De filosofie van de negatieve opvoeding bij Jean-Jacques Rousseau

De filosofie van de negatieve opvoeding bij Jean-Jacques Rousseau vormt een centraal onderdeel van zijn visie op opvoeding en onderwijs. Deze filosofie, die hij in zijn werk Émile, of over de opvoeding (1762) beschrijft, legt de nadruk op de natuurlijke ontwikkeling van het kind en de rol van de opvoeder als begeleider in plaats van als instructeur. In dit artikel worden de kernideeën van de negatieve opvoeding uitgebreid besproken, inclusief de rol van de tutor, de nadruk op zelfstandig leren, de invloed op latere pedagogische stromingen en de kritiek op deze visie.

De kern van de negatieve opvoeding

De negatieve opvoeding, zoals Rousseau die noemt, is een benadering waarbij het kind wordt begeleid in plaats van gedisciplineerd. Het doel is om het kind te beschermen tegen de negatieve invloeden van de maatschappij, zodat het zich op natuurlijke wijze kan ontwikkelen. In plaats van dat kinderen worden opgeleid in de conventionele zin van het leren van feiten, wordt er gekeken naar de natuurlijke hulpbronnen van het kind. Rousseau stelt dat kinderen op een natuurlijke manier moeten groeien, zonder dat zij worden blootgesteld aan de maatschappelijke normen en verwachtingen die hen kunnen beïnvloeden.

In zijn werk Émile, of over de opvoeding benadrukt Rousseau dat de eerste fase van opvoeding "puur negatief" moet zijn. Dit betekent dat het kind niet wordt onderwezen in deugd of waarheid, maar dat het hart wordt beschermd tegen ondeugd en de geest tegen dwaling. De opvoeder moet de kinderen helpen hun eigen krachten te ontwikkelen, in plaats van ze te laten leren op basis van beloningen of straffen. In plaats van dat kinderen worden opgeleid in de traditie van het leren door te leren, wordt er gekeken naar het leren door te ervaren.

De rol van de tutor

In het model van Rousseau speelt de tutor een cruciale rol. De tutor is geen gewone leraar, maar een begeleider die het kind helpt bij de ontwikkeling van zijn eigen krachten. De tutor is verantwoordelijk voor het creëren van een omgeving waarin het kind zich kan ontwikkelen zonder de invloeden van de maatschappij. Dit betekent dat de tutor het kind niet direct leert, maar het kind de kans geeft om zelf te leren. De tutor moet het kind helpen bij het leren van het leren, zodat het kind op een natuurlijke manier kan groeien.

In het werk van Rousseau wordt de tutor vaak afgebeeld als iemand die het kind in het bos meeneemt, zodat het zich kan ontwikkelen in een omgeving die vrij is van de invloeden van de maatschappij. Dit is een beeld van "geleide vrijheid", waarin het kind niet volledig vrij is, maar wel de kans krijgt om zijn eigen pad te volgen. De tutor moet ervoor zorgen dat het kind op een veilige manier kan experimenteren en leren door vallen en opstaan.

De nadruk op zelfstandig leren

Een van de belangrijkste aspecten van de negatieve opvoeding is het leren door te ervaren. Rousseau stelt dat kinderen zich moeten ontwikkelen door met de wereld te interacteren, in plaats van door louter feiten te leren. In plaats van dat kinderen worden opgeleid in de traditie van het leren van feiten, wordt er gekeken naar het leren door te ervaren. Dit betekent dat kinderen leren door te doen, in plaats van door te horen.

Rousseau benadrukt dat kinderen zich moeten ontwikkelen door met de wereld in contact te komen. Hij gelooft dat kinderen zich moeten ontwikkelen door te leren lopen zonder looprekjes, te leren lezen zonder dat ze worden voorgelezen, en te leren rekenen door met voorwerpen te werken. In plaats van dat kinderen worden opgeleid in de traditie van het leren van feiten, wordt er gekeken naar het leren door te ervaren. Dit is een van de kernideeën van de negatieve opvoeding.

Invloed op latere pedagogische stromingen

De visie van Rousseau op de negatieve opvoeding heeft een grote invloed gehad op latere pedagogische stromingen. Zijn ideeën zijn een bron van inspiratie geweest voor de Montessori-educatie, die ook aandacht besteedt aan het zelfstandig leren van kinderen. De Montessori-educatie stelt dat kinderen hun eigen pad moeten volgen, in plaats van dat ze worden opgeleid in een strikt curriculum.

Rousseau's visie op de natuurlijke opvoeding is ook een belangrijk onderdeel geweest van de progressieve beweging in het onderwijs. Deze beweging stelt dat kinderen op een natuurlijke manier moeten groeien, in plaats van dat ze worden opgeleid in een strikt curriculum. De visie van Rousseau op de negatieve opvoeding heeft ook invloed gehad op de filosofie van de opvoeding, die zich bezighoudt met de rol van de opvoeder als begeleider in plaats van als instructeur.

Kritiek op de visie van Rousseau

Hoewel de visie van Rousseau op de negatieve opvoeding een grote invloed heeft gehad, is er ook kritiek op deze visie. Sommigen beweren dat Rousseau's idee van een "natuurlijke" mens te simpel is en de menselijke complexiteit negeert. Anderen zeggen dat zijn onderwijsplan moeilijk toepasbaar is op echte scholen.

De kritiek op de visie van Rousseau gaat ook over de rol van de opvoeder. Sommige kritici stellen dat de visie van Rousseau te veel nadruk legt op de rol van de tutor, en dat de opvoeder niet genoeg aandacht krijgt voor de praktijk van het opvoeden. Ook wordt er kritiek geleverd op de manier waarop Rousseau de rol van de maatschappij ziet. Hij ziet de maatschappij als een bedreiging voor de natuurlijke ontwikkeling van het kind, terwijl andere filosofen denken dat de maatschappij een cruciale rol speelt bij de ontwikkeling van het kind.

Conclusie

De visie van Rousseau op de negatieve opvoeding is een belangrijk onderdeel van de filosofie van opvoeding en onderwijs. Zijn ideeën over het beschermen van het kind tegen de negatieve invloeden van de maatschappij, het leren door te ervaren, en de rol van de tutor als begeleider in plaats van als instructeur, hebben een grote invloed gehad op latere pedagogische stromingen. Hoewel er ook kritiek is op deze visie, blijft de visie van Rousseau een belangrijke bron van inspiratie voor opvoeders en onderwijzers die een kindgerichte benadering van onderwijs en opvoeding nastreven.

Bronnen

1. Jean-Jacques Rousseau, sociaal contract onderwijs
2. Leren: wat goed, fout is?
3. De filantropijnen en de opvoeding
4. Onderwijsheld: Jean-Jacques Rousseau
5. Emile, of over de opvoeding: Rousseau’s invloed op onderwijs
6. Opvoeding moet gedragen worden door liefde voor het kind en de wereld
7. Hoe zat het ook alweer met Jean-Jacques Rousseau?
8. Emile