pedagoog). Pedagogen werken onder meer bij jeugdzorginstellingen, op scholen en in de gehandicaptenzorg. Vraag bij het jeugd- of wijkteam van uw gemeente waar u terecht kunt.
Opvoeding van een kind met een beperking kan ook ondersteuning vereisen. Voor advies bij de opvoeding van kinderen met een beperking kunt u terecht bij het zorg- en adviesteam van de school van uw kind. Steun voor ouders van een zorgkind (Nederlands Jeugd Instituut). Advies bij kind met leerproblemen, ADHD of autisme (Advieslijn Balans). Hulp bij zwaardere opvoedproblemen kan ook nodig zijn. Overzicht van organisaties voor jeugd- en opvoedhulp van Jeugdzorg Nederland. Integrale vroeghulp is er voor kinderen tussen 0 en 7 jaar. Deze hulp is bedoeld voor kinderen die zich anders (lijken te) ontwikkelen dan leeftijdsgenoten.
Opvoedstress
Opvoeden is geen eenvoudige taak. Het is een complex proces dat veel factoren beïnvloedt. Het kan voorkomen dat ouders opvoedstress ervaren. Je gezin, je huishouden, je job, zorgen om dingen die rond je gebeuren … Als ouder van jonge kinderen heb je veel aan je hoofd. En soms wordt het allemaal even te veel. Dan is het belangrijk om de pauzeknop in te drukken en je stressniveau te verlagen. Waarom ervaar je opvoedstress? Hoe herken je te hoge stress? Wat kan jij en wat kunnen anderen doen? Waar kan je terecht voor ondersteuning?
Opvoeding in de praktijk
In de praktijk is opvoeden een complex proces. Het is niet eenvoudig om te bepalen wat precies opvoeding is, maar het is een proces waarin ouders en anderen helpen bij het leren, groeien en zich ontwikkelen van kinderen. Het is een proces dat zich ontwikkelt in het samenspel van verschillende factoren. Het is niet eenvoudig om te bepalen wat precies opvoeding is, maar het is een proces waarin ouders en anderen helpen bij het leren, groeien en zich ontwikkelen van kinderen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
