Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
In de hedendaagse onderwijspraktijk speelt het concept van verbindend gezag een cruciale rol bij het opbouwen van een gezonde en leerzame klasomgeving. Dit concept, ontwikkeld door de Israëlische psycholoan Haim Omer, richt zich op het versterken van de positie van de opvoeder zonder gebruik te maken van dwang of controle. In plaats daarvan staat relatieopbouw, samenwerking en zelfbeheersing centraal. In dit artikel bespreiden we de principes van verbindend gezag, de voordelen en uitdagingen ervan, en hoe deze methode kan bijdragen aan een positieve sfeer in de klas.
Wat is verbindend gezag?
Verbindend gezag is een opvoedkundige benadering die zich onderscheidt van autoritair en laissez-faire opvoeden. Tijdens het autoritaire opvoeden ligt de nadruk op gehoorzaamheid en controle. Leerkrachten verwachten dat leerlingen zonder tegenspraak doen wat hen wordt opgedragen. Er is weinig ruimte voor dialoog of eigen inbreng. Bij het laissez-faire opvoeden daarentegen is alles liefde. Kinderen kunnen zelf bepalen wat goed voor ze is. Hier ontbreekt juist een duidelijke structuur. Leerkrachten laten veel toe en geven leerlingen weinig richting, waardoor er een gebrek aan stabiliteit en veiligheid kan ontstaan.
Verbindend gezag daarentegen is een middenweg waarin de leerkracht duidelijke grenzen stelt, maar tegelijkertijd inzet op relatie en samenwerking. Leerkrachten laten zien dat zij standvastig zijn, zonder autoritair te zijn, en betrekken leerlingen actief bij het creëren van een positieve groepsdynamiek. Dit is een methode die opbouwt op het idee dat het opvoeden een gemeenschappelijke inspanning is, waarin de leerkracht niet alleen de autoriteit heeft, maar ook de verantwoordelijkheid deelt met de leerlingen.
Hoe werkt verbindend gezag in de praktijk?
In de praktijk werkt verbindend gezag op een aantal manieren. Eén van de kernprincipes is het Escalaties de-escaleren. In plaats van direct in te grijpen met straffen of boosheid, kiest de leerkracht ervoor om kalm en vastberaden te blijven. Dit kan bijvoorbeeld door even afstand te nemen van een conflict en later op een rustige manier in gesprek te gaan met de leerling.
Een ander kernprincipe is het herstelgerichte werken. Wanneer er iets misgaat, ligt de focus op het herstellen van relaties in plaats van puur straffen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het inzetten van een kwaliteit van de leerling of iets doen voor de hele groep.
Een derde kernprincipe is positieve communicatie. Het gebruik van "wij-boodschappen" en het benoemen van gewenst gedrag in plaats van alleen het corrigeren van ongewenst gedrag helpt bij het versterken van een positieve sfeer in de klas. Dit kan bijvoorbeeld door samen een missie, bouwstenen en het regie erop te voeren.
Voorbeelden uit de praktijk
Er zijn drie concrete voorbeelden uit de praktijk. Het eerste is wanneer een leerling niet luistert naar instructies en de les stoort. In plaats van boos te worden of straf uit te delen, loopt de leerkracht naar de leerling en spreekt deze rustig aan met een duidelijke verwachting. Dit kan zijn: "Wat ben je aan het doen?" "Weet je wat de afspraak is tijdens de instructie?" "Wat ga je nu doen?"
Het tweede voorbeeld is wanneer een leerling agressief gedrag vertoont naar een klasgenoot. In plaats van direct te straffen, zorgt de leerkracht ervoor dat de situatie wordt gede-escaleerd door kalm en duidelijk te blijven. "Ik zie dat je ontzettend boos bent, maar we lossen problemen hier op een andere manier op. Loop even naar juf X om af te koelen, kom als je afgekoeld bent weer terug naar de les. Om 15.00 uur praten we er verder over."
Het derde voorbeeld is wanneer een leerling weigert samen te werken in groepsopdrachten. De leerkracht erkent de weerstand van de leerling zonder deze te forceren. "Ik merk dat je het lastig vindt om samen te werken tijdens groepsopdrachten. Wat heb je nodig om dit makkelijker te maken?" Dit gesprek kan na schooltijd worden gevoerd. Door het gesprek aan te gaan en de leerling ruimte te geven, kan samen worden gezocht naar een passende rol binnen de groep waarin de leerling zich comfortabel voelt.
