Contextueel opvoeden: Een balans tussen geven en nemen

Inleiding

De contextuele benadering in de opvoeding richt zich op het begrijpen van het gedrag van kinderen vanuit hun eigen levensverhaal en de relatie die zij aangaan met hun omgeving. Deze aanpak stelt ouders en onderwijskrachtens in staat om beter te leren omgaan met gedragsproblemen, emoties en het ontwikkelen van een positieve band met kinderen. In dit artikel wordt de contextuele benadering uitgelegd aan de hand van verschillende bronnen, met nadruk op de principes van geven en nemen, de rol van het gezin en de invloed van de omgeving. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de belangrijkste opvoedingsstijlen, de invloed van de sociale omgeving en de uitdagingen die gepaard gaan met het opvoeden in een stedelijke context.

De contextuele benadering in de opvoeding

De contextuele benadering is een methode die is ontwikkeld door de Amerikaans-Hongaarse psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy. Deze benadering ziet een mens niet als een individu, maar als onderdeel van een netwerk van relaties, waaronder familie, school en sociale omgeving. In de contextuele benadering is sprake van een balans tussen geven en nemen. Dit is een fundamenteel principe dat zowel in de familie als in de schoolcontext van toepassing is.

De contextuele benadering richt zich op het begrijpen van de betekenis van relaties en het feit dat elk mens deel uitmaakt van een groter verband. De term "geven en nemen" verwijst naar de manier waarop mensen onderlinge relaties opbouwen en onderhouden. In de opvoeding is dit belangrijk, omdat kinderen vaak proberen hun eigenwaarde te verwerven door te geven aan anderen. Deze benadering helpt ouders en onderwijskrachten om beter te leren omgaan met gedrag dat ze als problematisch ervaren.

Een van de belangrijkste concepten in de contextuele benadering is het genogram, een getekende stamboom die helpt om de invloeden van de familiegeschiedenis zichtbaar te maken. Dit helpt bij het begrijpen van de complexiteit van het gedrag van kinderen en de manier waarop zij zich ontwikkelen. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de relatie tussen de persoonlijke en de collectieve verantwoordelijkheid. Dit betekent dat ouders en onderwijskrachten zich moeten afvragen of zij hun kinderen helpen om hun eigenwaarde te verwerven of hen gewoonweg aan hun lot overlaten.

Opvoedingsstijlen en hun invloed

In de opvoeding ontwikkelen ouders na verloop van tijd een vast patroon, een kenmerkende manier van reageren op het gedrag van hun kind in uiteenlopende situaties. Vanuit de theorie kunnen we verschillende opvoedingsstijlen onderscheiden die als meer of minder gunstig worden beschouwd voor de kinderlijke ontwikkeling.

De verwaarlozende opvoedingsstijl is gekenmerkt door het weinig stellen van regels en het bieden van weinig geborgenheid, steun, veiligheid en betrokkenheid. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed voelt zich in de steek gelaten, eenzaam en niet geliefd. De autoritaire opvoedingsstijl houdt in dat de ouder veel regels stelt en daardoor het gedrag van het kind bepaalt. Hierbij wordt er weinig gelet op de emoties van het kind, wat leidt tot een gebrek aan zelfstandigheid en een onveilige omgeving.

De permissieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door het feit dat de ouder veel ruimte geeft aan het kind, maar geen duidelijke grenzen stelt. Dit kan leiden tot een gebrek aan discipline en een moeilijke omgang met regels. De autoritatieve opvoedingsstijl houdt in dat de ouder zowel duidelijke grenzen stelt als ruimte geeft aan het kind. Hierbij wordt er zowel gekeken naar het gedrag van het kind als naar de emoties van het kind. Deze stijl is als het gunstigst beschouwd voor de kinderlijke ontwikkeling.

De rol van het gezin en de invloed van de omgeving

De opvoeding is meer dan alleen de invloed van ouders. Het is een samenspel tussen de ouders, sociale omgeving en leefsituatie. De invloed van ouders is groot, aangezien ze het goede voorbeeld geven en hun kind normen en waarden bijbrengen. De invloed van de sociale omgeving is eveneens belangrijk, omdat kinderen al jong in aanraking komen met leeftijdsgenoten, familieleden, leraren en sociale media. De invloed van de leefsituatie is eveneens van belang, aangezien het verschil tussen een stad en het platteland, of tussen een veilige en onveilige omgeving, kan bijdragen aan de ontwikkeling van het kind.

In de contextuele benadering wordt er aandacht besteed aan de invloed van het gezin. Het is belangrijk dat ouders en onderwijskrachten weten hoe ze met hun kind om moeten gaan, zowel in de praktijk als in de theorie. De contextuele benadering ziet iedereen als een deel van een groter verband en helpt ouders en onderwijskrachten om beter te leren omgaan met het gedrag van kinderen.

