In de moderne onderwijsondeling is het belangrijk dat leerkrachten niet alleen kennis geven, maar ook een positieve groepsdynamiek creëren. Een veelgebruikte opvoedingsstijl die hierbij helpt is verbindend gezag. Deze benadering richt zich op het opbouwen van relaties, het bevorderen van samenwerking en het geven van duidelijke grenzen. In dit artikel bespreiden we de kernprincipes van verbindend gezag, hoe het in de praktijk werkt en wat het betekent voor leerkrachten, ouders en leerlingen.
Wat is Verbindend Gezag?
Verbindend gezag is een opvoedkundige benadering die is ontwikkeld door de Israëlische psycholoog Haim Omer. Het richt zich op het versterken van de positie van de opvoeder zonder gebruik te maken van dwang of controle. In plaats daarvan staat relatieopbouw, samenwerking en zelfbeheersing centraal. Leerkrachten die verbindend gezag hanteren, zijn vastberaden en consequent, maar altijd vanuit een houding van betrokkenheid en dialoog. Dit verschilt van autoritair opvoeden, waarin de nadruk ligt op gehoorzaamheid en controle, en van laissez-faire opvoeden, waarin er weinig structuur is en leerlingen veel vrijheid krijgen.
De kern van verbindend gezag is dat de leerkracht niet alleen een autoriteit is, maar ook een betrokken partner in het leerproces. Door te werken aan een positieve sfeer en duidelijke regels, kan de leerkracht ervoor zorgen dat leerlingen zich veilig en gehoord voelen, waardoor ze zich optimaal kunnen ontwikkelen, zowel op cognitief als sociaal-emotioneel vlak.
Hoe werkt Verbindend Gezag in de Praktijk?
In de praktijk betekent verbindend gezag dat leerkrachten hun positie als leider innemen zonder te vervallen in straffen of belonen als belangrijkste opvoedmiddelen. Hier zijn enkele praktische voorbeelden:
1. Escalaties de-escaleren
In plaats van direct in te grijpen met straffen of boosheid, kiest de leerkracht ervoor om kalm en vastberaden te blijven. Dit kan bijvoorbeeld door even afstand te nemen van een conflict en later op een rustige manier in gesprek te gaan met de leerling. Denk aan de eerste stap van het STORM-kaartje. Stop en koel af!
2. Herstelgericht werken
Wanneer er iets misgaat, ligt de focus op het herstellen van relaties in plaats van puur straffen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het inzetten van een kwaliteit van de leerling of iets doen voor de hele groep.
3. Positieve communicatie
Het gebruik van “wij-boodschappen” en het benoemen van gewenst gedrag in plaats van alleen het corrigeren van ongewenst gedrag helpt bij het versterken van een positieve sfeer in de klas. Denk aan het samen maken van een missie, bouwstenen en het regie erop voeren.
Voorbeelden uit de Praktijk
Voorbeeld 1: Een leerling luistert niet naar instructies en stoort de les
Aanpak met verbindend gezag: In plaats van boos te worden of straf uit te delen, loop je naar de leerling en spreekt deze rustig aan met een duidelijke verwachting (drieslagregel): - “Wat ben je aan het doen?” - “Weet je wat de afspraak is tijdens de instructie?” - “Wat ga je nu doen?”
Voorbeeld 2: Een leerling vertoont agressief gedrag naar een klasgenoot
Aanpak met verbindend gezag: In plaats van direct te straffen, zorgt de leerkracht ervoor dat de situatie wordt gede-escaleerd door kalm en duidelijk te blijven: - “Ik zie dat je ontzettend boos bent, maar we lossen problemen hier op een andere manier op. Loop even naar juf X om af te koelen, kom als je afgekoeld bent weer terug naar de les. Om 15.00 uur praten we er verder over.”
Op een rustig moment wordt een herstelgesprek gevoerd waarin de leerling wordt geholpen om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar gedrag en een manier te vinden om het goed te maken met de ander.
Voorbeeld 3: Een leerling weigert samen te werken in groepsopdrachten
Aanpak met verbindend gezag: De leerkracht erkent de weerstand van de leerling zonder deze te forceren: - “Ik merk dat je het lastig vindt om samen te werken tijdens groepsopdrachten. Wat heb je nodig om dit makkelijker te maken?”
