Ontwikkelingsgericht onderwijs: De rol van gezondheid en opvoeding in de ontwikkeling van kinderen

In het huidige onderwijslandschap speelt ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) een belangrijke rol bij het stimuleren van de persoonlijke groei en het mentale welzijn van leerlingen. OGO richt zich op de brede persoonsontwikkeling van kinderen, waarbij gezondheid, opvoeding en het leren vanuit een sociaal-cultureel perspectief centraal staan. Dit artikel bevat een overzicht van de kernprincipes van OGO, de invloed van gezondheid en opvoeding op de ontwikkeling van kinderen, en de praktische toepassing in de basisschool. De informatie is gebaseerd op de bronnen die in het onderstaande overzicht zijn opgenomen.

Inleiding

Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) is een onderwijsstrategie die is gebaseerd op de visie van Lev Vygotsky, een Russische psycholoog die zich bezighield met het leren in interactie met anderen. OGO stelt het kind centraal en richt zich op de ontwikkeling van de persoonlijke identiteit, de brede persoonsontwikkeling en het leren vanuit een sociaal-cultureel perspectief. Dit artikel bespreekt de rol van gezondheid en opvoeding binnen het OGO-model, de impact van gezinsomstandigheden op de ontwikkeling van kinderen, en de praktische toepassing van OGO in de basisschool.

Kernprincipes van ontwikkelingsgericht onderwijs

OGO is gericht op de kwaliteit van de interactie tussen het kind en zijn omgeving. Een van de belangrijkste principes is de zone van naaste ontwikkeling. Dit is het verschijnsel dat kinderen zich verder kunnen ontwikkelen dan hun huidige niveau, mits ze de juiste stimulering en uitdaging krijgen van de leerkracht. De leerkracht speelt hierbij een cruciale rol, want hij of zij helpt kinderen steeds beter deel te nemen aan de sociaal-culturele activiteiten.

Binnen OGO wordt betekenisvol leren beschouwd als leren waarbij ruimte is voor de bedoeling van de pedagogisch medewerker/leerkracht én de betekenis van het kind. De bedoeling van de leerkracht komt voort uit de sociaal-culturele activiteiten, zoals het leren dat je bij het winkelen betaalt als je iets koopt. De betekenis van het kind verwijst naar de interesses van het kind, zoals wat de kinderen nieuwsgierig naar zijn of wat ze ermee bezig zijn.

OGO-scholen werken zonder vaststaand curriculum, maar voldoen wel aan de kerndoelen voor het basisonderwijs. De leerkracht ontwerpt leeractiviteiten in veelzijdige, interessante thema’s. Elk thema duurt ongeveer zes tot acht weken en kan aansluiten bij een onderwerp waarover kinderen meer willen weten of bij een actueel, maatschappelijk of schoolbreed gedragen onderwerp. De thema’s beginnen met startactiviteiten die de nieuwsgierigheid van kinderen raken. De kinderen ronden een thema weer af met een bijzondere activiteit waarbij mogelijk ook de ouders betrokken worden.

Invloed van gezondheid en opvoeding op de ontwikkeling van kinderen

Gezondheid en opvoeding spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van kinderen. Volgens de bronnen is er een duidelijk verband tussen de gezinsomstandigheden en de ontwikkeling van kinderen. Zo is gebleken dat leerlingen uit de meest welvarende gezinnen vaker met hun ouders en vrienden kunnen praten over problemen en meer steun ervaren dan leerlingen uit minder welvarende gezinnen. Ook scoren jongeren uit gezinnen met een gemiddelde en lage welvaart wat minder gunstig op de meeste indicatoren van welzijn en psychische problemen.

De gezondheid van kinderen wordt ook beïnvloed door de manier waarop ouders en leerkrachten met hen omgaan. Er zijn verschillende verklaringen voor het ontstaan van verschillen tussen jongens en meisjes in gedrag en vaardigheden. De eerste verklaring gaat over de biologische verschillen tussen jongens en meisjes, zoals hormonen zoals testosteron of verschillen in hoe de hersenen werken. De tweede verklaring gaat over de verschillende manieren waarop andere mensen (ouders, leraren, familieleden, vriendjes of vriendinnetjes) omgaan met jongens en meisjes. Bijvoorbeeld, tegen een huilende jongen zeggen dat jongens niet horen te huilen en huilende meisjes troosten. Een derde verklaring gaat over de verschillende verwachtingen die wij hebben van jongens en meisjes. Bijvoorbeeld de verwachting dat meisjes van roze houden en jongens van voetballen. Deze verschillende verwachtingen worden ook wel genderstereotypen genoemd. Door zulke verwachtingen ligt bijvoorbeeld de hele speelgoedwinkel vol met roze speelgoed voor meisjes en omdat er niets anders te kiezen is, leren meisjes vanzelf wel roze leuk te vinden.