De kracht van verbindend gezag
Leerkrachten die verbindend gezag toepassen, merken dat hun klas rustiger en veiliger aanvoelt. Leerlingen voelen zich gezien en gehoord, terwijl er tegelijkertijd duidelijke grenzen zijn. Dit draagt bij aan een klimaat waarin leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen, zowel op cognitief als sociaal-emotioneel vlak.
Een ander voordeel is dat leerkrachten zich kunnen richten op het opbouwen van een positieve sfeer in de klas. Dit gebeurt door gebruik te maken van positieve communicatie en het benoemen van gewenst gedrag. Bovendien kunnen leerkrachten samenwerking en samenwerking aanmoedigen, wat leidt tot een betere groepsdynamiek.
Uitdagingen en nadelen van verbindend gezag
Hoewel verbindend gezag veel voordelen heeft, zijn er ook uitdagingen. Een van de uitdagingen is het omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Leerkrachten moeten in staat zijn om met dergelijk gedrag om te gaan, zonder te veel controle uit te oefenen. Daarnaast is het belangrijk om te weten hoe je met leerlingen omgaat die zich niet aan de regels houden.
Een ander nadeel is dat verbindend gezag niet altijd werkt met alle leerlingen. Sommige leerlingen kunnen moeilijk zijn om mee te werken of kunnen ongezond gedrag vertonen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om de juiste aanpak te kiezen en eventueel hulp in te roepen.
Klas overslaan: voor- en nadelen
Er zijn ook situaties waarin een klas overslaan een oplossing kan zijn. Dit is vooral het geval bij kinderen die vooruitlopen op de leerstof en behoefte hebben aan uitdaging. Bijvoorbeeld, een kind dat aan het einde van groep 3 instroomt in groep 5. Er is echter een tussenoptie voor kinderen met een voorsprong van minder dan een jaar: in dat geval kunnen twee schooljaren in één schooljaar worden gegeven.
De voordelen van een klas overslaan zijn dat een kind op sociaal-emotioneel niveau uitgedaagd wordt door met ‘oudere’ kinderen om te gaan. Dit draagt bij aan het ontwikkelen van communicatie- en sociale vaardigheden met oudere kinderen. Daarnaast is de leerstof beter aansluitend bij de leerbehoefte van het kind. Een (hoog)begaafd kind hoeft minder vaak uit de klas te worden gehaald voor extra verdieping en uitdaging, omdat deze meer binnen de klas wordt aangeboden.
Echter, er zijn ook nadelen. Er zijn kinderen die cognitief gezien al ver zijn, maar sociaal-emotioneel nog niet. Een kind kan bijvoorbeeld nog erg angstig zijn of snel huilen. Daardoor kan het overslaan van een klas ervoor zorgen dat het kind juist het doelwit van pesterijen wordt. Daarnaast is het lastig om nieuwe vriendschappen te sluiten, vooral in een klas waar de groepen al gevormd zijn en er weinig keuze is.
Samenwerking tussen ouders, leerkrachten en de school
Bij het omgaan met kinderen die een klas overslaan, is het belangrijk dat er overleg is tussen ouders, leerkrachten en de school. Een voorsprong van meer dan één jaar leidt in veel gevallen tot het overslaan van een volledig schooljaar. Bijvoorbeeld, een leerling die aan het einde van groep 3 instroomt in groep 5.
Het is belangrijk om bij een vermoeden van (hoog)begaafdheid goed te overleggen met alle betrokken partijen. Allereerst met de school. De visie van de school op hoogbegaafdheid heeft invloed op de begeleiding van een slimme leerling. Waar de ene school voorstander is van het overslaan van een klas, zal een andere school wellicht de voorkeur geven aan het opzetten van een plusklas, of aan extra begeleiding binnen of buiten de reguliere groep.
Conclusie
Verbindend gezag is een krachtige methode om een positieve sfeer in de klas op te bouwen. Het stelt leerkrachten in staat om duidelijke grenzen te stellen, maar tegelijkertijd in te zetten op relatie en samenwerking. Hierdoor voelen leerlingen zich gezien en gehoord, terwijl er tegelijkertijd duidelijke grenzen zijn. Dit draagt bij aan een klimaat waarin leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen, zowel op cognitief als sociaal-emotioneel vlak.
Klas overslaan kan een oplossing zijn voor kinderen die vooruitlopen op de leerstof en behoefte hebben aan uitdaging. Hierbij zijn voordelen en nadelen van toepassing. Samenwerking tussen ouders, leerkrachten en de school is daarbij belangrijk. Door goed overleg te plegen, kunnen de juiste keuzes worden gemaakt die het beste passen bij de behoeften van het kind.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
