Opvoeden in de moderne tijd: uitdagingen en aanpakken
juli 8, 2025
Inleiding
De visie van Berthold Gunster op opvoeding, genaamd omdenken, biedt een alternatief voor traditionele opvoedmethoden. Het idee is dat ouders niet moeten proberen hun kinderen te vormen, maar zich te richten op het welzijn van het kind in het heden. Omdenken benadrukt het loslaten van verwachtingen en het omvormen van problemen tot kansen. Dit artikel beschrijft de kernprincipes van omdenken, de rol van ouders en het verschil tussen opvoeden en zorgen voor. Daarnaast worden praktische tips en boeken besproken die helpen bij het toepassen van deze visie in de opvoeding.
Kernprincipes van omdenken
Omdenken is een denkwijze waarbij je kijkt naar de werkelijkheid zoals die is en onderzoekt wat je daarmee kunt. Het begint altijd met een probleem. Zonder problemen geen omdenken. En een probleem bestaat uit twee dingen: feiten en verwachtingen. Zodra je een tegenstelling ervaart tussen die twee, tussen wat-zou-moeten-zijn en wat-is, ervaar je iets als een probleem. Door de feiten en verwachtingen grondig te onderzoeken, kun je de stap maken van ja-maar (het is niet wat het zou mogen zijn en dat is een probleem) naar ja-en (het is, wat het is). Vervolgens kijk je welke nieuwe mogelijkheden er ontstaan door de feiten volledig te accepteren, dus volledig âjaâ te zeggen tegen de realiteit.
Omdenken ziet lastig gedrag als ruwe energie, ongestold verlangen; een behoefte die zich op een stuntelige manier uitdrukt. In plaats van het gedrag als probleem te zien, wordt het beschouwd als een kans. Door te kijken naar wat er is en wat er zou kunnen zijn, wordt het gebrek omgevormd tot een talent. Dit benadruidt de nadruk op het aanbieden van ruimte en aandacht aan de verlangens van het kind. Het is belangrijk om te weten dat kinderen autonome wezens zijn, en dus geen vastomlijnde aanpakken zonder meer zullen werken.
De rol van ouders in de opvoeding
Ouders zijn vaak bezig met hun eigen verwachtingen van de toekomst van hun kind. En als gedrag haaks op die toekomst staat, schrikken ze zich dood. Dan moeten er opeens allemaal maatregelen genomen worden. Het grote nadeel van die aanpak is dat je alleen maar focust op dingen die minder goed gaan. Ouders moeten vooral zorgen voor hun kind, vindt Gunster. Zorgen gaat over het welzijn van je kind hier en nu. Is het goed als een 5-jarige twee glazen bier drinkt? Nee, natuurlijk niet. Dus grijp je als ouder in. Een slokje is daarentegen niet zo erg; met een beetje geluk vindt hij het zo vies dat hij er de eerste tien jaar niet meer naar zal drinken. Kleine kinderen vergen je voortdurende zorg, grote laat je meer los.
Gunster maakt een vergelijking met bergbeklimmen. “Als ouder ben je niet een gids voor je kind, maar een sherpa. Je bepaalt niet de route, dat doet je kind. Maar je draagt de last en geeft advies. Een sherpa weet bijvoorbeeld welke plekken op de route gevaarlijk zijn.” Kinderen die hun eigen route bepalen. Grijpt hij weer terug op de vrije opvoeding? “Nee, geenszins”, reageert Gunster. ‘Natuurlijk moet je vanuit je zorgplicht ook grenzen stellen. En soms betekent dat ook dat je de confrontatie aangaat. Maar choose your battles, maak niet overal een punt van.”
Van opvoeden naar zorgen voor
Ouders moeten zich realiseren dat het opvoeden niet hetzelfde is als zorgen voor. Ouders moeten niet proberen hun kinderen te vormen, maar zich richten op het welzijn van het kind in het heden. Gunster noemt dit ook wel ‘leren voor later’. Maar je kind wil niet leren voor later. Kinderen willen leren voor nu. Laat het opvoeden dus los, zegt Gunster. Dat komt vanzelf wel goed.
Omdenken in de opvoeding begint met stoppen te kijken naar wat er niet is en er volgens jou wel zou moeten zijn. Stel jouw kind is koppig en jij ervaart dat als vervelend gedrag dat het zou moeten afleren. Dan loop je het risico dat het probleem alleen maar groter wordt, want een écht koppig kind zal zich hier natuurlijk niets van aan trekken. Omdenken daagt je uit om te kijken naar wat er wél is en wat er zou kúnnen zijn. Probeer eens of je het ‘gebrek’ kunt zien als een talent. Kortom: bekrachtig de kwaliteiten van je kind en leg de focus op wat er goed gaat. En bedenk: de koppigheid van jouw kind kan hem of haar later heel veel opleveren.
Praktische tips van Berthold Gunster
Gunster benadrukt dat ouders niet moeten proberen hun kinderen te vormen, maar zich richten op het welzijn van het kind in het heden. Hij geeft tips zoals het loslaten van verwachtingen en het omvormen van problemen tot kansen. Ouders moeten zich realiseren dat het opvoeden niet hetzelfde is als zorgen voor. Gunster noemt dit ook wel ‘leren voor later’. Maar je kind wil niet leren voor later. Kinderen willen leren voor nu. Laat het opvoeden dus los, zegt Gunster. Dat komt vanzelf wel goed.
