Opvoeden tot zelfstandigheid: het visioen van M.J. Langeveld

In de geschiedenis van de Nederlandse pedagogiek speelt M.J. Langeveld een belangrijke rol, met name in het opvoeden tot zelfstandigheid. Zijn visie, die gegrond is op christelijke waarden en psychologische inzichten, heeft veel invloed gehad op de opvoedingsfilosofie. In dit artikel worden de kernprincipes van Langeveld behandeld, met aandacht voor het opvoeden tot zelfstandigheid, het belang van spel, het begrip emancipatie, en de rol van gezag in de opvoedingsrelatie. De bronnen die worden gebruikt, zijn afkomstig uit historische en pedagogische documenten, waaronder werk van Langeveld zelf, maar ook andere schrijvers en bronnen die zich met de opvoeding bezighouden.

De kern van het opvoeden tot zelfstandigheid

M.J. Langeveld, een van de grondleggers van de pedagogiek als praktische wetenschap, stond bekend om zijn visie op het opvoeden tot zelfstandigheid. In zijn werk, vooral in de Ontwikkelingspsychologie, legt hij uit dat kinderen op een natuurlijke manier tot zelfstandigheid moeten worden gebracht. Hij ziet dit als een fundamenteel doel van de opvoeding. Volgens Langeveld moet het kind helpen tot zedelijke zelfbepaling in een morele orde, waarin het kind zich verantwoordelijkheid kan geven. Dit begrip van zelfbepaling staat centraal in zijn visie, en het is een van de belangrijkste pijlers van zijn pedagogische filosofie.

In de bronnen is te zien dat Langeveld zich richt op het ontwikkelen van een persoonlijkheid, waarin het kind zichzelf kan ontdekken en verantwoordelijk kan handelen. Dit gebeurt onder meer via het spel, dat volgens hem een essentieel onderdeel is van de ontwikkeling van het kind. Hij benadruit dat spel niet alleen nodig is voor het leren, maar ook voor het ontwikkelen van creativiteit, autonomie en sociaal gedrag. Dit wordt ook ondersteund door Noordam, die in zijn werk het kind als een individu ziet dat creativiteit en originaliteit moet ontwikkelen. Hierbij komt ook de rol van de opvoeder naar voren, die het kind moet begeleiden in zijn ontwikkeling.

Het belang van spel in de opvoeding

Een van de kernpunten van Langeveld is het spel. Volgens hem is spel een natuurlijke manier waarop kinderen leren en zich ontwikkelen. Hij ziet het spel als een manier om de onbevangenheid van het kind te behouden en een openheid van geest aan te kweken. Dit is ook te vinden in andere bronnen, zoals in de tekst over Comenius, die stelt dat kinderen in de jeugdfase een onvervangbare fase zijn, waarin het kind zichzelf kan ontwikkelen. Comenius benadrukt dat kinderen in hun jeugd veel vrijheid en speelruimte moeten krijgen, zodat ze zichzelf kunnen ontdekken.

In de bronnen wordt ook uitgebreid ingegaan op de betekenis van spel in de opvoeding. Zo wordt in een van de teksten uit de bronnen gezegd: “Als je ergens het bewijs wilt hebben van de uniciteit, creativiteit en originaliteit van kinderen, dan moet je naar hun spel kijken, zegt Noordam. In hun spel tonen ze het en ontwikkelen ze het.” Dit benadrukt dat het spel een essentieel onderdeel is van de ontwikkeling van het kind en dat het moet worden ondersteund door de opvoeder.

Emancipatie en zelfbepaling in de christelijke opvoeding

Een van de belangrijkste concepten in de christelijke opvoeding is emancipatie. Hierbij gaat het erom dat kinderen hun eigen keuzes mogen maken, zodat ze zichzelf kunnen ontwikkelen. Langeveld ziet dit als een essentieel onderdeel van de opvoeding, waarin het kind moet leren om zelfstandig te denken en te handelen. Dit concept van emancipatie wordt ook in andere bronnen aan bod genomen, zoals in het werk van Noordam, die in zijn visie ziet dat het kind niet alleen als een object moet worden beschouwd, maar ook als een subject dat zijn eigen keuzes mag maken.

