Financiële opvoeding bij kinderen: Belangrijkheid, aanpak en voordelen

Financiële opvoeding bij kinderen speelt een cruciale rol in de opbouw van een gezonde omgang met geld. Het Nibud onderzoekt al jaren de invloed van financiële opvoeding en geeft richtlijnen voor ouders, scholen en andere betrokkenen. Dit artikel legt uit wat de kernprincipes zijn van financiële opvoeding, hoe ouders hierin kunnen helpen en welke voordelen kinderen kunnen hebben als ze op jonge leeftijd al leren omgaan met geld.

Inleiding

Het Nibud is sinds 1979 actief in de voorlichting over huishoudfinanciën en werkt aan een Nederland zonder geldproblemen. Een van de kernthema’s van het instituut is de financiële opvoeding van kinderen. In onderzoek wordt gekeken naar hoe kinderen leren omgaan met geld, hoe ouders hierin kunnen helpen en wat de langtermijngevolgen zijn. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die op jonge leeftijd al leren omgaan met geld, later minder kans lopen op financiële problemen. Dit artikel geeft een overzicht van de leerdoelen, aanpak en voordelen van financiële opvoeding bij kinderen.

Financiële opvoeding: Wat is dat precies?

Financiële opvoeding is het leren omgaan met geld, inclusief het beheren van inkomsten, uitgaven, spaargeld en schulden. Het gaat hierbij om het leren van vaardigheden zoals het maken van een budget, het sparen voor toekomstige doelen en het nadenken over de invloed van financiële keuzes op het eigen leven. Het Nibud onderzoekt dit al jaren en heeft leerdoelen opgesteld die kinderen helpen bij de overgang naar financiële zelfstandigheid.

Leerdoelen per leeftijd

Het Nibud heeft leerdoelen opgesteld voor kinderen van 6 tot 18 jaar. Deze zijn gericht op verschillende aspecten van financiële opvoeding, waaronder:

• Inkomsten verwerven: Kinderen leren hoe ze geld kunnen verdienen, bijvoorbeeld door klusjes te doen of zakgeld te krijgen.
• Geldzaken organiseren: Kinderen leren hoe ze hun geld kunnen beheren, bijvoorbeeld door een budget op te stellen en uitgaven te plannen.
• Voorbereid zijn op (on)voorziene gebeurtenissen: Kinderen leren hoe ze kunnen omgaan met onverwachte uitgaven of tekorten.
• Verantwoord besteden: Kinderen leren hoe ze geld kunnen uitgeven op een verantwoorde manier, zonder te veel schulden te maken.

Voor jonge kinderen (6-8 jaar) staat zakgeld centraal. Ze leren hiermee om te gaan met een beperkt budget, en leren de waarde van geld kennen. Vanaf 8 jaar kunnen kinderen beginnen met sparen, bijvoorbeeld via een spaarrekening. Het Nibud adviseert om bij de betaalrekening ook een spaarrekening te openen, zodat sparen makkelijker en overzichtelijker is.

Hoe leren kinderen omgaan met geld?

Het leren omgaan met geld gebeurt meestal via ervaring. Kinderen leren het beste door zelf ervaring op te doen. Dit kan bijvoorbeeld door zakgeld te krijgen, klusjes te doen, geld te sparen en te leren hoe je met geld omgaat in de praktijk. Het Nibud onderzoekt regelmatig het financiële gedrag van jongeren en geeft aan welke methoden het meeste effectief zijn.

Zakgeld als leermiddel

Zakgeld is een van de belangrijkste manieren waarop kinderen leren om te gaan met geld. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die zakgeld krijgen, vaker bezig zijn met geldzaken dan kinderen die geen zakgeld krijgen. Ze ontwikkelen hierdoor meer vaardigheden, zoals het opstellen van een budget, het sparen voor toekomstige doelen en het leren omgaan met onverwachte uitgaven.

De invloed van ouders is hierbij van groot belang. Ouders die hun kinderen leren omgaan met geld, helpen hen op een betere manier voor te bereiden op hun financiële zelfstandigheid. Volwassenen die als kind niet van hun ouders geleerd hebben met geld om te gaan, hebben twee keer zo vaak betalingsachterstanden en drie keer zo vaak betalingsproblemen. Dit benadruit het belang van een vroeg en goed begin.

Digitale omgeving en financiële opvoeding

In de digitale tijd is het belangrijk dat kinderen ook leren omgaan met digitale betalingen. Het Nibud stelt vast dat veel jongeren een bankrekening hebben, maar slechts 55 procent ook een spaarrekening. Dit is een aanwijzing dat kinderen nog niet alle aspecten van financiële zelfstandigheid beheersen. Het Nibud adviseert daarom om bij de betaalrekening ook een spaarrekening te openen. Dit maakt sparen makkelijker en overzichtelijker.