Ouders moeten ook weten dat ze niet de gids moeten zijn, maar een sherpa. Je moet niet leiden, maar volgen. Pas als je Berthold dit hoort uitleggen, begrijp je eigenlijk goed wat hij hiermee bedoelt. Ook gaat hij nog wat dieper in over omgaan met problemen: je kunt hier eigenlijk op 4 manieren mee omgaan, zoals beschreven in het boekje ‘Zoals verwacht loopt alles anders’. Je kunt problemen oplossen, waarnemen, loslaten of omdenken. Voor het omdenken is het de bedoeling dat je van een probleem juist een mogelijkheid maakt.
Omdenken in de praktijk
In de praktijk van omdenken in de opvoeding begint met stoppen te kijken naar wat er niet is en er volgens jou wel zou moeten zijn. Stel jouw kind is koppig en jij ervaart dat als vervelend gedrag dat het zou moeten afleren. Dan loop je het risico dat het probleem alleen maar groter wordt, want een écht koppig kind zal zich hier natuurlijk niets van aan trekken. Omdenken daagt je uit om te kijken naar wat er wél is en wat er zou kúnnen zijn. Probeer eens of je het ‘gebrek’ kunt zien als een talent. Kortom: bekrachtig de kwaliteiten van je kind en leg de focus op wat er goed gaat. En bedenk: de koppigheid van jouw kind kan hem of haar later heel veel opleveren.
Omdenken in de opvoeding: praktijkvoorbeelden
Omdenken in de opvoeding wordt vaak geïllustreerd door het omvormen van lastig gedrag naar een kans. Berthold Gunster benadrukt dat het niet nodig is om alles te controleren. In plaats daarvan moet je je richten op het welzijn van het kind. Gunster ziet ‘lastig’ gedrag als ruwe energie, ongestold verlangen; een behoefte die zich op een stuntelige manier uitdrukt. Door als volwassene aandacht en ruimte te geven aan de verlangens van je kind, kun je zijn lastige gedrag omdenken. Er zijn (volgens Gunster) drie dingen waar elk kind ten diepste naar verlangt: zich erkend voelen, als een autonoom wezen behandeld worden en zich competent voelen.
Omdenken in de opvoeding: een alternatief voor traditionele opvoedmethoden
Omdenken biedt een alternatief voor traditionele opvoedmethoden. In plaats van het opvoeden van kinderen, richt omdenken zich op het zorgen voor het kind. Het benadruidt het loslaten van verwachtingen en het omvormen van problemen tot kansen. Gunster benadrukt dat ouders niet proberen hun kinderen te vormen, maar zich richten op het welzijn van het kind in het heden. Hij ziet lastig gedrag als ruwe energie, ongestold verlangen; een behoefte die zich op een stuntelige manier uitdrukt. Door als volwassene aandacht en ruimte te geven aan de verlangens van je kind, kun je zijn lastige gedrag omdenken.
Omdenken in de opvoeding: het verschil tussen opvoeden en zorgen voor
Het verschil tussen opvoeden en zorgen voor is belangrijk in de visie van Gunster. Hij maakt namelijk onderscheid tussen ‘opvoeden’ en ‘zorgen voor’. Dit laatste heeft betrekking op alles wat met directe zorg te maken heeft. Al het andere is opvoeden. Gunster noemt dit ook wel ‘leren voor later’. Maar je kind wil niet leren voor later. Kinderen willen leren voor nu. Laat het opvoeden dus los, zegt Gunster. Dat komt vanzelf wel goed.
Omdenken in de opvoeding: het gebruik van boeken en podcasts
Berthold Gunster schreef meerdere boeken waarin hij zijn gedachtegoed toepast op de explosieve wereld van de opvoeding. De populairste is ons boekje Omdenken in opvoeding. Het zusje van de bestseller Omdenken (je weet wel, dat kleine rode boekje dat op honderduizenden wc's in heel Nederland ligt). Dit prikkelende boekje vol grappige en ontregelende illustraties laat zien hoe je de techniek van het omdenken kunt inzetten in de opvoeding. Een boek voor iedereen die privé of in het werk met kinderen te maken krijgt.
In de Omdenken Podcast luister je mee met de openhartige gesprekken die Berthold Gunster voerde met mensen over hun problemen. Hoe kunnen ze hun probleem laten verdwijnen? Of zelfs omdenken? Zoek op Omdenken in jouw favoriete podcast en er staan honderden afleveringen voor je klaar over werk, ouderschap, relaties, familie en nog veel meer herkenbare onderwerpen.
Conclusie
Omdenken in de opvoeding biedt een alternatief voor traditionele opvoedmethoden. Het benadruidt het loslaten van verwachtingen en het omvormen van problemen tot kansen. Gunster benadrukt dat ouders niet proberen hun kinderen te vormen, maar zich richten op het welzijn van het kind in het heden. Het verschil tussen opvoeden en zorgen voor is belangrijk in de visie van Gunster. Omdenken in de opvoeding wordt vaak geïllustreerd door het omvormen van lastig gedrag naar een kans. De praktijk van omdenken in de opvoeding begint met stoppen te kijken naar wat er niet is en er volgens jou wel zou moeten zijn. Door als volwassene aandacht en ruimte te geven aan de verlangens van je kind, kun je zijn lastige gedrag omdenken.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