In de bronnen wordt ook gesproken over het verschil tussen emancipatie en vrije driftbeleving. Het is belangrijk om te onderscheiden tussen het vrije kiezen van keuzes en het vrije handelen vanuit zondige begeerten. Volgens de bronnen is het belangrijk dat kinderen leren om te kiezen op basis van ethische principes, in plaats van alleen op basis van hun eigen driften. Dit is ook een kernpunt van de christelijke opvoeding, waarin het kind moet leren om een zedelijke zelfbepaling te ontwikkelen.

Gezag en de rol van de opvoeder

Een ander belangrijk aspect in de opvoeding is het begrip gezag. Volgens Langeveld is het gezag van de opvoeder een essentieel onderdeel van de opvoedingsrelatie. Het gezag moet echter wel acceptabel zijn en moet op een manier worden gegeven die het kind niet onderwerpt, maar juist begeleidt. In de bronnen wordt uitgebreid ingegaan op de rol van het gezag in de opvoeding. Zo wordt in de tekst gezegd: “De kern van de verhouding tussen opvoeder en opvoedeling wordt uitgemaakt door de gezagsrelatie.” Dit benadrukt dat het gezag niet alleen een moreel karakter heeft, maar ook een praktisch doel heeft.

In de bronnen wordt ook uitgelegd dat het gezag van de opvoeder gegrond is op ethische verantwoordelijkheid. Dit gevolg is dat het kind moet leren om zich te houden aan bepaalde normen en waarden, maar ook om zelfstandig te denken en te handelen. Dit gebeurt onder meer door het kind te laten leren om te kiezen op basis van zedelijke principes, in plaats van alleen op basis van hun eigen driften.

Samenhang tussen opvoeding en onderwijs

In de bronnen wordt ook ingegaan op de samenhang tussen opvoeding en onderwijs. Volgens Langeveld is opvoeding een bewust handelen van volwassenen teneinde met kinderen opvoedingsdoelen te bereiken. Dit is een belangrijk punt in de Nederlandse pedagogiek, waarin het verschil tussen opvoeding en vorming duidelijk wordt gemaakt. In de bronnen wordt uitgelegd dat het verschil tussen opvoeding en vorming in het Engels niet duidelijk is, maar dat het in het Nederlands wel van belang is. Dit verschil duidt op het feit dat opvoeding gericht is op de ontwikkeling van het kind, terwijl vorming meer gericht is op het leren van bepaalde vaardigheden.

In de bronnen wordt ook gezegd dat de opvoeding in de Nederlandse pedagogiek gestempeld is door het christendom. Dit is een belangrijk punt, omdat het aantoont dat de opvoeding niet alleen gericht is op het leren van kennis, maar ook op het ontwikkelen van een zedelijke persoonlijkheid. Dit is ook een kernpunt van de christelijke opvoeding, waarin het kind moet leren om een ethisch gedrag te ontwikkelen.

Conclusie

De visie van M.J. Langeveld op het opvoeden tot zelfstandigheid is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse pedagogiek. Hij benadrukt het belang van spel, het ontwikkelen van autonomie, en het leren om zelfstandig te denken en te handelen. Zijn visie is gebaseerd op een christelijke opvatting van de mens, waarin het kind als een individu wordt beschouwd dat zijn eigen keuzes moet mogen maken. Dit gebeurt ondersteund door de opvoeder, die het kind moet begeleiden in zijn ontwikkeling. In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat het opvoeden tot zelfstandigheid een fundamenteel doel van de opvoeding is, en dat het spel een essentieel onderdeel is van deze ontwikkeling. Daarnaast wordt ook uitgebreid ingegaan op de rol van het gezag in de opvoedingsrelatie, en op de samenhang tussen opvoeding en onderwijs.

Bronnen

1. Zedelijke opvoeding centraal
2. Hoe verhield de bijbel zich met de burger?
3. Het eerste leidt tot een liederlijk leven
4. M.J. Langeveld – grondlegger voor pedagogiek als een praktische wetenschap
5. De geschiedenis van de opvoeding