Opvoeding in Surinaamse gezinnen: Kenmerken, uitdagingen en voordelen
juli 10, 2025
Opvoeding is een complex proces dat zich ontwikkelt in het samenspel tussen ouders, kinderen en de omgeving. Het doel van opvoeding is om kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokken personen. Dit gebeurt door het bieden van liefde, veiligheid, kennis en richting, zodat kinderen leren omgaan met zichzelf, anderen en de samenleving. In dit artikel wordt uitgelegd wat opvoeding is, hoe dit proces verloopt en welke principes belangrijk zijn voor een gezonde ontwikkeling van kinderen.
Wat is opvoeding?
Opvoeding is het proces waarin ouders, verzorgers en onderwijskundigen samenwerken om kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokken personen. Dit gebeurt door het bieden van liefde, veiligheid, kennis en richting, zodat kinderen leren omgaan met zichzelf, anderen en de samenleving. Elke kind wordt gezien als uniek, waardevol en bedoeld met een doel. Ouders en opvoeders helpen kinderen om hun gaven en talenten te ontdekken en in te zetten, zowel voor hun eigen ontwikkeling als voor het welzijn van anderen. Hierbij staan waarden als respect, eerlijkheid en verantwoordelijkheid centraal.
De term opvoeding wordt vaak gebruikt voor kinderen, die tijdens hun jeugd de gewoontes, normen en waarden van hun omgeving worden bijgebracht. Het doel van opvoeding is niet alleen socialisatie, maar ook het bevorderen van zelfstandigheid. De westerse opvoeding is er hoofdzakelijk op gericht het kind te helpen mondig te worden, dat wil zeggen, in staat tot bekwaam en moreel en betrouwbaar deelnemen aan samenleving en ‘zelfvorming’.
Het proces van opvoeding
Opvoeding kan worden gezien als een transactioneel proces, waarin ouders en kinderen elkaar wederzijds beïnvloeden in relatie met de specifieke omgeving van het gezin. Zowel kindfactoren als ouderfactoren als omgevingsfactoren hebben invloed op dit proces. Niet zelden zullen er factoren zijn die de opvoeding kunnen bedreigen; deze kunnen hun oorsprong vinden in het kind zelf, de ouder(s) of de omgeving. Dergelijke factoren (risicofactoren) maken het leven complex en vragen derhalve extra energie om de opvoeding toch op het goede spoor te houden. Factoren in het kind, de ouder(s) of de omgeving die de opvoeding daarentegen goed laten verlopen, zijn beschermende (protectieve) factoren.
Het balansmodel (Bakker e.a., 1998) brengt de beschermende en de risicofactoren in kaart. Om zinvolle uitspraken te kunnen doen over de invloed van risicofactoren en beschermende factoren, moet onderscheid worden gemaakt tussen factoren op micro-, meso- en macroniveau. Op het microniveau gaat het om ouder-, kind- en gezinsfactoren. Eigenschappen van de ouder(s), het kind en het gezinssysteem (opvoeding en gezinsinteracties) staan hier centraal. Op het mesoniveau worden sociale factoren, gezins- en buurtfactoren onderscheiden. Hierbij kan worden gedacht aan het sociale netwerk, sociale bindingen (bijvoorbeeld de school) en de kwaliteit van de buurt (sociale buurtcohesie). In het algemeen kunnen deze factoren als steunend beschouwd worden.
Belangrijke principes bij opvoeding
Er zijn verschillende belangrijke principes die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden. Een veilige en stimulerende omgeving is essentieel. Een veilige omgeving laat kinderen ongestoord ontdekken. Ouders hoeven minder te verbieden. In een stimulerende omgeving met boeiende activiteiten vervelen kinderen zich minder snel en is er minder kans op negatief aandacht vragen en vervelend gedrag.
Positieve ondersteuning is ook belangrijk. Complimenten en aanmoediging zijn motiverend om nieuwe dingen te leren. Ouders stimuleren zo de zelfstandigheid van hun kind en bieden ondersteuning bij moeilijkheden. Aansprekende discipline is een ander belangrijk principe. Kinderen ontwikkelen zich het best in een duidelijke en voorspelbare omgeving. Waarbij ouders duidelijke regels stellen, op een heldere manier instructies geven. En snel reageren wanneer het kind ongewenst gedrag vertoont.
Realistische verwachtingen zijn ook van belang. Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Wanneer ouders te veel van het kind verwachten. Of willen dat het meteen alles goed doet, kunnen er problemen ontstaan. Ieder kind maakt fouten en meestal niet met opzet. Goed voor jezelf zorgen is een ander belangrijk onderdeel van opvoeding. Ouders moeten zichzelf goed in de gaten houden, zodat ze in staat zijn om hun kinderen op een goede manier te begeleiden.
Opvoedingsstijlen
Er zijn verschillende opvoedingsstijlen die het gedrag van kinderen beïnvloeden. De meeste opvoedingsstijlen vallen in een van deze vier categorieën: de verwaarlozende opvoedingsstijl, de autoritaire opvoedingsstijl, de permissieve opvoedingsstijl of de autoritatieve opvoedingsstijl.
