Opvoeding van moeilijke kinderen: Tips en aanpak
juli 10, 2025
Opvoeding van jonge kinderen is een essentieel onderdeel van hun ontwikkeling. Het proces van opvoeden omvat het begeleiden van kinderen in hun ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokken personen. Dit gebeurt door het bieden van liefde, veiligheid, kennis en richting, zodat kinderen leren omgaan met zichzelf, anderen en de samenleving. In dit artikel worden de belangrijkste principes, richtlijnen en aanbevelingen voor het opvoeden van jonge kinderen besproken, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.
Inleiding
Het opvoeden van jonge kinderen is een complex proces dat zowel emotioneel als intellectueel ondersteuning vereist. De bronnen laten zien dat opvoeding een continu proces is waarin ouders en opvoeders hun kinderen helpen bij de ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokken personen. In dit artikel worden de belangrijkste principes, richtlijnen en aanbevelingen voor het opvoeden van jonge kinderen besproken, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.
Opvoeding van jonge kinderen
De rol van ouders en opvoeders
De opvoeding van jonge kinderen is een samenspel tussen ouders, sociale omgeving en leefsituatie. De invloed van ouders is groter dan je denkt. Daarom is het ook zo belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven: je kind ziet namelijk jouw gedrag, denkt dat het zo hoort en doet dit na. De invloed van de sociale omgeving is eveneens belangrijk. Al op jonge leeftijd komt jouw kind in aanraking met leeftijdsgenoten, bijvoorbeeld bij de kinderopvang of speeltuin. Op latere leeftijd wordt de invloed hiervan nog groter. Je kind wil bijvoorbeeld onderdeel zijn van een groep, en voelt groepsdruk. Daarnaast spelen familieleden, kennissen en leraren een belangrijke rol. Wat je kind leert op school (en later op het werk), is belangrijk voor zijn ontwikkeling. De invloed van de leefsituatie is eveneens belangrijk. Het kan verschil uitmaken als je kind opgroeit in de stad, of juist op het platteland. En of je kind in een veilige, stabiele omgeving opgroeit, of juist niet.
Belangrijke principes bij opvoeden
Bij opvoeden geldt een aantal belangrijke principes die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden. Een veilige en stimulerende omgeving laat kinderen ongestoord ontdekken. Ouders hoeven minder te verbieden. In een stimulerende omgeving met boeiende activiteiten vervelen kinderen zich minder snel en is er minder kans op negatief aandacht vragen en vervelend gedrag. Positieve ondersteuning is belangrijk. Complimenten en aanmoediging zijn motiverend om nieuwe dingen te leren. Ouders stimuleren zo de zelfstandigheid van hun kind en bieden ondersteuning bij moeilijkheden. Aansprekende discipline is ook belangrijk. Kinderen ontwikkelen zich het best in een duidelijke en voorspelbare omgeving. Waarbij ouders duidelijke regels stellen, op een heldere manier instructies geven. En snel reageren wanneer het kind ongewenst gedrag vertoont. Realistische verwachtingen zijn eveneens belangrijk. Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Wanneer ouders te veel van het kind verwachten. Of willen dat het meteen alles goed doet, kunnen er problemen ontstaan. Ieder kind maakt fouten en meestal niet met opzet.
Opvoedingsdoelen
Iedere ouder kijkt anders tegen de opvoeding en ontwikkeling van kinderen aan en stelt andere doelen in de opvoeding. De tien belangrijkste doelen in de opvoeding volgens ouders zijn: verantwoordelijkheidsgevoel hebben, opkomen voor jezelf, rekening houden met anderen, respect hebben voor ouderen, goede manieren hebben, zelfstandig oordelen, eigen doelen nastreven, verdraagzaam zijn, goede schoolresultaten hebben, ijverig en ambitieus zijn.
Ontwikkelingsfasen en opvoedtaken
Hieronder staat per leeftijd in welke ontwikkelingsfase je kind zich bevindt. En hoe je daar als ouder bij kunt helpen. Elk kind is uniek en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Maak je dus geen zorgen als jouw kind nog niet de dingen kan die bij de leeftijdsgroep staan. Het ene kind maakt bepaalde ontwikkelingen eerder of later door dan het andere. Dat is normaal.
0 tot 2 jaar
De belangrijkste taak voor kinderen van 0 tot 2 jaar is het opbouwen van een veilige band met de opvoeders. Dit noemen we hechting. In deze ontwikkelingsfase leert je kind omgaan met andere mensen. Je kind leert verschil te zien tussen jou en een vreemde. Ook leert je kind bewust te spelen met voorwerpen en te spelen naast andere kinderen. Je kind leert dat het een eigen persoon is, een individu. In deze fase ontwikkelt je kind ook lichaamsbeheersing. Denk bijvoorbeeld aan het vastpakken van speelgoed, zitten, kruipen, enzovoort.
2 tot 4 jaar
In deze fase leren kinderen omgaan met emoties, sociale vaardigheden en zelfstandigheid. Ze leren omgaan met andere kinderen, het delen van speelgoed, en het oplossen van conflicten. Ze leren ook omgaan met regels en grenzen. Het is belangrijk om duidelijke regels te stellen en deze consistent toe te passen. Het is ook belangrijk om positieve ondersteuning te geven en fouten te laten herstelen.
