Mediaopvoeding voor ouders: Hoe je kinderen veilig en bewust met media omgaat

Mediaopvoeding is een belangrijk onderdeel van de opvoeding van kinderen, zowel op school als thuis. In een wereld waarin kinderen al vanaf een jonge leeftijd in aanraking komen met schermen, sociale media en digitale tools, is het van belang dat ouders en professionals weten hoe ze kinderen kunnen begeleiden bij het omgaan met media. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) biedt daarvoor een uitgebreid overzicht van praktische tips, onderzoek en richtlijnen om ouders en professionals te helpen bij de mediaopvoeding van kinderen.

Wat is mediaopvoeding?

Mediaopvoeding is het leren omgaan met media op een veilige, bewuste en gezonde manier. Het gaat erom dat kinderen leren hoe ze met media om kunnen gaan, zowel op het gebied van veiligheid als van kritisch denken. Dit omvat bijvoorbeeld het leren omgaan met sociale media, het bepalen van een goede schermtijd, het herkennen van nepnieuws, en het leren omgaan met eventuele negatieve ervaringen die kinderen online kunnen tegenkomen.

Volgens de bronnen die beschikbaar zijn, hoort mediaopvoeding bij de dagelijkse opvoeding, omdat kinderen vanaf hun geboorte in aanraking komen met media. Net als in de fysieke wereld hoort het bij opvoeden dat je kinderen helpt omgaan met wat ze in hun leven tegenkomen. Door kinderen te leren hoe ze met media omgaan, kunnen ze positieve effecten ondervinden, zoals het ontdekken van nieuwe interesses, het opbouwen van sociale contacten en het leren creatief te zijn. Daarnaast helpt mediaopvoeding om kinderen zo weinig mogelijk last te laten hebben van mogelijke negatieve effecten van media, zoals te langdurig mediagebruik of online pestgedrag.

Hoe begeleid ik ouders in mediaopvoeding?

De rol van professionals bij de begeleiding van ouders bij mediaopvoeding is cruciaal. Veel professionals voelen zich onvoldoende bekwaam om ouders te adviseren over mediaopvoeding. Echter, volgens Nick van Hummel, adviseur bij het Nederlands Jeugdinstituut, hebben professionals de benodigde kennis allang in huis. Mediaopvoeding vraagt grotendeels hetzelfde van ouders als de rest van de opvoeding. Het is belangrijk dat ouders ontspannen omgaan met media en balans aanbrengen in het mediagebruik. Als professional is het je rol om met ouders te praten over die balans. Hoe zorg je thuis voor een goede verhouding tussen mediagebruik en andere activiteiten? Zoals buitenspelen, sporten, slapen en school. En hoe begeleid je je kind in het mediagebruik? Bijvoorbeeld: laat je je kind veel alleen doen, of gebruik je media ook samen?

Er zijn drie belangrijke tips voor professionals bij het begeleiden van ouders:

1. Vergelijk mediaopvoeding met leren fietsen: Kinderen leren heel veel onder begeleiding. Denk aan zelfstandig inslapen, leren fietsen en alleen naar school lopen. Maar bij mediagebruik zijn kinderen vaak helemaal op zichzelf aangewezen. Als je deze vergelijking maakt, is het belang van mediaopvoeding makkelijker te begrijpen. Daarna kun je samen met de ouders bespreken hoe ze hun kind kunnen en willen begeleiden in het omgaan met media.

2. Focus niet op schermtijd, maar op mediamomenten: Veel ouders zijn op zoek naar concrete adviezen over schermtijd. Het is als professional belangrijker om te kijken naar de functie die media in het gezin heeft. Op welke momenten worden media gebruikt? En wanneer is er tijd voor andere dingen? Als je een uur schermtijd verdeelt over de hele dag, is dat niet per se lang. Zeker niet als ouders samen met hun kind media gebruiken. Het is anders als een kind een uur lang alleen achter een scherm zit. Focus als professional daarom niet op schermtijd, maar op het mediamoment.

