Onmacht bij opvoeden: Hoe ermee omgaan en beter te worden

De opvoeding van kinderen is een complexe taak die veel geduld, empathie en inzicht vereist. Bij het omgaan met kinderen kan het gevoel van onmacht vaak opduiken, vooral wanneer ouders zich onvermogend voelen om bepaalde situaties te beheersen of het gedrag van hun kind te beïnvloeden. Dit gevoel van onmacht is niet ongewoon en kan verschillende oorzaken hebben, waaronder de natuurlijke ontwikkeling van het kind, emotionele spanningen, of zelfs trauma’s. In dit artikel worden de oorzaken van onmacht bij opvoeden besproken, en worden er strategieën aangeboden om ermee om te gaan. De informatie is gebaseerd op gegevens uit verschillende bronnen, waaronder artikelen over opvoeden, kinderontwikkeling, en psychologische ondersteuning.

Oorzaken van onmacht bij opvoeden

Het gevoel van onmacht bij ouders kan ontstaan door verschillende factoren. Eén van de belangrijkste redenen is de natuurlijke ontwikkeling van het kind. Tijdens de jeugd en het puberstadium verandert de relatie tussen ouder en kind aanzienlijk. Pubers zoeken naar autonomie, testen grenzen en vertonen vaak uitdagend gedrag. Dit kan ervoor zorgen dat ouders het gevoel krijgen dat ze de controle verliezen. Bovendien kunnen hormonale veranderingen bij pubers leiden tot sterke emoties en stemmingswisselingen, wat opnieuw het gevoel van onmacht kan versterken.

Een andere oorzaak is het feit dat ouders in sommige gevallen niet in staat zijn om het gedrag van hun kind te beïnvloeden. Dit kan voorkomen bij kinderen die in hun jonge leeftijd trauma’s hebben meegemaakt, zoals verwaarlozing, mishandeling of misbruik. Deze kinderen voelen zich vaak onveilig en zijn hyperalert, wat leidt tot ongewenst gedrag dat niet direct te beheersen is. Daarnaast kan het gevoel van onmacht ook ontstaan wanneer ouders niet voldoende ondersteuning krijgen van anderen, zoals partners, familie of professionals.

Strategieën om met onmacht om te gaan

Er zijn meerdere manieren om met het gevoel van onmacht om te gaan. Een belangrijke stap is om te accepteren dat je niet alles kunt beheren. Ouders moeten leren dat hun kinderen hun eigen fouten maken en op hun eigen manier groeien. In plaats van te proberen alles te controleren, is het belangrijk om te focussen op wat wel binnen jouw invloed ligt. Bijvoorbeeld, je kunt open zijn over wat er in jouw binnenwereld speelt, en je kind leren om te luisteren naar hun eigen gevoelens.

Blijf verbinding maken, ook als je kind zich afsluit. Soms helpt het om op ontspannen momenten een gesprek te starten, bijvoorbeeld wanneer je samen languit op de bank ligt of een wandeling maakt. Investeer in activiteiten waar je beiden plezier in hebt. Daarnaast is het belangrijk om mild te zijn voor jezelf. Je hoeft geen perfecte ouder te zijn—die bestaan niet. Het feit dat je je machteloos voelt, betekent dat je betrokken bent en om je kind geeft. Geef jezelf de ruimte om fouten te maken en ervan te leren.

Zoek steun bij anderen. Praat met andere ouders, een partner, een professional. Je bent niet alleen in dit gevoel, en soms helpt het om perspectief van anderen te krijgen. Laat los waar nodig. Soms is het beste wat je kunt doen, loslaten. Vertrouw erop dat je kind zijn of haar eigen weg zal vinden, met de waarden en liefde die jij hebt meegegeven.

De rol van empathie en veiligheid

Een ander belangrijk aspect bij het omgaan met onmacht is de rol van empathie en veiligheid. Getraumatiseerde kinderen voelen zich vaak onveilig en zijn achterdochtig en onzeker. Ze voelen zich snel aangevallen en afgewezen. Ze durven niet op te vertrouwen dat wat volwassenen zeggen, doen en voorschrijven ook ‘waar’, betrouwbaar en veilig is. Ze proberen uit alle macht om zelf de controle over elke situatie te houden. Met hele bijzondere gedragingen als gevolg: Dwingen, uitdagen, manipuleren, (negatieve) aandacht eisen, liegen, domineren, verleiden, stoer doen of de clown uithangen. Je kunt tegemoetkomen aan deze controlebehoefte: Geef je (pleeg)kind (gekaderde en leeftijdadequate) keuzes en autonomie op elk moment dat dat mogelijk is.

