Mediaopvoeding: Een praktische gids voor ouders en opvoeders

Inleiding

Mediaopvoeding is een essentieel onderdeel van de opvoeding van kinderen vanaf een jonge leeftijd. Het gaat erom dat kinderen leren om veilig, bewust en kritisch om te gaan met digitale media, zoals smartphones, computers, spelcomputers, sociale media en tv-programma’s. In dit artikel geven we inzicht in de kernprincipes van mediaopvoeding, de rol van ouders en professionals, en praktische tips om kinderen te begeleiden bij het leren omgaan met media. De informatie is gebaseerd op de bronnen die in het kader van dit onderzoek zijn gebruikt.

De kernprincipes van mediaopvoeding

De MediaDiamant is een handvat dat helpt bij het begeleiden van kinderen bij hun media-ontwikkeling. De MediaDiamant bestaat uit vijf kanten, die samen de belangrijkste onderdelen van mediaopvoeding vormen:

1. Plezier – geniet van de mogelijkheden

Kinderen moeten leren dat media plezier kunnen brengen, zoals spelen, leren, of met vrienden communiceren. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders hierbij helpen om de juiste media te kiezen en te ontdekken. Kinderen moeten leren dat media een waarde kunnen hebben, maar ook dat het niet altijd om plezier moet gaan.

2. Veilig – voorkom risico’s

De veiligheid van kinderen staat centraal bij mediaopvoeding. Ouders moeten ervoor zorgen dat kinderen niet blootgesteld worden aan ongepaste inhoud, zoals geweld, seksueel of geweldplegend gedrag. Daarnaast is het belangrijk dat kinderen leren om persoonlijke gegevens niet te delen en om te weten hoe ze zich kunnen verdedigen tegen online pesten.

3. Samen – begeleid je kind

Mediaopvoeding is geen zaak van alleen ouders of opvoeders, maar een gezamenlijke inspanning. Ouders moeten actief betrokken raken bij het media-gebruik van hun kind. Samen media gebruiken, gesprekken voeren over wat kinderen zien of horen, en het beoordelen van inhoud zijn belangrijke stappen.

4. Inhoud – weet welke media geschikt zijn

Niet alle media zijn geschikt voor alle leeftijden. Ouders moeten leren om te kiezen voor inhoud die past bij de leeftijd van het kind, en waarvan ze weten dat het veilig is. Er zijn tools zoals Pegi en Kijkwijzer die helpen bij het beoordelen van inhoud.

5. Balans – momenten met en zonder

Een goede balans tussen scherm- en niet-schermactiviteiten is cruciaal. Kinderen moeten leren dat media geen vervanging mogen zijn voor spelen, sporten, of tijd met familie en vrienden. Het is belangrijk dat ouders hierbij helpen om een evenwicht te vinden.

Praktische tips voor ouders

Kies goede apps, games en websites

Ouders spelen een belangrijke rol bij het kiezen van media. Kies voor kwalitatief goede en uitdagende games, apps en YouTube-filmpjes. De dossiers van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en Pharos geven hierbij hulp bij het kiezen van geschikte inhoud.

Ga in gesprek met je kind over media

Een gesprek over media is belangrijk. Ouders kunnen hierbij helpen door te vragen wat hun kind ziet, wat het leuk vindt, en wat het lastig vindt. Er zijn ook tools zoals de Mediamatties-quiz, die kunnen helpen bij het opbouwen van een gesprek.

Gebruik gespreksstarters

Filmpjes, liedjes en andere media kunnen helpen bij het opstarten van gesprekken. De website Mediagesprek.nl biedt eenvoudige en duidelijke inhoud die geschikt is voor ouders en kinderen. Ook zijn er praatkaarten die kunnen helpen bij het opbouwen van een gesprek over media.

De rol van professionals

Het gebruik van de MediaDiamant

Professionals zoals opvoeders, leraren en mediacoaches kunnen de MediaDiamant inzetten als handvat bij de mediaopvoeding. De MediaDiamant helpt bij het bepalen van de juiste aanpak, afhankelijk van de leeftijd van het kind en de situatie van het gezin.

Tools en materialen

Er zijn diverse tools en materialen beschikbaar die kunnen helpen bij het inzetten van de MediaDiamant. De MediaDiamant Toolkit biedt hulp bij het ontwikkelen van eigen activiteiten en het begeleiden van ouders. Daarnaast zijn er webinars en workshops die professionals kunnen helpen bij het leren omgaan met de MediaDiamant.