Bij het leren omgaan met geld is ook de veiligheid van belang. Kinderen moeten leren hoe ze met hun geld omgaan in een veilige omgeving, bijvoorbeeld door te leren omgaan met een bankapp of door te leren hoe ze hun saldo kunnen controleren.

Belang van financiële opvoeding

Financiële opvoeding heeft meerdere voordelen. Kinderen die op jonge leeftijd leren omgaan met geld, lopen later minder risico op financiële problemen. Ze zijn beter in staat om hun geld te beheren en hebben minder kans op schulden. Bovendien leren ze hoe ze hun geld kunnen gebruiken voor hun wensen, maar ook om te sparen voor toekomstige doelen.

Het Nibud onderzoekt regelmatig de invloed van financiële opvoeding. In een onderzoek uit 2023 bleek dat ouders die hun kinderen financieel opvoeden, hun kinderen helpen bij het leren omgaan met geld. Daarnaast is er sprake van een verband tussen de financiële opvoeding van ouders en het financiële gedrag van volwassenen. Kinderen die op jonge leeftijd leren omgaan met geld, lopen later minder risico op financiële problemen.

Wat kunnen ouders doen?

Ouders kunnen hun kinderen helpen bij de financiële opvoeding op verschillende manieren:

• Zakgeld geven: Zakgeld helpt kinderen om geld te leren begrijpen en te leren omgaan met een beperkt budget.
• Over geld praten: Ouders kunnen met hun kinderen over geld praten, bijvoorbeeld over hoe ze hun geld kunnen beheren en waarom sparen belangrijk is.
• Een spaarrekening openen: Een spaarrekening helpt kinderen om te leren sparen en te leren om te gaan met geld in een overzichtelijke vorm.
• Een budget maken: Ouders kunnen samen met hun kind een budget opstellen, zodat het kind leert hoe het geld verdeeld moet worden.

Het Nibud adviseert ouders om gebruik te maken van tools en richtlijnen om hun kinderen te begeleiden bij de financiële opvoeding. Bijvoorbeeld via de Financiële opvoedwijzer van het Nibud, waarin tips staan per leeftijd.

Onderzoek en inzichten

Het Nibud doet regelmatig onderzoek naar het financiële gedrag van jongeren. In het onderzoek ‘Financiële opvoeding & het financiële gedrag als volwassene’ bleek dat ouders een grote invloed hebben op het geldgedrag van hun kinderen. De bevindingen sluiten aan bij de theorie van Bandura dat gedrag wordt aangeleerd door observatie en het nadoen van anderen.

In een ander onderzoek, ‘Financiële opvoeding 2023’, onderzocht het Nibud hoe ouders hun kinderen financieel opvoeden. Het onderzoek bestond uit twee delen: een kwantitatief en een kwalitatief deel. Het kwantitatieve deel vond plaats bij 1.468 ouders met kinderen in de leeftijd van 6 tot 14 jaar. Het kwalitatieve deel bestond uit interviews met experts, ouders en kinderen.

Uit het onderzoek blijkt dat kinderen die zakgeld krijgen, vaker bezig zijn met geld en meer vaardigheden ontwikkelen dan kinderen die geen zakgeld krijgen. Daarnaast is er sprake van een verband tussen de financiële opvoeding van ouders en het financiële gedrag van volwassenen. Kinderen die op jonge leeftijd leren omgaan met geld, lopen later minder risico op financiële problemen.

Conclusie

Financiële opvoeding is essentieel voor de opbouw van een gezonde omgang met geld. Het Nibud onderzoekt al jaren de invloed van financiële opvoeding en geeft richtlijnen voor ouders, scholen en andere betrokkenen. Kinderen die op jonge leeftijd leren omgaan met geld, lopen later minder risico op financiële problemen. Het leren omgaan met geld gebeurt meestal via ervaring, zoals het krijgen van zakgeld, het opstellen van een budget en het sparen voor toekomstige doelen. Ouders kunnen hun kinderen helpen bij de financiële opvoeding door te leren omgaan met geld en door tools en richtlijnen te gebruiken.

Bronnen

1. Het Nibud en financiële opvoeding
2. Over het Nibud
3. Financiële educatie en gedrag
4. Over het Nibud
5. Veiligheid in de financiële opvoeding
6. Financiële opvoeding en het financiële gedrag als volwassene
7. Onderzoeksrapporten over kinderen en jongeren
8. Financiële opvoeding en jongeren
9. Persoonlijk budgetadvies
10. Jongere staat er financieel slechter voor