3. Benadruk het belang van verveling en ongemak: Ouders en professionals moeten leren omgaan met het feit dat kinderen soms alleen zijn en geen scherm nodig hebben. Het is belangrijk dat kinderen leren om te leren met verveling om te gaan, zodat ze niet altijd op zoek zijn naar digitale afleiding.

Wat zijn de voordelen en nadelen van mediagebruik?

De voordelen van mediagebruik variëren per kind. Dit hangt onder andere af van het kind zelf, de tijd die het op sociale media besteedt, de soorten media die het gebruikt, en wanneer, waar en waarvoor media gebruikt wordt. Als kinderen media vooral gebruiken in hun eentje en als een manier om zich af te sluiten van de rest van de wereld, heeft dat een heel ander effect dan wanneer ze media gebruiken om contact te maken met anderen. Door deze verschillen is het lastig om duidelijke conclusies te trekken over de voordelen van mediagebruik. We weten wel dat mediagebruik voor sommige kinderen invloed heeft op de lichamelijke gezondheid, het gedrag, en de psychologische ontwikkeling.

De nadelen van mediagebruik verschillen per kind. Dit hangt van allerlei dingen af. Zoals het kind zelf, de tijd die kinderen op sociale media besteden, de soorten media die ze gebruiken, en wanneer, waar en waarvoor ze het gebruiken. Als kinderen media vooral gebruiken in hun eentje en als een manier om zich af te sluiten van de rest van de wereld, heeft dat een heel ander effect dan wanneer ze media gebruiken om contact te maken met anderen. Door deze verschillen is het lastig om duidelijke conclusies te trekken over de nadelen van mediagebruik. We weten wel dat mediagebruik voor sommige kinderen invloed heeft op de lichamelijke gezondheid, het gedrag, en de psychologische ontwikkeling.

Hoe zorg ik dat kinderen veilig zijn op het internet?

Er zijn risico's bij het gebruik van internet en sociale media. Zoals nepnieuws en online pestgedrag. Om een kind hierop voor te bereiden kun je de volgende dingen doen:

• Praat over mediagebruik: Luister naar een kind en stel vragen. Wees niet beschuldigend. Laat een kind zelf nadenken. Laat een kind ook weten dat het altijd bij jou terecht kan, ook als het denkt dat het iets fout heeft gedaan.
• Leer samen kritisch kijken: Leg bijvoorbeeld uit dat posts met reclame meestal te herkennen zijn aan de hastags #spon of #ad. Bespreek dat niet elke bron betrouwbaar is. En dat niet alles wat online staat ook de werkelijkheid is.
• Maak afspraken over veilig mediagebruik: Vertel bijvoorbeeld dat je persoonlijke gegevens niet met anderen deelt. Zoals wachtwoorden. Op onze site vind je meer informatie en tips over influencers, nepnieuws en afspraken maken over mediagebruik.

Hoe begeleid ik ouders bij het omgaan met media?

De meerderheid van de ouders vindt het bij de mediaopvoeding vooral lastig om te reageren op:

• Te lang en te vaak mediagebruik door hun kinderen. Zowel voor kinderen onder de 12 jaar als voor jongeren; bijvoorbeeld dat kinderen zeggen dat ze zich vervelen zonder een beeldscherm.
• Dat kinderen zaken in de media tegenkomen die niet voor hen geschikt zijn, zoals in films of games met een te hoge leeftijdsaanduiding.
• Afleiding bij huiswerk door mediagebruik tegengaan.
• Omgaan met media in huis als er kinderen zijn van heel verschillende leeftijden.
• Optreden als media een negatieve invloed hebben op kinderen, zoals angstdromen na enge films, zeuren om producten uit reclame, of omgaan met ongewenst, stiekem gedrag op sociale media.