Opvoedingsopgaven en ontwikkelingsfasen

In elke ontwikkelingsfase moeten ouders afstemmen op wat hun kind kan of nog moet leren. Dit vraagt om enig inzicht in de kinderlijke ontwikkeling en om vaardigheden om met kinderen om te gaan. In de bronnen wordt een overzicht gegeven van de ontwikkelingsopgaven en opvoedingsopgaven per leeftidsfase.

In de babyfase gaat het om lichaamsbeheersing, veilige hechting en het ontwikkelen van een dag-nachtritme. De opvoedingsopgaven in deze fase zijn soepele verzorging, responsiviteit en een voorspelbare omgeving. In de dreumesfase is het belangrijk dat kinderen leren omgaan met andere kinderen, hun eigen waarden en emoties leren herkennen, en grenzen leren accepteren. De opvoedingsopgaven in deze fase zijn het bewaken van veiligheid in huis, het bieden van emotionele basis, het introduceren van regels en het stimuleren van taal- en spelontwikkeling.

In de schoolkindfase is het belangrijk dat kinderen sociale vaardigheden ontwikkelen, omgaan met leeftijdsgenoten, een positief zelfbeeld ontwikkelen en actieve leerhouding. De opvoedingsopgaven in deze fase zijn het bevorderen van positieve stimulansen, het stimuleren van sociaal gedrag, het ondersteunen van het leerproces en het geven van eigen taken. In de puberfase is het belangrijk dat kinderen emotionele zelfstandigheid ontwikkelen, omgaan met andere sekse, hun seksuele identiteit ontwikkelen, hun eigen waardensysteem opbouwen, en een keuze maken voor school en beroep. De opvoedingsopgaven in deze fase zijn het toezien op de ontwikkeling van het kind, het bieden van emotionele steun, het stellen van leeftijdsadequate grenzen en het toelaten van experimenten.

Contextuele hulpverlening en leerlingbegeleiding

In de contextuele benadering binnen de hulpverlening wordt een mens niet gezien als een op zichzelf staand individu, maar als een persoon die deel uitmaakt van een groot netwerk van betekenisvolle relaties die meerdere generaties behelzen. De wijze waarop deze familierelaties iemand gevormd en beïnvloed hebben werkt door op alle terreinen van het leven. In de meeste opleidingen tot een van de vele beroepen op het gebied van zorg en hulpverlening is de contextuele benadering tegenwoordig niet meer weg te denken.

In de leerlingbegeleiding wordt de contextuele benadering gebruikt om leerlingen te leren begrijpen en te helpen bij het omkeren van destructief gedrag. De contextuele benadering helpt leerkrachten om beter te leren omgaan met leerlingen die last hebben van gedragsproblemen. De benadering ziet iedereen als onderdeel van een groter verband en helpt bij het begrijpen van de complexiteit van het gedrag van leerlingen.

De invloed van de stedelijke context op opvoeding

In de stedelijke context wordt opvoeding beïnvloed door de omgeving, de sociale omstandigheden en de leefsituatie. In de bronnen wordt aangegeven dat werken in de stad vraagt om specifieke onderwijs- en opvoedingsvaardigheden. Leraren en pedagogen in opleiding moeten niet alleen startbekwaam, maar ook stadsbekwaam worden opgeleid. Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context komen tegemoet aan deze vraag.

De contextuele benadering in de opvoeding is van belang in de stedelijke context, omdat de invloed van de omgeving en de sociale omstandigheden groot is. De contextuele benadering helpt ouders en onderwijskrachten om beter te leren omgaan met de uitdagingen die gepaard gaan met het opvoeden in een stedelijke omgeving.

Conclusie

De contextuele benadering in de opvoeding richt zich op het begrijpen van het gedrag van kinderen vanuit hun eigen levensverhaal en de relatie die zij aangaan met hun omgeving. Deze aanpak stelt ouders en onderwijskrachten in staat om beter te leren omgaan met gedragsproblemen, emoties en het ontwikkelen van een positieve band met kinderen. De contextuele benadering is van toepassing in verschillende situaties, waaronder de schoolpraktijk, de hulpverlening en de leerlingbegeleiding. De invloed van de sociale omgeving en de leefsituatie is belangrijk voor de ontwikkeling van het kind. De contextuele benadering helpt ouders en onderwijskrachten om beter te leren omgaan met de uitdagingen die gepaard gaan met het opvoeden in een stedelijke context.

Bronnen

1. Ik ben niet jij, jij bent niet ik
2. Opvoeden in een nieuwe context
3. Wikipedia - Opvoeding
4. Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context
5. Contextuele hulpverlening
6. De psycholoog - Opvoeding
7. Psychologie.nl - Opvoeden
8. Interventiewijzer De Rading - Contextuele therapie
9. Psychogoed - Positief opvoeden
10. Stichting VOBIS - Opvoeden in een nieuwe context
11. NJI - Opvoeden en ouderschap