6 tot 12 jaar
In deze fase wordt het kind steeds zelfstandiger en kan het ook emoties steeds beter herkennen en aanpassen. Het kind leert omgaan met bijvoorbeeld vervoer, geld en media. Schoolse vaardigheden ontwikkelen zich verder. Zo leert het kind lezen, schrijven en rekenen. Hoe ouder het kind wordt, hoe belangrijker de relatie met leeftijdsgenoten is. Het kind kan zich steeds beter in anderen verplaatsen. In deze fase blijft het belangrijk dat je je kind stimuleert eigen keuzes te maken. Zo bevorder je de zelfstandigheid. Bied je kind de gelegenheid om met leeftijdsgenoten om te gaan. In deze fase kun je je kind leren hoe het met anderen omgaat. Dat het respectvol omgaat met verschillen tussen mensen, bijvoorbeeld op het gebied van cultuur, gewoonten, normen en waarden, sekse en gender.
12 tot 16 jaar
In deze fase staat het zelf omgaan met gevoelens en het maken van vrienden centraal. Het kind zoekt naar wie het is en wat het belangrijk vindt. Het is normaal dat het kind minder afhankelijk wordt van jou als ouder. En dat het steeds meer naar leeftijdsgenoten toetrekt. Het ontwikkelen van de eigen identiteit kan ervoor zorgen dat het kind meer risico's durft te nemen en eigen grenzen gaat trekken. Daarnaast krijgt het kind te maken met lichamelijke veranderingen. En seksualiteit speelt een steeds grotere rol. In deze fase is het belangrijk om het kind te ondersteunen bij het verder ontwikkelen van de eigen identiteit. Geef het kind de ruimte om te experimenteren met het opbouwen van eigen normen en waarden. Ondanks dat het kind meer naar leeftijdsgenoten toetrekt, blijf je een voorbeeld voor je kind.
16 tot 23 jaar
De overgang van jeugd naar volwassenheid vindt in deze periode plaats. Het kind komt los van de ouders en wordt steeds meer onafhankelijk, zelfstandig en zelfredzaam. De relatie tussen jou en je kind wordt steeds meer gelijk. Je rol als opvoeder verandert van sturend naar meer adviserend. Het is belangrijk dat je keuzes en initiatieven van je kind respecteert. Maar ook dat je beschikbaar blijft bij vragen en moeilijkheden van je kind.
Hulp bij opvoeden
Bij het opvoeden van je kindje is het belangrijk om te bedenken dat je er niet alleen voor staat. Twijfel je over de opvoeding of wordt het je te veel? Hier kan je terecht voor hulp:
- Praat met andere ouders in je omgeving. De kans is groot dat zij tegen dezelfde obstakels aanlopen als jij. Gebruik ze als klankbord en vraag hoe zij de problemen met hun peuter aanpakken.
- Consultatiebureau/Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Je kunt tijdens je bezoek aan het consultatiebureau of CJG altijd vragen over opvoeden stellen aan de jeugdarts of verpleegkundige. Er is ook een opvoedspreekuur, waar je terecht kan bij een orthopedagoog.
- Opvoedpoli. Soms verwijzen bovenstaande organisaties je door naar de opvoedpoli. Deze organisatie biedt allerlei behandelingen aan, van gezinscoaching tot therapieën op het gebied van ADHD en autisme.
- Opvoedboeken. Er zijn talloze boeken geschreven over opvoeden. Je kan bij de bibliotheek of het consultatiebureau informeren welke boeken het meest geschikt zijn.
Beloningsystemen en positief opvoeden
Soms wil je je kind extra stimuleren om nieuw gedrag aan te leren of vervelend gedrag af te leren. Dan kun je tijdelijk gebruik maken van een beloningssysteem. Op deze site vind je gratis beloningskaarten. Hier staan ook andere handige materialen, zoals dagritmekaarten en aftelkalenders en je kunt lezen hoe je zo’n kaart kunt gebruiken. We geven je alvast wat handige tips voor het gebruik van beloningskaarten.
- Bepaal het gewenste gedrag. Benoem dat zo concreet mogelijk en positief: wat wil je wel?
- Bepaal het beloningssysteem en de beloning. Ga je werken met stickers of rijg je bijvoorbeeld steeds een nieuwe kraal en maak je zo een armband? Wat wordt de beloning? Iets materieels, bijvoorbeeld een klein cadeautje? Of nog leuker, iets immaterieels, bijvoorbeeld samen een spelletje doen of langer opblijven?
- Bepaal het criterium. Hoeveel stickers moet je kind geplakt hebben voordat het de beloning krijgt? Bij jonge kinderen moet dit niet te lang duren, een paar dagen is dan vaak lang genoeg.
Conclusie
Het opvoeden van jonge kinderen is een complex proces dat zowel emotioneel als intellectueel ondersteuning vereist. De bronnen laten zien dat opvoeding een continu proces is waarin ouders en opvoeders hun kinderen helpen bij de ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokgen personen. In dit artikel zijn de belangrijkste principes, richtlijnen en aanbevelingen voor het opvoeden van jonge kinderen besproken, gebaseerd op de gegevens uit de bronnen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
