Ontwikkeling en opvoeding van prinsen in de negentiende eeuw

De opvoeding van koningskinderen, met name van prinsen, was in de negentiende eeuw een zware taak. De bronnen tonen aan dat de opvoeding van de prinsen en prinsessen zowel intellectueel als fysiek zeer intensief was. De focus lag op het aanleren van belangrijke vakken, het opbouwen van een sterke karakterontwikkeling, en het verkrijgen van militaire kennis. Deze opvoeding was bedoeld om de prinsen voor te bereiden op hun toekomstige rol in de samenleving, zowel op het gebied van regeren als van militaire leidinggevendheid. In dit artikel worden de verschillende aspecten van de ontwikkeling en opvoeding van de prinsen in de negentiende eeuw besproken, met aandacht voor hun intellectuele, artistieke, morele, en militaire vorming.

De intellectuele vorming van de prinsen

De intellectuele opleiding van de prinsen was een van de belangrijkste onderdelen van hun opvoeding. De keuze voor het thuisonderwijs, de dagindeling en de gevolgde vakken werden hierin besproken. De prinsen volgden een uitgebreid curriculum dat bestond uit vakken als chemie, fysica, bouwen van versterkingen, aanval en verdediging van verschillende plaatsen en staten, militaire aardrijkskunde, kunst en geschiedenis. Deze vakken werden aangevuld met een artistieke en een moreel-godsdienstige opleiding. De prinsen leerden ook reeds op jonge leeftijd het leger kennen, wat een belangrijk onderdeel was van hun militaire opleiding.

De prinsen werden niet alleen opgeleid in theorie, maar ook in de praktijk. Ze namen deel aan studiereizen en aan verschillende militaire oefeningen. De militaire opleiding was enkel bestemd voor de prinsen. Bij de prinsen Leopold en Filips werd de militaire vorming voornamelijk gericht op de praktijk. De militaire opleiding van Boudewijn en Albert was naast praktisch ook theoretisch. Boudewijn was de eerste prins die les volgde aan de Militaire School, na hem zou dit een traditie worden. De prinsen Boudewijn en Albert volgden verschillende wetenschappelijke en vooral militaire vakken.

De fysieke vorming van de prinsen

De fysieke conditie van de kinderen werd onderhouden door de lessen gymnastiek en paardrijden die elke prins en prinses kreeg. Boudewijn en Albert leerden daarnaast ook schermen. De dagindeling van de prinsen en prinsessen liet nauwelijks tijd over om zich te ontspannen. De dagelijkse wandelingen, die bij de ontspanning werden gerekend, hadden ook een opvoedkundig doel voor ogen: bijdragen tot de conditie en de gezondheid van de prinsen en prinsessen. De opleiding van de prinsen en prinsessen mag dus zeker als zwaar bestempeld worden, want de kinderen hielden nauwelijks tijd over voor zichzelf.

De opvoeding van de prinsen was zwaar, maar ook de prinsessen werden opgeleid. Er waren echter wel verschillen tussen de opvoeding van de prinsen en die van de prinsessen. De prinsen kregen meer aandacht voor militaire en intellectuele vakken, terwijl de prinsessen meer aandacht kregen voor artistieke en morele opleiding. Toch was de opvoeding van de prinsessen even streng als die van de prinsen.

De morele en godsdienstige vorming

De morele en godsdienstige vorming was een belangrijk onderdeel van de opvoeding van de prinsen. De koning zorgde ervoor dat de prinsen een sterke karakterontwikkeling kregen. Koning Leopold wees niet alleen op het nut van goed studeren, maar ook op het belang van een goed en sterk karakter. Prins Leopold ontving van zijn vader een brief waarin die deze visie uiteenzette. De koning had een sterke visie op de opvoeding van zijn kinderen, waarin hij aangaf dat het belangrijk was dat de prinsen een goed karakter ontwikkelden, net als hun kennis.

De gouvernante had een belangrijke rol bij de opvoeding van de prinsen. Ze hield de koningin dagelijks op de hoogte van het gedrag van de kinderen. De gouvernante had twee vrije dagen in de week, donderdag en zondag. Op die dagen stonden de kinderen onder het toezicht van hun leraar Duits of Engels. Een zeldzame keer werd de gouvernante vervangen door de koningin. Jaarlijks had de gouvernante zes weken vakantie; in die periode was het Marie-Henriette die de kinderen begeleidde.

De militaire opleiding van de prinsen

De militaire opleiding was een van de belangrijkste onderdelen van de opvoeding van de prinsen. De prinsen leerden reeds op jonge leeftijd het leger kennen. Prins Boudewijn ontving van zijn moeder een doos soldaatjes waarmee hij zich kostelijk amuseerde. Prins Albert kreeg voor zijn zevende verjaardag ook loden soldaatjes cadeau. Een ander voorbeeld was een gesprek dat Bosmans in 1876 voerde met prins Boudewijn. De gouverneur en de prins converseerden over het korps van de grenadiers. Bosmans schreef hierover: “L’après-midi je me suis promené avec le Prince Baudouin. Comme nous parlions des grenadiers je lui dis que dans ce corps il ny avait point de généraux, puisque les généraals devaient se trouver à la tête d’une brigade ou d’une division.”

