Seksuele opvoeding van jonge kinderen: Wetenschappelijk onderzoek en praktijkbeleving

Inleiding

Seksuele opvoeding is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van jonge kinderen. Het onderzoek dat beschikbaar is, wijst erop dat seksuele opvoeding niet alleen gericht is op lichamelijke aspecten, maar ook op emotionele, sociale en morele ontwikkeling. Volgens verschillende bronnen wordt de seksuele ontwikkeling van kinderen al vanaf de geboorte gevolgd, en is het van belang dat ouders en opvoeders hierin een rol spelen. Het onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland benadrukt dat ouders zich zorgen maken over de invloed van internet en sociale media op hun kinderen, maar ook over de invloed van de maatschappelijke omstandigheden op de seksuele ontwikkeling van jonge kinderen. In dit artikel zullen we de kernpunten van het onderzoek bespreken en de praktijkbeleving van ouders en onderwijsinstellingen belichten.

Seksuele ontwikkeling van jonge kinderen

De seksuele ontwikkeling van jonge kinderen begint al vanaf hun geboorte. Baby’s verkennen hun lichaam. Peuters worden zich bewust van hun eigen lichaam. En kleuters hebben vragen over liefde en seks. Als ouder kun je je kind daarbij ondersteunen en ook leren dat het de baas is over het eigen lichaam. Wat is seksuele opvoeding en hoe pak je dat aan?

Baby’s

Baby’s worden graag aangeraakt en geknuffeld. Dat geeft hen een veilig gevoel en draagt positief bij aan de hechting. Vanaf zes maanden beginnen ze hun eigen lichaam te verkennen en raken ze ook toevallig hun geslachtsdelen aan. Jongetjes kunnen een erectie krijgen. Meisjes ontdekken dat het fijn is om hun geslachtsdeel aan te raken. Dat kunnen ze al bewust vanaf negen maanden. Het geeft een fijn gevoel, maar het heeft niets te maken met volwassen seksuele gevoelens.

Peuters

Peuters worden zich echt bewust van hun eigen lichaam. Ze raken bewust hun geslachtsdeel aan. Dat geeft ze een prettig of troostend gevoel. Ook ontdekken ze op die leeftijd vaak of ze een jongetje of meisje zijn: hun genderidentiteit. Daardoor worden ze nieuwsgierig naar het lichaam van andere kinderen of van hun ouders.

Kleuters

Kleuters gaan verder op onderzoek uit, bijvoorbeeld door met andere kinderen doktertje te spelen. Ook worden ze zich steeds meer bewust van seksuele normen. Ze leren op deze leeftijd ook regels. Wat mag wel en wat niet? Als ouder leer je hen daarmee om te gaan.

De rol van ouders in de seksuele opvoeding

Ouders zijn de primaire opvoeders van hun kind. Het is dan ook belangrijk dat de school ouders informeert over de visie op seksualiteit en ze betrekt bij seksuele vorming. De school kan samen met ouders leerlingen ondersteunen bij een gezonde seksuele ontwikkeling.

Wat willen ouderen en kinderen?

Veel ouders juichen het toe als de school aandacht besteedt aan seksuele vorming of lessen over seksuele weerbaarheid. Soms krijgen scholen ook te maken met negatieve reacties van ouders. Onderzoek laat zien dat ouders van jonge kinderen vaak heel blij zijn als de school aandacht besteedt aan seksuele voorlichting of vorming (artikel H. de Graaf, 2013, in Kind & Adolescent). Ander onderzoek laat zien dat leraren soms onnodig bang zijn voor negatieve reacties van ouders. Door hen vroeg te informeren en te betrekken bij seksuele vorming op school, kunnen deze reacties tijdig worden weggenomen (ResCon, 2010). Veel ouders hebben ook behoefte aan informatie en willen graag ervaringen en zorgen met andere ouders delen. De school kan ouders hierbij helpen.

Ouders betrekken bij seksuele vorming

Het is belangrijk dat de school ouders informeert over de visie op seksualiteit en ze betrekt bij seksuele vorming. De school kan samen met ouders leerlingen ondersteunen bij een gezonde seksuele ontwikkeling. Gedeelde verantwoordelijkheid: Als kinderen nog jong zijn is het belangrijk opvoeders te betrekken bij seksuele vorming en ze te informeren over het schoolbeleid. Seksuele opvoeding is namelijk een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders of verzorgers en de school.