Bij de verwaarlozende opvoedingsstijl stellen opvoeders weinig regels. Ook bieden ze weinig geborgenheid, steun, veiligheid en betrokkenheid. Het kind wordt aan zijn lot overgelaten: hij mag het allemaal zelf uitzoeken. Van een verwaarlozende opvoeder leert een kind niets: hij leert niet wat verstandig is, of eerlijk. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed voelt zich in de steek gelaten, eenzaam en niet geliefd.
Bij de autoritaire opvoedingsstijl gebeurt er het meeste van wat jij wilt, maar verlies je al snel het diepere contact met je kind. Eigenlijk dresseer je je kind meer dan dat je hem opvoedt. Een autoritaire opvoeding zorgt er weliswaar voor dat je kind snel naar je leert luisteren, maar dat komt vooral doordat hij een beetje bang voor je wordt. En erg zelfstandig zal hij er waarschijnlijk ook niet door worden. Een ander nadeel is dat je kind jou op den duur waarschijnlijk liever ontwijkt dan dat hij je opzoekt.
Bij de permissieve opvoedingsstijl is er veel vrijheid en weinig discipline. De ouder is vaak zacht en ongeïnteresseerd in het gedrag van het kind. Dit leidt vaak tot problemen met gedrag en zelfdiscipline. De autoritatieve opvoedingsstijl is het meest gunstig voor de ontwikkeling van het kind. Hierbij is er een balans tussen discipline en liefde. Ouders stellen duidelijke regels, maar geven ook veel steun en begeleiding. Dit leidt tot een gezonde ontwikkeling van het kind.
Het belang van een veilige hechting
Een veilige hechting is de basis van opvoeding. Want een kind dat zich veilig voelt bij zijn ouders, is veilig genoeg om zelf op onderzoek uit te gaan, veilig genoeg om te zijn wie hij is, om boos of blij te zijn, om te spreken of te zwijgen, heeft een fundament onder zijn leven dat geen storm omver kan rukken. Een veilige hechting is dus cruciaal voor de ontwikkeling van het kind.
De invloed van ouders is groter dan je denkt. Daarom is het ook zo belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven: je kind ziet namelijk jouw gedrag, denkt dat het zo hoort en doet dit na. De invloed van de sociale omgeving is ook belangrijk. Al op jonge leeftijd komt jouw kind in aanraking met leeftijdsgenoten, bijvoorbeeld bij de kinderopvang of speeltuin. Op latere leeftijd wordt de invloed hiervan nog groter. Je kind wil bijvoorbeeld onderdeel zijn van een groep, en voelt groepsdruk.
Opvoeding en het opvoedingsproces
De opvoeding is meer dan alleen de invloed van ouders. Het is een samenspel. Kort gezegd bestaat de opvoeding uit een combinatie van de ouders, sociale omgeving en leefsituatie. De plek waar je kind opgroeit én de leefsituatie zijn beiden belangrijk. Het kan verschil uitmaken als je kind opgroeit in de stad, of juist op het platteland. En of je kind in een veilige, stabiele omgeving opgroeit, of juist niet.
De invloed van de sociale omgeving is ook belangrijk. Wat je kind leert op school (en later op het werk), is belangrijk voor zijn ontwikkeling. Wat ook steeds belangrijker wordt op latere leeftijd, is sociale media en reclames. Veel kinderen spiegelen zich hier onbewust aan. Ze denken bijvoorbeeld dat wat ze online zien, ook de realiteit is.
Ondersteuning bij opvoeding
Er zijn verschillende manieren om ondersteuning te krijgen bij opvoeding. Professionele hulp bij opvoeding is beschikbaar via jeugd- of een wijkteam van je gemeente. Veel gemeenten hebben een Centrum voor Jeugd en Gezin. Welzijnsinstellingen en maatschappelijk werk in je gemeente kunnen ook helpen. Een deskundige op het gebied van opgroeien en opvoeden (pedagoog) kan ook helpen. Pedagogen werken onder meer bij jeugdzorginstellingen, op scholen en in de gehandicaptenzorg.
Voor advies bij de opvoeding van kinderen met een beperking kunt u terecht bij het zorg- en adviesteam van de school van je kind. Steun voor ouders van een zorgkind (Nederlands Jeugd Instituut) is ook beschikbaar. Advies bij kind met leerproblemen, ADHD of autisme (Advieslijn Balans) kan ook helpen.
Conclusie
Opvoeding is een complex proces dat zich ontwikkelt in het samenspel tussen ouders, kinderen en de omgeving. Het doel van opvoeding is om kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige, verantwoordelijke en betrokken personen. Er zijn verschillende belangrijke principes die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden. Een veilige en stimulerende omgeving is essentieel. Positieve ondersteuning, aansprekende discipline en realistische verwachtingen zijn belangrijk. De keuze voor een bepaalde opvoedingsstijl beïnvloedt het gedrag van het kind. Een veilige hechting is cruciaal voor de ontwikkeling van het kind. De invloed van ouders, sociale omgeving en leefsituatie is belangrijk. Er zijn verschillende manieren om ondersteuning te krijgen bij opvoeding. Professionele hulp is beschikbaar via jeugd- of wijkteam van je gemeente.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