Bied veiligheid en bescherming. Als een kind zich continu onveilig en onbeschermd voelt, kan het zich niet goed concentreren of nieuwe dingen leren. Het hoofd zit vol met zorgen en onverwerkte herinneringen. Leerproblemen van getraumatiseerde kinderen ontstaan vaak niet door een laag IQ, maar door concentratieproblemen en doordat het geheugen minder goed werkt door het trauma. Het lukt dan niet meer om aandacht op één zaak te richten, aanwijzingen op te volgen en (eenvoudige) probleempjes zelf op te lossen.

Het belang van structuur en routine

Structuur en routine zijn essentieel voor jonge kinderen. Ze helpen bij het opbouwen van vertrouwen en veiligheid. Bij het opvoeden is het belangrijk om duidelijke regels en verwachtingen te stellen. Dit helpt kinderen om zich te richten op hun taken en hun gedrag te bepalen. Bijvoorbeeld, bij het eten is het belangrijk om te zorgen dat het kind zijn bord leeg eet voordat het naar de tv mag kijken. Dit geeft het kind autonomie en helpt bij het leren om te werken aan hun taken.

Daarnaast is het belangrijk om te leren om te gaan met frustratie en onmacht. Het is normaal dat ouders soms boos worden op hun kind, maar het verschil ligt in het gedrag. Boos worden is je stem verheffen en een fellere toon aanslaan omdat je iets niet leuk vindt. Boosheid komt op, gaat snel voorbij en het is niet iets waar je in blijft hangen. Als jouw kinderen vijf minuten later vrolijk op de achterbank van de auto zitten, kun jij het alweer loslaten.

Samenwerking en communicatie

Een belangrijke strategie bij het omgaan met onmacht is het zoeken naar oplossingen en het verbeteren van de communicatie. Bijvoorbeeld, als twee zussen strijden om de laatste sinaasappel in huis, kan het helpen om te praten over de onderliggende redenen waarom ze de sinaasappel nodig hebben. Dit kan leiden tot een oplossing waarbij ze elkaar helpen en de situatie beter begrijpen.

Verander jouw verwijt in een wens en vervolgens in een verzoek aan de ander. Het uiten van een verwijt doet wegens je eigen onmacht om je wens aan te geven. Een verwijt is bijvoorbeeld: ‘Je geeft me te weinig aandacht.’ Een wens is dan ‘Ik zou het fijn vinden als je me meer aandacht zou geven.’ Een verzoek is ‘Zou je me meer aandacht kunnen geven?’. Dit helpt bij het opbouwen van een betere communicatie en het verminderen van het gevoel van onmacht.

Conclusie

Het gevoel van onmacht bij opvoeden is een veelvoorkomend fenomeen dat kan ontstaan door verschillende factoren, waaronder de natuurlijke ontwikkeling van het kind, emotionele spanningen, of zelfs trauma’s. Het is belangrijk om te leren om te gaan met dit gevoel door te focussen op wat wel binnen jouw invloed ligt, open te staan voor communicatie, en steun te zoeken bij anderen. Daarnaast is het belangrijk om empathie en veiligheid te bieden aan kinderen, vooral als ze trauma’s hebben meegemaakt. Structuur en routine zijn essentieel voor jonge kinderen, en het leren omgaan met frustratie en onmacht is een cruciale taak voor ouders. Door deze strategieën toe te passen, kunnen ouders het gevoel van onmacht verminderen en beter omgaan met de uitdagingen van de opvoeding.

Bronnen

1. Machteloosheid in de puberteit: Hoe omgaan met dit gevoel?
2. Onmacht
3. Traumasensitief opvoeden: hoe dan?
4. Voelen: gevoelens en machteloosheid
5. Leren omgaan met onmacht als opvoeden
6. Onmacht in de opvoeding
7. Positief opvoeden
8. Opvoeden vanuit verbindend gezag: niet willen winnen, maar volhouden
9. Waarom je kind niet luistert naar NEE
10. 7 mogelijkeheden om uit je onmacht te stappen