Opvoeden als schipperen: Tussen twijfel, waarden en balans

De opvoeding van kinderen is in de moderne samenleving een complex proces waarin ouders constant moeten schipperen. Dit concept van schipperen, dat in meerdere bronnen wordt aangeduid als een centraal thema in de opvoeding, verwijst naar het constante twijfelen en zoeken naar het juiste evenwicht tussen verschillende opvoedingsstrategieën. In dit artikel wordt ingegaan op de kern van het schipperen in de opvoeding, de rol van waarden, de keuzes die ouders moeten maken en de filosofische en praktische grondslagen waarop deze schipperende aanpak is gebaseerd.

De kern van schipperen in de opvoeding

Het schipperen in de opvoeding is geen eenduidig proces. Het omvat het constante zoeken naar het juiste evenwicht tussen verschillende opvoedingsstrategieën, zoals luisteren naar het kind, autoriteit uitoefenen, het bevorderen van persoonlijk geluk of het opvoeden tot een goed burgerschap. In meerdere bronnen wordt benadrukt dat ouders in de huidige post-traditionele samenleving vaak twijfelen aan hun keuzes. Dit komt doordat de oude opvoedtradities, zoals vaste rollen van vader en moeder, steeds meer vervagen en er geen duidelijke richtlijnen meer zijn die ouders kunnen volgen.

De opvoeders Stine Jensen en Frank Meester benadrukken dat het schipperen niet alleen een last is, maar ook een kijk op de tijdgeest waarin ouders opereren. In hun boek De opvoeders: Wat filosofie de schipperende ouder kan leren tonen ze aan dat het schipperen een noodzakelijk onderdeel is van de moderne opvoeding. Het betekent dat ouders continu moeten twijfelen, kiezen en aanpassen, zodat ze het beste voor hun kind kunnen doen.

De drie grote dilemma’s bij het schipperen

In meerdere bronnen worden drie centrale dilemma’s genoemd die ouders in de schipperende opvoeding tegenkomen. Deze dilemma’s vormen de kern van het schipperen en bepalen hoe ouders hun keuzes maken.

1. Luisteren of autoriteit?

Een van de eerste en meest krachtige dilemma’s is het kiezen tussen luisteren naar het kind of autoriteit uitoefenen. Dit betekent dat ouders moeten bepalen of ze hun kind moeten laten kiezen wat het wil, of juist een bepaalde regelgeving en discipline in de opvoeding moeten hanteren. In sommige gevallen kan dit leiden tot conflicten, omdat kinderen vaak hun eigen wil willen imposeren, terwijl ouders de controle willen behouden.

In het boek De opvoeders wordt uitgelegd dat het niet om een keuze gaat tussen luisteren en autoriteit, maar om het vinden van een evenwicht. Dit betekent dat ouders zowel luisteren naar hun kind als tegelijkertijd bepalen wat het juiste gedrag is. Dit proces is niet eenduidig, maar vereist veel twijfel en reflectie.

2. Persoonlijk geluk of goed burgerschap?

Een tweede groot dilemma is het kiezen tussen het bevorderen van persoonlijk geluk en het opvoeden tot een goed burgerschap. Hierbij gaat het erom of ouders hun kinderen willen opvoeden om gelukkig te zijn of om goed in de maatschappij te kunnen functioneren. Dit is een complexe keuze, omdat beide doelen belangrijk zijn, maar tegelijkertijd ook vaak in conflicten kunnen raken.

In meerdere bronnen wordt benadrukt dat het niet om een keuze gaat tussen geluk en burgerschap, maar om het vinden van een balans. Dit betekent dat ouders moeten kijken naar de persoonlijke behoeften van hun kind, maar ook de maatschappelijke verwachtingen in de rekening moeten brengen. Dit vereist veel twijfel en reflectie, maar ook het vermogen om in de praktijk te leren hoe je dit evenwicht kunt vinden.

3. Genderneutraal of jongen/meisje?

Het derde dilemma is het kiezen tussen het opvoeden van kinderen op een genderneutrale manier of het wel of niet onderscheid maken tussen jongens en meisjes. Hierbij gaat het erom of ouders hun kinderen willen opvoeden zonder op te vallen voor bepaalde geslachtsrollen, of juist wel een verschil willen maken tussen jongens en meisjes.

