Opvoeden doe je zo: verschillende stijlen en hun effectiviteit

De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel persoonlijk als cultureel beïnvloed wordt. In Nederland is er sprake van verschillende opvoedstijlen, waarvan sommige beter werken dan anderen, afhankelijk van de leeftijd van het kind, de persoonlijkheid van de ouders en de situatie in het gezin. De opvoedstijl die gekozen wordt, heeft invloed op het gedrag, de ontwikkeling en de toekomstige levenskwaliteit van het kind. In dit artikel worden de belangrijkste opvoedstijlen besproken, waarbij aandacht wordt besteed aan hun kenmerken, voordelen en nadelen. Daarnaast worden praktische tips gegeven voor ouders die op zoek zijn naar een effectieve manier van opvoeden.

De verschillende opvoedstijlen

Er zijn vier hoofdtypen opvoedstijlen, namelijk de verwaarlozende, de autoritaire, de permissieve en de autoritatieve opvoedingsstijl. Deze stijlen worden vaak geclassificeerd op basis van de mate van autoriteit en betrokkenheid van de ouder. Elke stijl heeft haar eigen kenmerken en effect op het gedrag van het kind.

De verwaarlozende opvoedingsstijl

Bij de verwaarlozende opvoedingsstijl stellen ouders weinig regels en bieden ze weinig geborgenheid, steun, veiligheid en betrokkenheid. Het kind wordt aan zijn lot overgelaten, wat kan leiden tot onzekerheid en onafhankelijkheid. Dit type opvoeding wordt vaak gekenmerkt door een gebrek aan interactie en communicatie. Het kind leert hierbij niet wat verstandig is, of eerlijk. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed voelt zich in de steek gelaten, eenzaam en niet geliefd. De verwaarlozende opvoeding is daarom niet aan te raden, aangezien deze kan leiden tot problemen met het zelfbeeld, sociaal gedrag en zelfs gedragsproblemen.

De autoritaire opvoedingsstijl

Bij de autoritaire opvoedingsstijl gebeurt er het meeste van wat de ouder wil, maar verliest het kind al snel het contact met de ouder. Een autoritaire opvoeding zorgt er weliswaar voor dat het kind snel naar de ouder luistert, maar dat komt vooral doordat het kind een beetje bang is voor de ouder. Een ander nadeel is dat het kind de ouder op den duur waarschijnlijk liever ontwijkt dan dat het hem opzoekt. Dit type opvoeding kan leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen en een onzeker gevoel bij het kind. De autoritaire stijl is daarom minder geschikt voor kinderen die zelfstandigheid en vrijheid nodig hebben.

De permissieve opvoedingsstijl

De permissieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door veel vrijheid en weinig regels. De ouders zijn meestal zacht en passief, en geven veel ruimte aan het kind. Hierdoor ontwikkelt het kind zich mogelijk goed in termen van creativiteit en autonomie, maar kan het ook lastigheden ondervinden met discipline en verantwoordelijkheid. De permissieve stijl kan leiden tot problemen met het gedrag van het kind, zoals koppigheid en het ontbreken van grenzen. Het is daarom belangrijk om ook in deze stijl duidelijke grenzen te stellen en het kind te leren om verantwoordelijkheid te nemen.

De autoritatieve opvoedingsstijl

De autoritatieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door een balans tussen autoriteit en betrokkenheid. De ouders stellen duidelijke regels en grenzen, maar zijn ook empathisch en betrokken. Dit type opvoeding stimuleert het kind om zichzelf te ontwikkelen, maar ook om verantwoordelijkheid te nemen. De autoritatieve stijl wordt vaak gezien als de meest effectieve manier van opvoeden, omdat het kind zowel veiligheid als vrijheid biedt. Het kind leert om te luisteren, maar ook om zelfstandig te denken en te handelen.