Praktische toepassing van OGO in de basisschool

OGO wordt in de basisschool toegepast door middel van thematische activiteiten. De kinderen verdiepen zich in thema’s zoals ‘Storm op komst’, waarbij ze kennis en vaardigheden opbouwen. Deze thema’s lenen zich uitstekend voor het laten ontdekken van de buitenwereld. Er wordt gewerkt aan projecten die gaan over echte uitdagingen in de omgeving en de wereld daarbuiten. Regelmatig wordt met de coach gesproken en wordt er gestapsgewijs gewerkt met leerdoelen.

De Cocon, een OGO-scholen, werkt met een cultuurhistorische theorie van Lev Vygotskij. De leerkracht ontwikkelt leeractiviteiten in veelzijdige, interessante thema’s. Elk thema duurt ongeveer zes tot acht weken en kan aansluiten bij een onderwerp waarover kinderen meer willen weten of bij een actueel, maatschappelijk of schoolbreed gedrag. Een thema begint met startactiviteiten die de nieuwsgierigheid van kinderen raken. De kinderen ronden een thema weer af met een bijzondere activiteit waarbij mogelijk ook de ouders betrokken worden.

Invloed van gezinsomstandigheden op het welzijn van jongeren

De bronnen tonen aan dat het welzijn van jongeren sterk beïnvloed wordt door de gezinsomstandigheden. Zo blijkt dat jongeren uit gezinnen met een lage welvaart minder gunstig scoren op de meeste indicatoren van welzijn en psychische problemen. De grootste verschillen in gezondheid en welzijn zijn zichtbaar tussen de jongeren uit de meest welvarende gezinnen enerzijds en de jongeren uit de gezinnen die zich karakteriseren door een gemiddelde of lage gezinswelvaart anderzijds, waarbij de eerst groep vaak beter af is dan de andere twee groepen.

Daarnaast is het belangrijk om te letten op het gedrag van jongeren in de klas. Pesten is immers een groepsproces, en er zijn grote verschillen tussen klassen in de mate waarin pesten voorkomt. In sommige klassen is het bijvoorbeeld cool om te pesten, terwijl het in andere klassen niet gedaan wordt. In sommige klassen zijn er grote verschillen tussen kinderen in wie er populair is en wie niet. In dit soort klassen wordt er vaker gepest. In andere klassen is het juist risicovol om te gaan pesten: in klassen waarin kinderen voor elkaar durven opstaan en elkaar verdedigen, vindt gemiddeld genomen pesten minder plaats. Bovendien is de rol van de leerkracht heel belangrijk: er wordt minder gepest in klassen waarin kinderen een goede band hebben met hun docent.

Conclusie

Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) is een strategie die gericht is op de persoonlijke groei en het mentale welzijn van leerlingen. De kernprincipes van OGO zijn gebaseerd op de visie van Lev Vygotsky, waarbij het kind centraal staat en het leren vanuit een sociaal-cultureel perspectief plaatsvindt. De invloed van gezondheid en opvoeding op de ontwikkeling van kinderen is duidelijk zichtbaar, met name in verband met de gezinsomstandigheden en het gedrag in de klas. De praktische toepassing van OGO in de basisschool gebeurt via thematische activiteiten en projecten, waarbij de leerkracht een cruciale rol speelt. De invloed van gezinsomstandigheden op het welzijn van jongeren is eveneens duidelijk zichtbaar, met grote verschillen tussen de meest welvarende en de minder welvarende gezinnen.

Bronnen

1. Gezonde School
2. Opvoeding, onderwijs, gezondheidszorg
3. Jeugdgezondheidszorg van GGD Kennemerland
4. Nieuwe onderwijsvorm: OOG
5. Utrechtse Wetenschapsagenda: Opvoeding
6. Ontwikkelingsgericht onderwijs
7. Ontwikkelingsgericht onderwijs
8. Decocon: Ontwikkelingsgericht onderwijs
9. NWJeuG: Onderzoeksprogramma's
10. OGO-vereniging: Wat is OGO?