Opvoeding: De balans tussen regels, liefde en begeleiding
juli 10, 2025
In de 17e eeuw veranderde de opvoeding van kinderen in Nederland op veel vlakken. De invloed van het humanisme en de reformatie had geleid tot een stijl van onderwijs dat steeds meer gericht was op het leren van de grondslagen van taal, rekenen en godsdienst. In dit artikel wordt ingegaan op de leeromgevingen, de methode van onderwijs en de rol van de schoolmeester in de 17e eeuw. De informatie is gebaseerd op de bronnen uit de 17e-eeuw, waaronder leerboeken, schoolverordeningen en opvattingen over opvoeding.
Onderwijs in de 17e eeuw
In de 17e eeuw was het leren van lezen, schrijven en rekenen van groot belang. De leeromgevingen variëren afhankelijk van de locatie en de sociale stand van de ouders. In de steden werden de kinderen vaak op de stadsscholen onderwezen, terwijl op het platteland de schoolmeester vaak in het dorp woonde en zijn leerlingen in zijn huis onderwees. In veel gevallen was het onderwijs beperkt tot het leren van de basisvaardigheden, namelijk lezen, schrijven en rekenen.
De methode van onderwijs was in de 17e eeuw vooral gericht op het memoriseren van teksten en het leren van de regels van de grammatica. Er was weinig ruimte voor creativiteit of het leren van moderne talen, hoewel er wel een bepaalde aandacht was voor het leren van het Frans. In de zeventiende eeuw verscheen het eerste Nederlandstalige schooldrama, dat bedoeld was om de jeugd te leren over morele lessen. Deze toneelstukken werden vaak op school opgevoerd en werden gezien als een waardevol onderdeel van het onderwijs.
De rol van de schoolmeester
De schoolmeester had in de 17e eeuw een cruciale rol in het onderwijs. In veel gevallen was de schoolmeester niet alleen verantwoordelijk voor het leren van de leerlingen, maar ook voor hun opvoeding en gedragsbeoordeling. De schoolmeester moest zich houden aan de regels van de schoolverordeningen, die vaak specifieke eisen stelden aan de kennis en de morele waarden van de leerlingen.
In de 17e eeuw was het onderwijs in de steden en op het platteland sterk van elkaar verschillend. In de steden had de schoolmeester vaak een beter salaris en een betere onderwijsonfrastructie, terwijl op het platteland de schoolmeester vaak een ander beroep had, zoals chirurgijn, schilder of klompenmaker. De schoolmeester was dus vaak een veelzijdig figuur die niet alleen les gaf, maar ook andere beroepen uitoefende om zijn inkomen aan te vullen.
Opvoeding en morele waarden
De opvoeding in de 17e eeuw was sterk gericht op de ontwikkeling van morele waarden. De schoolmeester had het belangrijkste doel om de leerlingen op te leiden tot eerlijke, eerzame en godsdienstige burgers. In veel gevallen was de opvoeding gericht op het leren van de grondslagen van het christelijke geloof, zoals het leren van de Heilige Schrift en het leren van de kerkelijke leer.
In de 17e eeuw verscheen er ook een aantal leerboeken die bedoeld waren om de jeugd te leren over morele waarden. Deze boeken bevatten vaak verhalen en teksten die gericht waren op het leren van deugdzaamheid, vlijt en morele levenswijze. Ook werden er veel versjes en spreuken gebruikt om de jeugd op te voeden in deugdzaamheid. Deze spreuken werden vaak op school geleerd en geschreven, en vonden weergaloos plaats in de negentiende eeuw als wandspreuk.
De invloed van het humanisme
Het humanisme had een grote invloed op het onderwijs in de 17e eeuw. Het humanisme stond in het teken van het leren van de klassieke talen, zoals Latijn en Grieks, en het leren van de filosofie en de geschiedenis. In de 17e eeuw was het humanisme nog steeds van invloed op het onderwijs, en bleven de fabels van Esopus op het programma staan.
De invloed van het humanisme leidde ook tot een verandering in de opvattingen over het leren. In de 17e eeuw werd er steeds meer aandacht besteed aan het leren van de grondslagen van de taal en het leren van de grammatica. Er was ook een groeiende belangstelling voor de nationale geschiedenis, waarin het reformatorisch bewustzijn werd geprezen. De oorlog tegen Spanje was daarbij een geliefd onderwerp.
De rol van de ouders
De ouders speelden in de 17e eeuw een belangrijke rol bij de opvoeding van hun kinderen. In veel gevallen was het de taak van de ouders om hun kinderen te leren lezen, schrijven en rekenen. De ouders hadden vaak zelf geen onderwijs genoten, maar zagen het leren van hun kinderen als een belangrijk onderdeel van de opvoeding.
In de 17e eeuw was er een stijging van de vraag naar een beter onderwijs voor de jeugd. In veel gevallen was het de taak van de ouders om hun kinderen te laten leren op de scholen, zodat ze later kunnen werken in het bedrijf van hun ouders. In sommige gevallen werd er ook aandacht besteed aan het leren van het Frans, een taal die gezien werd als deftig en nodig voor de opvoeding van meisjes uit de gegoede burgerij.
De opvoeding van meisjes
De opvoeding van meisjes in de 17e eeuw was anders dan die van jongens. In de 17e eeuw lag de nadruk op de opvoeding van meisjes uit de gegoede burgerij, waarbij het belangrijk was dat ze konden lezen, schrijven en rekenen. De opvoeding van meisjes was echter vooral gericht op de toekomstige rol als echtgenote en moeder.
In de 17e eeuw ontstonden er ook veel Franse scholen voor meisjes, waarin de Franse taal een centrale rol speelde. Deze scholen werkten met tweetalige boekjes met dialogen over allerlei onderwerpen uit het dagelijks leven, waarin kuisheid en deugdelijkheid de boventoon voerden. De opvoeding van meisjes was dus sterk gericht op de morele waarden en de toekomstige rol als echtgenote en moeder.
De invloed van de reformatie
De reformatie had een grote invloed op het onderwijs in de 17e eeuw. In de zestiende eeuw had de reformatie geleid tot een verandering in het onderwijs, waarbij het humanisme en de reformatie samenwerkte om een nieuw soort onderwijs te ontwikkelen. In de 17e eeuw was het humanisme nog steeds van invloed op het onderwijs, en bleven de fabels van Esopus op het programma staan.
De invloed van de reformatie leidde ook tot een verandering in de opvattingen over het leren. In de 17e eeuw werd er steeds meer aandacht besteed aan het leren van de grondslagen van de taal en het leren van de grammatica. Er was ook een groeiende belangstelling voor de nationale geschiedenis, waarin het reformatorisch bewustzijn werd geprezen. De oorlog tegen Spanje was daarbij een geliefd onderwerp.
Samenvatting
In de 17e eeuw veranderde de opvoeding van kinderen in Nederland op veel vlakken. De invloed van het humanisme en de reformatie had geleid tot een stijl van onderwijs dat steeds meer gericht was op het leren van de grondslagen van taal, rekenen en godsdienst. De schoolmeester had in de 17e eeuw een cruciale rol in het onderwijs, en de opvoeding was sterk gericht op de ontwikkeling van morele waarden. De opvoeding van meisjes was anders dan die van jongens, en de invloed van de reformatie had een grote invloed op het onderwijs.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
