Opvoeden in het digitale tijdperk: een gezonde balans vinden tussen technologie en ontwikkeling

In de moderne samenleving is het gebruik van digitale media een onmisbaar onderdeel geworden van het dagelijks leven. Kinderen groeien op in een wereld waarin schermen, sociale media en online communicatie niet meer weg te denken zijn. Dit brengt zowel kansen als risico’s met zich mee. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders hierover beschikbaar zijn om hun kinderen te begeleiden in deze digitale wereld. In dit artikel worden praktische tips, aanbevelingen en overzichtelijke informatie gegeven over opvoeden in het digitale tijdperk, op basis van betrouwbare bronnen en wetenschappelijke inzichten.

De rol van ouders bij het gebruik van digitale media

Digitale media zijn inmiddels niet meer weg te denken uit ons leven. Voor ouders is het daarom van belang om actief betrokken te raken bij het gebruik van digitale media van hun kinderen. Volgens het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn is het gebruik van digitale media bij jonge kinderen een onderdeel van het ouderschap geworden. Dit wordt ook wel ‘digitaal ouderschap’ genoemd. Ouders spelen hierbij een cruciale rol, omdat ze hun kinderen kunnen begeleiden bij het leren omgaan met de digitale wereld.

Het gebruik van digitale media bij jonge kinderen (0-6 jaar) kan zowel voordelen als nadelen hebben. Uit onderzoek blijkt dat ouders vaak digitale media gebruiken op momenten die hen goed uitkomen, zoals tijdens het koken of wanneer hun kind onrustig is. Te veel schermtijd op jonge leeftijd kan echter de slaap verstoren en de taalontwikkeling beïnvloeden. Daarnaast kan het leiden tot lichamelijke klachten door te veel zitten en te lang dichtbij kijken. Ouders geven in het onderzoek aan dat ze digitale media gebruiken om hun kinderen af te leiden bij negatieve emoties, zoals verveling of irritatie. Hierdoor kunnen kinderen belangrijke leermomenten missen. Juist op jonge leeftijd moeten kinderen leren omgaan met hun emoties en leren om iets zelfstandig te doen als ze zich vervelen.

Hoe stel je grenzen aan schermtijd?

Een van de grootste uitdagingen voor ouders is het reguleren van schermtijd. Er zijn strategieën die kunnen helpen om een gezonde balans te vinden tussen digitale media en andere activiteiten. Hier zijn enkele aanbevelingen:

• Stel duidelijke regels op. Maak afspraken over wanneer en hoe lang schermen gebruikt mogen worden. Bijvoorbeeld: geen telefoons tijdens het eten of voor het slapengaan.
• Gebruik ouderlijk toezicht. Veel apps en apparaten hebben ingebouwde functies waarmee je de schermtijd kunt beperken.
• Geef het goede voorbeeld. Kinderen nemen gedrag van ouders over. Beperk je eigen schermtijd om een positief voorbeeld te stellen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseerde in 2019 dat kleuters in elk geval niet meer dan een uur per dag schermtijd horen te krijgen. Kinderen onder 1 jaar zouden volgens WHO helemaal geen tijd achter een scherm moeten besteden. Deze aanbevelingen zijn bedoeld om te voorkomen dat te veel schermtijd negatief invloed heeft op de ontwikkeling van jonge kinderen.

De invloed van technologie op kinderen

Het internet biedt eindeloze mogelijkheden voor leren en entertainment, maar het brengt ook risico’s met zich mee, zoals online verslaving, cyberpesten en privacyproblemen. Kinderen en tieners besteden gemiddeld meerdere uren per dag aan verschillende apparaten, wat invloed kan hebben op hun sociale vaardigheden, slaappatroon en mentale gezondheid.

Ouders moeten daarom aandacht besteden aan de kwaliteit van de digitale media waar hun kinderen mee omgaan. Het is belangrijk om te controleren of de inhoud geschikt is voor de leeftijd van het kind. Daarnaast is het belangrijk om te vragen of het kind weet hoe het zich veilig moet gedragen op het internet.