Door het gesprek aan te gaan en de leerling ruimte te geven, kan samen worden gezocht naar een passende rol binnen de groep waarin de leerling zich comfortabel voelt.
Verbindend Gezag versus Andere Opvoedstijlen
Om te begrijpen wat verbindend gezag uniek maakt, is het goed om het te vergelijken met andere opvoedstijlen:
Autoritair Opvoeden
Bij deze stijl ligt de nadruk op gehoorzaamheid en controle. Leerkrachten verwachten dat leerlingen zonder tegenspraak doen wat hen wordt opgedragen. Er is weinig ruimte voor dialoog of eigen inbreng. Dit kan leiden tot een gebrek aan veiligheid en stabiliteit.
Laissez-faire Opvoeden
In de jaren ’60 kwam er een reactie op het autoritaire opvoeden. Alles is liefde. Kinderen kunnen zelf bepalen wat goed voor ze is. Hier ontbreekt juist een duidelijke structuur. Leerkrachten laten veel toe en geven leerlingen weinig richting, waardoor er een gebrek aan stabiliteit en veiligheid kan ontstaan.
Verbindend Gezag
Dit is een middenweg waarbij de leerkracht duidelijke grenzen stelt, maar tegelijkertijd inzet op relatie en samenwerking. Leerkrachten laten zien dat zij standvastig zijn, zonder autoritair te zijn, en betrekken leerlingen actief bij het creëren van een positieve groepsdynamiek. Je doet het samen, gesteund door de directeur, collega’s en ouders.
De Kracht van Verbindend Gezag
Leerkrachten die verbindend gezag toepassen, merken dat hun klas rustiger en veiliger aanvoelt. Leerlingen voelen zich gezien en gehoord, terwijl er tegelijkertijd duidelijke grenzen zijn. Dit draagt bij aan een klimaat waarin leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen, zowel op cognitief als sociaal-emotioneel vlak.
Een van de belangrijkste voordelen van verbindend gezag is dat het helpt bij het opbouwen van een positieve sfeer in de klas. Dit gebeurt door het creëren van een omgeving waarin leerlingen zich veilig voelen en zich kunnen ontwikkelen. Bovendien draagt het bij aan het verminderen van conflicten en het bevorderen van samenwerking.
Werken aan een Positieve Sfeer
Om een positieve sfeer te creëren, is het belangrijk dat leerkrachten actief betrokken raken bij het opbouwen van relaties met leerlingen. Dit kan bijvoorbeeld door elke ochtend de leerlingen bij de deur te begroeten, conflicten niet te vermijden en openlijk te praten over verwachtingen. Door bij de deur te staan voelen kinderen jouw aanwezigheid. Door contact te maken met alle leerlingen werk je ook onmiddellijk aan de relatie. Want kinderen willen door jou gezien worden!
Bij het werken aan een positieve sfeer is het ook belangrijk om te werken aan het opbouwen van een gezamenlijke groepsmissie. Dit helpt bij het bevorderen van een gevoel van behoren en samenwerking. Bovendien is het belangrijk om duidelijke afspraken en regels te maken, zodat leerlingen weten wat van hen verwacht wordt.
Samenwerking met Ouders en Collega’s
Een van de belangrijkste principes van verbindend gezag is het werken aan een samenwerking met ouders en collega’s. Dit gebeurt door bijvoorbeeld samen te werken met collega’s, ouders en zelfs leerlingen om gewenst gedrag te bevorderen. Wanneer een leerling herhaaldelijk storend gedrag vertoont, betrekken ze anderen erbij om te laten zien dat de verantwoordelijkheid gedeeld wordt. Onze ervaring is dat als er gezamenlijk opgetrokken wordt met ouders bijvoorbeeld dit onmiddellijk het verschil maakt in de klas. Maar ook wanneer je collega je ondersteunt.
Conclusie
Verbindend gezag is een krachtige opvoedingsstijl die helpt bij het opbouwen van een positieve klasomgeving. Het combineert duidelijke grenzen met een focus op relatie en samenwerking. Door dit te gebruiken, kunnen leerkrachten ervoor zorgen dat leerlingen zich veilig en gehoord voelen, waardoor ze zich optimaal kunnen ontwikkelen. Bovendien draagt het bij aan het verminderen van conflicten en het bevorderen van samenwerking. Door samen te werken met ouders en collega’s kan de leerkracht de kracht van verbindend gezag nog verder versterken.