De effectiviteit van opvoedstijlen

De effectiviteit van een opvoedstijl hangt af van meerdere factoren, waaronder de leeftijd van het kind, de persoonlijkheid van de ouder en de situatie in het gezin. In het programma ‘Opvoeden Doe Je Zo!’ wordt een nieuw experiment ontplooid: acht verschillende gezinnen met hun eigen opvoedstijl worden geplaatst in een omgeving waarin ze hun manier van opvoeden moeten testen en beoordelen. Het programma, geproduceerd door Blue Circle, startte op 30 augustus 2022 om 20:30 uur en loopt wekelijks. Het doel is om inzicht te krijgen in de verschillende opvoedstijlen, open te staan voor andere manieren van opvoeden en te leren wat er van elkaar geleerd kan worden.

In dit programma worden verschillende opvoedstijlen getest, waaronder de natuurlijke opvoeding, waarbij ouders de behoeften van hun kinderen volgen en zich aanpassen aan hun behoeften. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de familie Lamberts, waarin Dave en Afke hun kinderen in een natuurlijke omgeving opvoeden. Ze laten de kinderen in de keuken helpen, slapen ze met hun ouders in één bed en geven ze veel ruimte om zichzelf te ontwikkelen. Een ander voorbeeld is de open-minded-opvoeding, zoals bij Robert, een alleenstaande vader met vier kinderen. Hij spreekt open over seksualiteit en laat de kinderen beslissen wat ze met hun leven willen.

Tips voor positief opvoeden

Positief opvoeden begint met het bieden van een veilige basis, zo kan je kind zichzelf zijn en voelt je kind zich veilig en ontspannen. Rian Meddens, orthopedagoog Generalist, geeft aan dat het belangrijk is om een veilige, liefdevolle omgeving te bieden. Dit doe je door je kind te knuffelen, interesse te tonen, complimentjes te geven, te troosten, positief aan te moedigen en aandacht te geven. Een kind krijgt hierdoor een gevoel van geborgenheid. Als je kind zich op z’n gemak en veilig voelt, kan het z’n aandacht richten op zijn omgeving en nieuwe dingen leren.

Veiligheid en geborgenheid

Een veilige, liefdevolle omgeving is het belangrijkste uitgangspunt. Zo begint positief opvoeden bij het creëren van een plek waar je kind zichzelf kan zijn en kan ontspannen. Dit doe je door je kind te knuffelen, interesse te tonen, complimentjes te geven, te troosten, positief aan te moedigen en aandacht te geven. Een kind krijgt hierdoor een gevoel van geborgenheid. Als je kind zich op z’n gemak en veilig voelt, kan het z’n aandacht richten op zijn omgeving en nieuwe dingen leren.

Ruimte geven voor ontwikkeling

Geef je kind de kans om zichzelf te ontwikkelen op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo. Respecteer daarbij de eigenheid van je kind, want ieder kind is anders. Stimuleer daarnaan zelfstandigheid en bied positieve ondersteuning waar nodig. Let op wat je kind al allemaal kan en leert. Geef complimenten en bevestiging, maar laat je kind ook fouten maken en hiervan leren. Kijk dus op een positieve manier naar je kind en zorg tegelijkertijd dat je niet te hoge verwachtingen hebt. Kortom: sluit aan bij de unieke ontwikkeling van jouw kind.

Structuur en grenzen op een positieve manier

Het bieden van duidelijkheid en voorspelbaarheid draagt bij aan een veilig gevoel voor je kind. Je kind weet waar het aan toe is en dat geeft de houvast die nodig is voor je kind om zelfstandig activiteiten te ondernemen. Bied dus voorspelbaarheid en grenzen en doe dit door zo min mogelijk te straffen, want straffen werkt niet effectief en heeft veel nadelen.

Opvoeden per leeftijd

De opvoeding van kinderen verandert voortdurend, afhankelijk van de leeftijd van het kind. In elke fase leert je kind weer andere dingen en in elke fase staan verschillende thema’s centraal. Dit noemen we de ontwikkelingsopgaven van je kind. Als ouder moet je je steeds weer aanpassen aan deze ontwikkelingsopgaven. Je kind kan en begrijpt steeds meer. Mede hierdoor is opvoeden zo’n uitdaging, het verandert steeds. Heb je iets ontdekt wat werkt? Een tijdje later werkt het niet meer, omdat je kind ouder is geworden en in een andere fase is beland. Vandaar dat we tips voor positief opvoeden geven per leeftijd.