Veiligheid en beveiliging in de digitale wereld

Het is belangrijk om te weten dat kinderen op jonge leeftijd vaak geen goed begrip hebben van de risico’s van de digitale wereld. Daarom is het van belang dat ouders actief betrokken raken bij het gebruik van digitale media van hun kinderen. Hier zijn enkele tips om je kind veilig om te laten gaan met internet:

• Deel nooit privégegevens, zoals naam, adres, telefoonnummer of de naam van je school.
• Verzin (samen) een goede nickname.
• Scherm je profiel zoveel mogelijk af; ‘alleen voor vrienden’ is de beste optie.
• Plaats alleen neutrale foto’s (geen sexy foto’s) of beter nog; helemaal geen foto’s waarop je gezicht herkenbaar is.
• Wees selectief in het accepteren van een vriendschapsverzoek; doe dit alleen wanneer je iemand in het echte leven ooit hebt ontmoet.
• Verwijder onbekende mensen uit je vriendenlijst.
• Houd wachtwoorden en inloggegevens altijd geheim: ook voor je beste vriend(inn)en.

Bij het kopen van een smartphone voor je kind is het belangrijk om te kijken naar de leeftijdsgrens van de verschillende platforms. De meeste sociale media, zoals Instagram, Facebook en WhatsApp hanteren het beleid dat kinderen jonger dan 16 jaar toestemming van hun ouders nodig hebben. Voor Twitter, TikTok en Snapchat is de minimale leeftijd 13 jaar.

Samenwerking tussen ouders en school

Deel van de opvoeding is het leren omgaan met digitale media. In de scholengemeenschap wordt steeds meer aandacht besteed aan mediaopvoeding. Deel van de opvoedvragen gaan over het mediagebruik van kinderen. De grootste uitdaging voor ouders is om een goede balans te vinden. Naast digitale media, moet er ook tijd zijn om buiten te spelen, te sporten, te lezen, voldoende te slapen en met elkaar te praten en te lachen. Hoe kun je je kind daarbij helpen?

Binnenkort starten de Media Ukkie dagen! Van 4 t/m 11 april wordt er volop aandacht besteed aan mediawijsheid in de opvoeding van kinderen van 0 t/m 6 jaar. Met dit jaar als thema Samen met media. Gebruik de acht laagdrempelige tips om samen aan de slag te gaan met media. En bekijk de activiteitenkaart om te zien wat er bij jou in de buurt te doen is. #MUD25

De mediaDiamant: een handwijzer voor ouders

De mediaDiamant is een handige wegwijzer met tips voor ouders, om kinderen van 0 tot en met 18 jaar mediawijs op te laten groeien. De mediaDiamant is opgebouwd uit vijf kanten die samen de belangrijkste onderdelen van mediaopvoeding vormen:

• Plezier – geniet van de mogelijkheden
• Veilig – voorkom risico’s
• Samen – begeleid je kind
• Inhoud – weet welke media geschikt zijn
• Grenzen – stel duidelijke grenzen

Deze vijf punten helpen ouders om een evenwicht te vinden tussen het leren omgaan met digitale media en het bevorderen van de ontwikkeling van hun kind.

De invloed van digitale media op de ontwikkeling van jonge kinderen

Er is nog weinig onderzoek naar de effecten van mediagebruik bij kinderen tot en met 2 jaar. De meeste studies gaan over de invloed van media op kinderen vanaf 3 jaar. Uit dat onderzoek blijkt dat media kinderen positief kunnen beïnvloeden als er goede begeleiding is en de context passend is. Vooral interactieve media die passen bij de leeftijd van het kind kunnen zo een positief effect hebben op de ontwikkeling van het kind.

Ouders moeten daarom actief betrokken raken bij het gebruik van digitale media van hun kinderen. Hierbij helpt het om te vragen of het kind weet hoe het zich veilig moet gedragen op het internet. Ook is het belangrijk om te vragen of het kind weet wat het doet als het online is.