De militaire opleiding van de prinsen Filips en Albert werd aangepast. Beide prinsen waren immers niet direct voorbestemd om koning te worden. Van hen werd verwacht dat ze een militaire carrière uitbouwden. De militaire opleiding van de prinsen Leopold en Filips was voornamelijk gericht op de praktijk. De militaire opleiding van Boudewijn en Albert was naast praktisch ook theoretisch.

De voorbereiding op het openbare leven

De voorbereiding op het openbare leven was een belangrijk onderdeel van de opvoeding van de prinsen. De prinsen kregen een functie toegewezen, zoals de titel Hertog van Brabant en Graaf van Vlaanderen. Deze functies hadden zowel symbolische als praktische betekenis. De prinsen leerden ook troepen commanderen. De opvoeding van de prinsen en prinsessen mag dus zeker als zwaar bestempeld worden, want de kinderen hielden nauwelijks tijd over voor zichzelf.

De prinsen werden opgeleid om in de toekomst hun functies te vervullen. De opvoeding van de prinsen was gericht op het opbouwen van kennis, karakter en militaire vaardigheden. De prinsen werden opgeleid om hun toekomstige taken te kunnen uitvoeren, zowel op het gebied van regeren als van militaire leidinggevendheid.

De vrije tijd en ontspanning

De dagindeling van de prinsen en prinsessen liet nauwelijks tijd over om zich te ontspannen. De dagelijkse wandelingen, die bij de ontspanning werden gerekend, hadden ook een opvoedkundig doel voor ogen: bijdragen tot de conditie en de gezondheid van de prinsen en prinsessen. De prinsen en prinsessen hadden ook vrije tijd, hoewel deze beperkt was. Een andere vrijetijdsbesteding voor de jongens toen ze al wat ouder waren, was het jagen. Filips was een fervente jager in tegenstelling tot zijn oudere broer. Men telde prins Filips op een bepaald moment zelfs bij de drie beste jagers van België.

De prinsen tekenden graag en lieten iedereen meegenieten van hun kunnen. Ze verstuurden vaak tekeningen naar hun grootouders. De kroonprins tekende vooral locomotieven. De prinses maakte in oktober 1856 een schilderij voor haar vader. Dit blijkt uit een brief die ze schreef aan DHulst: “J’ai commencé un tableau pour cher papa, un véritable tableau tiré de mon imagination, c’est un clair de lune.”

De rol van de ouders en opvoeders

De ouders speelden een belangrijke rol in de opvoeding van hun kinderen. Koning Leopold was van mening dat het belangrijk was dat de prinsen een goed karakter ontwikkelden, net als hun kennis. De koning controleerde zelf de vorderingen van zijn kinderen. In 1841 woonde hij een gymnastiekles van prins Filips bij. Hij schreef aan Victoria: “I assisted yesterday at the exercises of gymnastics of Lipchen and I was quite astonished, he really does very difficult things with great assurance.” De koning had ook een sterke visie op de opvoeding van zijn kinderen, waarin hij aangaf dat het belangrijk was dat de prinsen een goed karakter ontwikkelden, net als hun kennis.

De gouvernante had een belangrijke rol bij de opvoeding van de prinsen. Ze hield de koningin dagelijks op de hoogte van het gedrag van de kinderen. De gouvernante had twee vrije dagen in de week, donderdag en zondag. Op die dagen stonden de kinderen onder het toezicht van hun leraar Duits of Engels. Een zeldzame keer werd de gouvernante vervangen door de koningin. Jaarlijks had de gouvernante zes weken vakantie; in die periode was het Marie-Henriette die de kinderen begeleidde.

Conclusie

De opvoeding van de prinsen in de negentiende eeuw was zwaar, maar ook zeer intensief. De prinsen kregen een uitgebreid curriculum, met aandacht voor intellectuele, artistieke, morele, en militaire vakken. De fysieke conditie van de kinderen werd onderhouden door de lessen gymnastiek en paardrijden die elke prins en prinses kreeg. De militaire opleiding was een belangrijk onderdeel van de opvoeding van de prinsen. De prinsen werden opgeleid om hun toekomstige taken te kunnen uitvoeren, zowel op het gebied van regeren als van militaire leidinggevendheid. De rol van de ouders en opvoeders was belangrijk bij de opvoeding van de prinsen.

Bronnen

1. De opvoeding van een prins van Oranje in het midden van de negentiende eeuw
2. Opvoeding van prinsessen en prinsen van de huizen Oranje en Oranje Nassau
3. The History of Western Education
4. De opvoeding van koningskinderen: een vergelijkende studie van de Franse Bourbons en de Oostenrijkse Habsburgers
5. The education of princes: Queen Anne and her contempories
6. The education of the Enlightened Despots
7. The education of the Enlightened Despots
8. De militaire vorming van de koninklijke prinsen
9. Papiers de lieutenant général De Lannoy, gouverneur van de prinsen royaux