Ondersteuning voor kwetsbare groepen

Kinderen met een licht verstandelijk gehandicapt of met een migrantenachtergrond hebben vaak meer hulp nodig bij de mediaopvoeding. Er zijn specifieke materialen en instructies beschikbaar die gericht zijn op deze groepen.

Invloed van media op kinderen

Positieve en negatieve effecten

Media kunnen zowel positief als negatief invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. Positief kan zijn dat kinderen leren omgaan met technologie, communiceren met anderen, of leren lezen en schrijven. Negatief kan zijn dat kinderen te veel tijd besteden aan schermen, wat leidt tot problemen met slaap, gezondheid, of sociale vaardigheden.

Invloed op ontwikkeling

Volgens onderzoek beïnvloedt media de ontwikkeling van taal, cognitie, moraliteit, lichaam en motoriek, sociaal-emotionele vaardigheden en spel & fantasie. De invloed van media blijkt echter relatief klein in vergelijking met andere factoren, zoals omgang met vriendjes of ouders.

Risico’s van te veel media

Er zijn verschillende risico’s verbonden aan te veel media-gebruik, zoals slechtere ogen, rug- en polsklachten, gehoorschade, druk, asociaal of gewelddadig gedrag, alcoholmisbruik, overgewicht en te vroeg aan seks beginnen. Ouders moeten hierop letten en in de gaten houden of hun kinderen hierdoor beïnvloed worden.

Ondersteuning voor ouders

Laagdrempelige tips

Er zijn acht laagdrempelige tips beschikbaar die ouders kunnen helpen bij de mediaopvoeding. Deze tips zijn gericht op het vinden van een balans, het bepalen van geschikte inhoud, en het begeleiden van kinderen bij het leren omgaan met media.

Ondersteuning voor ouders met een lage opleiding

Ouders met een lage opleiding hebben vaak meer behoefte aan praktische handvatten. Er zijn materialen beschikbaar die geschikt zijn voor ouders met een lage opleiding of meertalige achtergrond.

Ondersteuning voor ouders met een migrantenachtergrond

Ouders met een migrantenachtergrond hebben vaak meer vragen over het gebruik van media en hoe ze dit in de hand kunnen houden. Er zijn materialen beschikbaar die gericht zijn op deze groep ouders.

Onderzoek en cijfers

Media-gebruik per leeftijd

Het media-gebruik verschilt per leeftijd. Voor jonge kinderen is het belangrijk dat ouders actief betrokken raken bij het kiezen van geschikte inhoud en het bepalen van een balans tussen scherm- en niet-schermactiviteiten. Voor jongeren is het belangrijk dat ouders weten hoe ze met sociale media en online gedrag om moeten gaan.

Media-gebruik per gezin

Het media-gebruik kan verschillen tussen gezinnen. Dit kan komen door verschillen in inkomen, opleidingsniveau, of het hebben van een lage of hoge opleiding. Ook het hebben van een migrantenachtergrond kan het gebruik van media beïnvloeden.

Samenwerking en actie

Media Ukkie Dagen

Tijdens de Media Ukkie Dagen wordt er aandacht besteed aan de mediaopvoeding van kinderen van 0 tot 6 jaar. Er zijn acht laagdrempelige tips beschikbaar die ouders kunnen helpen bij het leren omgaan met media.

Media Ukkie Dagen 2025

In 2025 staat het thema “Samen met media” centraal. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders actief betrokken raken bij het leren omgaan met media. Er zijn tools en materialen beschikbaar die kunnen helpen bij het opbouwen van een gezamenlijke aanpak.

Conclusie

Mediaopvoeding is een essentieel onderdeel van de opvoeding van kinderen. Het gaat erom dat kinderen leren om veilig, bewust en kritisch om te gaan met digitale media. De MediaDiamant is een handvat dat helpt bij het begeleiden van kinderen bij hun media-ontwikkeling. Ouders en professionals spelen hierbij een cruciale rol. Door samen te werken en praktische tips te volgen, kunnen ouders helpen bij het leren omgaan met media. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders actief betrokken raken bij het media-gebruik van hun kind, en dat er ruimte is voor balans tussen scherm- en niet-schermactiviteiten.