Ouders kunnen verschillende strategieën hanteren om het mediagebruik van hun kinderen te begeleiden:

• Supervisie: Van een afstandje in de gaten houden wat kinderen op een beeldscherm doen. Zodat ouders, waar nodig, kunnen ingrijpen of hun kind kunnen helpen bij het mediagebruik.
• Samen media gebruiken: Ouders kunnen samen met hun kinderen media gebruiken, wat helpt bij het leren omgaan met media. Het is belangrijk dat ouders zelf ook een voorbeeld geven bij het omgaan met media.
• Beperkingen stellen: Ouders kunnen beperkingen stellen op het gebruik van bepaalde apps, games of sociale media. Dit helpt om het mediagebruik van kinderen te beheren en te beveiligen.

Hoe zit het met het mediagebruik van jongeren?

Het mediagebruik van jongeren is in veel gevallen een grote rol in hun leven. De volgende cijfers zijn bekend:

• Peuters kijken gemiddeld ruim een uur televisie per dag. Ook besteden ze een half uur per dag aan een touchscreen zoals een tablet of smartphone.
• Kinderen van ongeveer zeven jaar gebruiken gemiddeld ongeveer twee en een half uur per dag televisie, touchscreens en spelcomputers.
• Middelbare scholieren besteden gemiddeld vier uur per dag aan het kijken van series, computeren en gamen. Ook zijn ze ongeveel anderhalf uur per dag aan het communiceren via sociale media.

Deze cijfers laten zien dat het mediagebruik van jongeren steeds groter wordt. Het is belangrijk dat ouders en professionals hier rekening mee houden en het mediagebruik van kinderen begeleiden.

Wat zijn de risico's van te veel mediagebruik?

Te veel mediagebruik kan leiden tot verschillende risico's, zoals slechtere ogen, last van hun rug of polsen, of gehoorschade. Ook kunnen er problemen zijn met druk, asociaal of gewelddadig gedrag, alcoholmisbruik, overgewicht en te vroeg aan seks beginnen. De invloeden van de media zijn dus niet te onderschatten. Ouders en professionals moeten daarom goed opletten met het mediagebruik van kinderen.

Hoe kan ik media effectief inzetten in mijn werk?

Media kunnen in het werk worden gebruikt, maar het is belangrijk om te weten wanneer en hoe. Beroepskrachten kunnen ouders helpen bij de mediaopvoeding van hun kinderen. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft een Toolbox Mediaopvoeding ontwikkeld, die helpt bij het begeleiden van ouders bij het omgaan met media. Deze toolbox biedt praktische tips en strategieën om het mediagebruik van kinderen te beheren en te beveiligen.

Hoe kan ik kinderen met een verstandelijke beperking helpen bij het omgaan met media?

Kinderen met een verstandelijke beperking hebben vaak een ander mediacompetentie niveau dan andere kinderen. Het is belangrijk dat ouders en professionals hier rekening mee houden en hen passend begeleiden bij het omgaan met media. Er zijn specifieke richtlijnen en strategieën voor kinderen met een verstandelijke beperking, die helpen bij het leren omgaan met media.

Conclusie

Mediaopvoeding is een essentieel onderdeel van de opvoeding van kinderen. Het helpt kinderen om veilig, bewust en gezond om te gaan met media. Ouders en professionals spelen hierbij een belangrijke rol, en moeten goed begeleid worden bij het omgaan met media. Door het leren omgaan met media, kunnen kinderen positieve effecten ondervinden, maar ook risico's vermijden. Het is daarom van belang dat ouders en professionals goed op de hoogte zijn van de verschillende aspecten van mediaopvoeding.

Bronnen

1. Hoe begeleid ik ouders in mediaopvoeding?
2. Vragen en antwoorden over mediaopvoeding
3. Bronnen over mediaopvoeding
4. Mediaopvoeding
5. Toolbox Mediaopvoeding
6. Onderzoek naar mediaopvoeding
7. Media in het gezin