In sommige bronnen wordt benadrukt dat het niet om een keuze gaat tussen genderneutraal en geslachtsgespecifieerd opvoeden, maar om het vinden van een evenwicht. Dit betekent dat ouders moeten kijken naar de persoonlijke behoeften van hun kind, maar ook de maatschappelijke verwachtingen in de rekening moeten brengen. Dit vereist veel twijfel en reflectie, maar ook het vermogen om in de praktijk te leren hoe je dit evenwicht kunt vinden.

Filosofische grondslagen van het schipperen

Het schipperen in de opvoeding is niet alleen een praktisch proces, maar ook een filosofisch. In meerdere bronnen wordt aangegeven dat het schipperen een filosofisch proces is, waarin ouders moeten twijfelen aan hun keuzes en op zoek moeten naar het juiste evenwicht tussen verschillende waarden.

Socrates en het luisteren naar het kind

Socrates benadrukte dat het belangrijk is om te luisteren naar de kinderen en hen te laten nadenken over hun keuzes. In het boek De opvoeders wordt uitgelegd dat ouders hun kinderen moeten leren om zelf te denken, in plaats van alleen maar te luisteren naar wat hun ouders zeggen. Dit is een essentieel onderdeel van het schipperen, omdat het helpt om de autonomie van het kind te bevorderen.

Rousseau en het opvoeden voor het leven

Jean-Jacques Rousseau benadrukte dat het opvoeden gericht moet zijn op het leven, niet op het burgerschap. Hij stelde voor om het kind te laten ontwikkelen op zijn eigen manier, zonder te veel invloed uit te oefenen. Dit is een belangrijk punt in het schipperen, omdat het helpt om de autonomie van het kind te bevorderen.

Kant en de morele kant van opvoeding

Immanuel Kant benadrukte dat de opvoeding gericht moet zijn op discipline, duidelijke regels en geen gezeur. Hij stelde voor om voor iedereen hetzelfde te doen, ongeacht het geslacht van het kind. Dit is een belangrijk punt in het schipperen, omdat het helpt om een duidelijk en consistent beleid te creëren.

Praktische tips voor het schipperen in de opvoeding

Naast de filosofische grondslagen zijn er ook praktische tips die ouders kunnen volgen om het schipperen in de opvoeding te beheren.

1. Structuur en overleg

Een van de belangrijkste tips is om structuur aan te brengen in de opvoeding. Dit kan worden gedaan door bijvoorbeeld een familievergadering in te voeren, waarin iedereen zijn agendapunten kan inbrengen en samen beslist wordt over de opvoedingskeuzes. Dit helpt om de twijfel te beheren en een duidelijk overzicht te krijgen van de situatie.

2. Open communicatie

Een tweede belangrijke tip is om open te communiceren met het kind. Dit betekent dat ouders moeten luisteren naar hun kind en tegelijkertijd hun eigen waarden en opvattingen moeten uitleggen. Dit helpt om de autonomie van het kind te bevorderen en tegelijkertijd een duidelijk beleid te creëren.

3. Reflectie en aanpassing

Een derde belangrijke tip is om regelmatig te reflecteren op de opvoedingskeuzes en deze aan te passen. Dit betekent dat ouders moeten kijken naar de effectiviteit van hun keuzes en deze aanpassen als nodig. Dit helpt om het schipperen in de opvoeding te beheren en te verminderen.

Conclusie

Het schipperen in de opvoeding is een complex proces dat ouders steeds weer moet bepalen. Het vereist veel twijfel, reflectie en aanpassing, zodat ouders het beste voor hun kind kunnen doen. In de moderne samenleving, waarin de oude opvoedtradities vervagen, is het schipperen een noodzakelijk onderdeel van de opvoeding. Door de drie grote dilemma’s te begrijpen, de filosofische grondslagen te leren kennen en praktische tips te volgen, kunnen ouders het schipperen in de opvoeding beheren en het beste voor hun kinderen doen.

Bronnen

1. Opvoeden is niet leuk en opgevoed worden ook niet
2. Google Translate
3. Opvoeden is niet leuk en opgevoed worden ook niet
4. Je hoeft niet consequent te zijn in de opvoeding van je kinderen
5. Schipperen tussen werk en gezin
6. Ouders durf te schipperen
7. Opvoeden: schipperen tussen je principes
8. Stine Jensen en Frank Meester: Opvoeden is schipperen