Praktijkbeleving van scholen

Meeste scholen geven seksuele vorming. Bijna alle basisscholen geven relationele en seksuele vorming. Ongeveer de helft gebruikt daarvoor een door het RIVM erkende lesmethode die aansluit bij de benadering en levensbeschouwelijke visie van de school. Dat blijkt uit een peiling van Rutgers en DUO Onderwijsonderzoek & Advies onder 426 schoolleiders. 96 procent van de scholen besteedt aandacht aan relationele en seksuele vorming. De belangrijkste redenen zijn dat het in de kerndoelen staat en dat het belangrijk is dat kinderen leren hoe je een gezonde relatie kunt aangaan en onderhouden.

Ouders betrekken

Vier op de vijf scholen betrekken ouders bij de lessen. Ze informeren hen via een nieuwsbrief, schoolkrant, e-mail of app. Ook zijn er scholen die een informatiebijeenkomst organiseren. De helft van de scholen ervaart weerstand van ouders tegen de seksuele vorming. Meestal komt die weerstand van een tot vijf ouders per school.

Beleid en onderwijs

De school kan ouders helpen bij het betrekken in de seksuele vorming. Tips om ouders te betrekken bij seksuele vorming zijn onder andere het houden van een enquête om de belangstelling voor seksuele vorming op school in kaart te brengen, het organiseren van een ouderavond over seksuele vorming en beleid rondom seksualiteit op school, het inroepen van de GGD voor hulp of ondersteuning, het informeren via een nieuwsbrief over het belang van seksuele vorming en de rol van de school, het uitnodigen van ouders en verzorgers om actief bij te dragen aan de seksuele opvoeding, het geven van informatie en tips over seksuele opvoeding van kinderen en het opzetten van een tentoonstelling, zodat ouders het resultaat van de lessen over seksuele vorming kunnen zien.

Onderzoek naar seksuele opvoeding

Het onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland biedt nieuwe inzichten in hoe ouders hun kinderen begeleiden in de wereld van relaties en seksualiteit. Het onderzoek benadrukt dat ouders zich zorgen maken over de invloed van internet en sociale media op hun kinderen. Met name over het overnemen van stereotypen en opvattingen van influencers, evenals over de polarisatie in de samenleving die kan leiden tot minder respect voor verschillen. Ouders willen dat hun kinderen later goede keuzes maken op het gebied van relaties en seksualiteit, maar ervaren vaak dat de maatschappij en de technologie die hun kinderen omarmen, heel anders zijn dan toen zij zelf jong waren.

Resultaten van het onderzoek

Het onderzoek naar seksuele opvoeding van jonge kinderen en ouders wijst erop dat het belangrijk is om de seksuele ontwikkeling van kinderen op een vroegere leeftijd te begeleiden. Dit leidt tot betere keuzes voor de toekomst. Bovendien is het belangrijk dat ouders en opvoeders de juiste informatie krijgen over seksuele opvoeding en hoe ze hiermee om kunnen gaan.

Beleid en maatregelen

De overheid neemt verschillende maatregelen voor goede relationele en seksuele vorming. In het onderwijs, maar ook daarbuiten. Bijvoorbeeld door landelijke kerndoelen (zie hieronder) van en voor het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Hierdoor zijn scholen verplicht aandacht te geven aan relationele en seksuele vorming. Ook worden er gelden beschikbaar gesteld aan scholen om een gezonde leefstijl vanzelfsprekend te maken voor leerlingen en studenten via de Gezonde School. 1 van de thema’s waar scholen voor kunnen kiezen is het thema ‘Relaties en Seksualiteit’. Scholen die nog niet eerder een regeling hebben aangevraagd, ontvangen dan € 1200, 10 ondersteuningsuren van een Gezonde School-adviseur van de lokale GGD en toegang tot scholingsmogelijkheden. Scholen die al eerder een regeling hebben ontvangen, krijgen de 10 ondersteuningsuren van de GGD en de toegang tot scholingsmogelijkheden.

Conclusie

De seksuele opvoeding van jonge kinderen is van groot belang voor hun ontwikkeling. Het onderzoek benadrukt dat ouders en opvoeders hierin een belangrijke rol spelen. De school moet hierbij helpen en ouders betrekken bij de seksuele vorming. De overheid neemt maatregelen om goede relationele en seksuele vorming te waarborgen. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders de juiste informatie krijgen over seksuele opvoeding en hoe ze hiermee om kunnen gaan. De seksuele ontwikkeling van jonge kinderen begint al vanaf de geboorte en is een proces dat zich doorheen het leven ontwikkelt.

Bronnen

1. Gewoon, het taboe eraf halen
2. Seksuele opvoeding van kinderen in de basisschoolleeftijd
3. Ouders betrekken bij seksuele vorming
4. Meeste scholen geven seksuele vorming
5. Onderzoeksrapport Seksualiteit en seksuele opvoeding
6. Relationele en seksuele vorming
7. Ouders en seksuele opvoeding in een veranderende wereld
8. Leerlijn Onderzoeken