Praktische tips voor ouders

Er zijn verschillende manieren waarop ouders hun kind kunnen begeleiden bij het leren omgaan met digitale media. Hier zijn enkele praktische tips:

• Geniet zoveel mogelijk samen van media en praat over alles wat jullie zien: een goede begeleiding is essentieel om jonge kinderen te laten leren van beeldschermen.
• Gebruik tv, tablet en computer zoveel mogelijk op vaste momenten: zo voorkom je dat je kind op andere momenten gaat zeuren of niet meer wil stoppen met kijken of spelen.
• Leer je peuter om de tv uit te doen als het programma afgelopen is: leg de tablet weg als jullie wat anders gaan doen. Zo leert je kind vanzelf dat er vaste media-momenten zijn.
• Laat je kind kijken op een moment dat jij kiest: zo voorkom je dat het kind op andere momenten gaat zeuren.
• Laat je kind niet zomaar de televisie aanzetten om te kijken wat er is: als je kind vraagt of de televisie aan mag, vraag dan altijd: “Wat wil je dan zien?”
• Zet de tv overdag uit als er niemand naar kijkt: zo voorkom je dat het kind zonder jouw toezicht naar bepaalde programma’s kijkt.

De invloed van digitale media op de sociale ontwikkeling

Kinderen en tieners besteden gemiddeld meerdere uren per dag aan verschillende apparaten, wat invloed kan hebben op hun sociale vaardigheden, slaappatroon en mentale gezondheid. Het is daarom belangrijk dat ouders en opvoeders hier aandacht aan besteden.

Er zijn verschillende manieren waarop ouders hun kind kunnen begeleiden bij het leren omgaan met digitale media. Hier zijn enkele praktische tips:

• Beperk de schermtijd op vaste momenten: bijvoorbeeld geen telefoons tijdens het eten of voor het slapengaan.
• Gebruik ouderlijk toezicht: veel apps en apparaten hebben ingebouwde functies waarmee je de schermtijd kunt beperken.
• Geef het goede voorbeeld: kinderen nemen gedrag van ouders over. Beperk je eigen schermtijd om een positief voorbeeld te stellen.
• Praten met je kind: blijf veel met je kind praten over wat het ziet, wat het leuk vindt en waarom. Dan ben jij de eerste die het merkt als er iets niet goed gaat.

De rol van de school bij het leren omgaan met digitale media

De school speelt een belangrijke rol bij het leren omgaan met digitale media. In de scholengemeenschap wordt steeds meer aandacht besteed aan mediaopvoeding. Deel van de opvoedvragen gaan over het mediagebruik van kinderen. De grootste uitdaging voor ouders is om een goede balans te vinden. Naast digitale media, moet er ook tijd zijn om buiten te spelen, te sporten, te lezen, voldoende te slapen en met elkaar te praten en te lachen. Hoe kun je je kind daarbij helpen?

De school kan helpen bij het leren omgaan met digitale media. Er zijn verschillende manieren waarop ouders en opvoeders hun kind kunnen begeleiden bij het leren omgaan met digitale media. Hier zijn enkele praktische tips:

• Gebruik de mentorles van Bureau Jeugd & Media: om in de klas het gesprek aan te gaan over onder andere groepsdruk en ‘nee’ zeggen.
• Gebruik de Toolbox Mediaopvoeding: een tool die ouders helpt bij het leren omgaan met digitale media.
• Gebruik de praktijkgids Mediawijs Gamen: een tool die ouders helpt bij het leren omgaan met gamen.

Conclusie

Opvoeden in het digitale tijdperk is een complexe taak die zowel kansen als risico’s met zich meebrengt. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders actief betrokken raken bij het gebruik van digitale media van hun kinderen. Er zijn veel praktische tips en aanbevelingen om een gezonde balans te vinden tussen digitale media en andere activiteiten. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders hierover beschikbaar zijn en hun kinderen begeleiden in deze digitale wereld.

Bronnen

1. Opvoeden in het digitale tijdperk
2. Inspiratiesessie 'Opvoeden in het digitale tijdperk'
3. Digitale media en opvoeden
4. Opvoeden in het digitale tijdperk
5. Beeldschermbeelden
6. Ouderavond 'Opvoeden in het digitale tijdperk'
7. Opvoeden in het digitale tijdperk
8. Opvoeding