Opvoeding van kinderen: Leren van jagers en verzamelaars

De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zich in veel culturen verschilt. In het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff wordt aangegeven dat kinderen in veel oude culturen op een andere manier worden opgevoed dan in het Westen. De auteur onderzocht de opvoeding in verschillende culturen, waaronder de Maya’s, de Hadzabe en de Inuit, en ontdekte dat deze culturen een aantal belangrijke lessen kunnen bieden voor moderne ouders. In dit artikel worden deze lessen en opvoedpraktijken besproken, met aandacht voor de rol van opvoeders, de betekenis van samenwerking en het belang van natuurlijke omgevingen bij de opvoeding van kinderen.

Opvoeding in oude culturen

De opvoeding in oude culturen zoals de jager-verzamelaars is anders dan in het Westen. In deze culturen leren kinderen vanaf jonge leeftijd om mee te helpen aan de dagelijkse taken, zoals eten bereiden, dieren jagen en groenten verzamelen. Dit gebeurt meestal zonder strijd of straf, maar door het kind op te leiden in de kunst van samenwerking en mededogen. Volgens onderzoekers zoals Nikhil Chaudhary is de opvoeding in de tijd van de jager-verzamelaars zo’n negen uur per dag gericht op persoonlijke zorg en fysiek contact met meerdere verzorgers. Dit verschijnt veelbelovend voor de psychische ontwikkeling van kinderen.

Samenwerking en verantwoordelijkheid

Een van de belangrijkste lessen uit de opvoeding van jager-verzamelaars is het belang van samenwerking. Kinderen leren vroeg om te werken met anderen en verantwoordelijkheid te nemen. In de Maya-cultuur bijvoorbeeld is het begrip Acomedido belangrijk. Dit betekent dat kinderen zien welk werk er gedaan moet worden en dat ze het op pakken. Dit gebeurt niet door te commanderen, maar door het kind in de wereld van volwassenen te laten delen. Dit leidt tot psychisch gezonde kinderen en minder vervelend gedrag.

In de opvoeding van de Hadzabe in Tanzania is het belangrijk dat kinderen hun eigen agenda hebben. Ze worden niet begeleid, maar er wordt op gelet. Oudere kinderen letten op de kleintjes, wat leidt tot zelfverzekerde kinderen. Dit is in tegenstelling tot het Westen, waar veel ouders hun kinderen vaak te veel begeleiden en hen niet voldoende ruimte geven om zelf te leren.

Minimale ingreep en autonomie

De SAAM-methode, die wordt geïntroduceerd in het boek Jagen, verzamelen, opvoeden, stelt dat ouders hun kinderen op macroniveau veel activiteiten moeten geven, terwijl ze op microniveau weinig regels en instructies geven. Dit betekent dat kinderen veel vrijheid krijgen om te leren en te experimenteren. Minimale ingreep zorgt voor minder ruzie en geeft kinderen de kans om zichzelf te entertainen en voor zichzelf te zorgen.

In de Inuit-cultuur is het belangrijk dat ouders hun emoties beheersen en geen boosheid tonen. Kinderen leren hierdoor om hun eigen emoties te beheersen. In plaats van te schreeuwen, wordt er rustig gesproken. Dit leert de kinderen hoe ze met hun emoties om moeten gaan.

De rol van opvoeders

In de jager-verzamelaarscultures zijn er vaak meerdere verzorgers die bijdragen aan de opvoeding van een kind. Volgens onderzoek is het zo dat kinderen in deze culturen minstens tien verzorgers hebben, wat leidt tot meer steun en aandacht. Dit is in tegenstelling tot het Westen, waar ouders vaak de enige verzorgers zijn. Dit kan leiden tot een gebrek aan ondersteuning en verantwoordelijkheid.

In de bronnen is te zien dat ouders in deze culturen geen strijd hebben met hun kinderen, maar juist samenwerken. De opvoeding is gebaseerd op samenwerking en mededogen, in plaats van op straf en bevelen.

Samenwerking in de praktijk

In de praktijk betekent dit dat ouders hun kinderen moeten leren om mee te helpen bij taken, zoals het opschonen van de keuken of het verzamelen van groenten. Dit gebeurt niet door te commanderen, maar door het kind in de wereld van volwassenen te laten delen. Bijvoorbeeld, in de Maya-cultuur leren kinderen al op jonge leeftijd om mee te helpen met het eten bereiden. Dit leert hen verantwoordelijkheid te nemen en te leren werken met anderen.

In de bronnen is te zien dat ouders in deze culturen geen strijd hebben met hun kinderen, maar juist samenwerken. De opvoeding is gebaseerd op samenwerking en mededogen, in plaats van op straf en bevelen.

De invloed van natuur

De jager-verzamelaarscultures leren kinderen ook om te leren werken met de natuur. Ze leren waar hun voedsel vandaan komt en hoe ze dit kunnen oogsten. Dit gebeurt meestal zonder gebruik te maken van moderne technologie, maar door te werken met de natuur. Dit leert de kinderen om te leren omgaan met de natuur en hun eigen levensondersteuning.

In de bronnen is te zien dat ouders in deze culturen geen strijd hebben met hun kinderen, maar juist samenwerken. De opvoeding is gebaseerd op samenwerking en mededogen, in plaats van op straf en bevelen.

Conclusie

De opvoeding van kinderen in oude culturen zoals de jager-verzamelaars biedt veel lessen voor moderne ouders. De nadruk ligt op samenwerking, autonomie en het leren omgaan met de natuur. Deze opvoedpraktijken zijn in veel opzichten anders dan in het Westen, waar veel ouders hun kinderen vaak te veel begeleiden en hen niet voldoende ruimte geven om zelf te leren. Door deze lessen te leren, kunnen ouders hun kinderen helpen om zichzelf te leren en verantwoordelijkheid te nemen.

Bronnen

1. Jagende families: verbondenheid in het jachtveld – Buit 1, 2018
2. Opvoedtips uit Jagen verzamelen opvoeden van Michaeleen Doucleff
3. Een kijkje bij de jager-verzamelaars verklaren waarom moeders van nu het zo zwaar hebben
4. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
5. Michaeleen Doucleff - Jagen, verzamelen, opvoeden
6. Ik dacht dat ik een goede ouder was. Tot ik dit boek las