0 – 2 jaar

Voor kinderen tussen de 0 en 2 jaar is het allerbelangrijkste dat ze zich veilig hechten aan jou. Dit betekent veel knuffelen, je kind goed verzorgen en veel praten tegen je kind. Het is belangrijk om een veilige, liefdevolle omgeving te bieden. Dit doe je door je kind te knuffelen, interesse te tonen, complimentjes te geven, te troosten, positief aan te moedigen en aandacht te geven. Een kind krijgt hierdoor een gevoel van geborgenheid. Als je kind zich op z’n gemak en veilig voelt, kan het z’n aandacht richten op zijn omgeving en nieuwe dingen leren.

2 – 4 jaar

Een kind van 2, 3 of 4 jaar oud ontwikkelt zich razendsnel. Ze leren praten, worden zindelijk en ze begrijpen steeds meer van de wereld om zich heen. Net als bij baby’s is het ook nu belangrijk dat je blijft reageren op de behoeftes van je kind. Blijf dus knuffelen, troosten, structuur bieden en je kind goed verzorgen. Maar daarnaast wordt het positief opvoeden steeds uitdagender. Want je kind krijgt een eigen wil. Daardoor krijg je te maken met koppigheid, driftbuien, niet luisteren, druk gedrag en angsten. Leer je kind wat gewenst gedrag is, door te vertellen wat je verwacht. Geef veel informatie en uitleg. Als je uitlegt waarom iets niet mag en wanneer het wel kan, is een driftbui soms ineens over. Je kind zal zelf ook vragen naar deze uitleg in de ‘waarom’-fase. Je kind kan eindeloos ‘waarom-vragen’ stellen. Geef altijd antwoord en uitleg op een korte, eenvoudige manier.

12 – 16 jaar

Jongeren van 12 tot en met 16 jaar worden nog zelfstandiger. Ze gaan naar de middelbare school en worden ook emotioneel steeds zelfstandiger. Leeftijdsgenoten worden belangrijker en ze gaan op zoek naar hun eigen identiteit. Wie ben ik? En wat vind ik belangrijk? Als ouder kan dit een lastige periode zijn. Een periode van loslaten en soms ook met veel conflicten. Je kind heeft nu meer ruimte nodig om te experimenteren. Om zelf fouten te maken, te ervaren en te leren. De ruimte die je geeft aan een 12-jarige is natuurlijk wel anders dan aan een 16-jarige. Naast deze ruimte is het belangrijk om wel beschikbaar te zijn voor je kind. Blijf geïnteresseerd en samen dingen ondernemen.

Conclusie

Opvoeden is een complex proces dat zowel persoonlijk als cultureel beïnvloed wordt. De keuze voor een bepaalde opvoedstijl hangt af van meerdere factoren, waaronder de leeftijd van het kind, de persoonlijkheid van de ouder en de situatie in het gezin. De meest effectieve opvoedstijl is de autoritatieve stijl, die een balans biedt tussen autoriteit en betrokkenheid. Daarnaast is het belangrijk om te letten op de leeftijd van het kind en de ontwikkelingsopgaven die het kind doorloopt. Door de juiste opvoedstijl en tips te kiezen, kan een ouder ervoor zorgen dat het kind zich veilig en ontspannen voelt en zich kan ontwikkelen op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo.

Bronnen

1. Opvoeden Doe Je Zo! - RTL4
2. De psycholoog - Opvoeding
3. Jmouders - Meest effectieve opvoedstijl
4. Psychogoed - Wat is positief opvoeden
5. Care4minds - Parentminds
6. Wikipedia - Opvoeding
7. Psychologie.nl - Opvoeden
8. Kindengezin - Ontwikkeling en gedrag
9. Kinderopvang Lappelein - Opvoeden Doe Je Zo
10. Opgroeien - Ouderschap en opvoeding