De Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedings-situatie: Een hulpmiddel voor gezinsondersteuning bij scheiding
juli 8, 2025
De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) is een initiatief dat gericht is op het verkennen van centrale vraagstukken voor de toekomst van Nederland. In het kader van de NWA wordt de jeugd als speerpunt genomen, met name in het kader van opvoeding en onderwijs. Dit artikel bevat een overzicht van de thema’s, kennisagenda’s en onderzoeksgerichte richtlijnen die gerelateerd zijn aan de route ‘Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs’. De inhoud is gebaseerd op de beschikbare informatie uit de bronnen en geeft een overzicht van de belangrijkste thema’s, de rol van onderzoek en de invloed op de jeugd.
De route ‘Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs’ is één van de 25 routes van de Nationale Wetenschapsagenda. Deze route is gericht op de uitdagingen van de 21e eeuw, waarin technologie, internet, etnisch-religieuze diversiteit, werkgelegenheid, duurzaamheid, verstedelijking en globalisering centraal staan. De jeugd is in dit kader het centrale thema, waarin het onderwijs en de opvoeding centraal staan. De route bevat drie centrale thema’s die als gamechangers kunnen fungeren voor toekomstig onderzoek: ‘Leren en ontwikkelen in verschillende contexten’, ‘Diversiteit en ongelijkheid’ en ‘Normativiteit van opvoeding en onderwijs’.
De jeugd ontwikkelt zich binnen verschillende contexten, waaronder thuis, op school, op straat en online. Deze contexten zijn tot nu toe te weinig in samenhang bestudeerd. Onderzoek naar de complexe wisselwerking tussen de diverse sociale contexten waarbinnen kinderen en jongeren opgroeien, kan tot nieuwe inzichten leiden over de ontwikkeling van de huidige generatie jeugdigen. De focus ligt op het begrijpen van hoe verschillende contexten de ontwikkeling beïnvloeden, en welke factoren hierbij een rol spelen.
De grote diversiteit aan achtergronden en kenmerken van jeugdigen gaat nog te vaak samen met ongelijkheid in uitgangsposities, kansen en effectiviteit van preventie en interventies. Er is onderzoek nodig naar de factoren die een rol spelen bij het bestaan van achterstand en risico, uiteenlopend van laaggeletterdheid tot kindermishandeling. Niet alleen bij de jeugd, ook tussen generaties is dit onderzoek van belang. Daarnaast moet onderzoek zich richten op hoe diversiteit als kracht kan worden ingezet bij de ontwikkeling van de jeugd.
De normativiteit van opvoeding en onderwijs betreft de vraag: Waartoe willen we opvoeden en opleiden? Voorstellen voor de kennis, vaardigheden en houdingen die in de toekomst nodig zullen zijn, zoals probleemoplossend vermogen, creatief denken, burgerschap, of digitale geletterdheid, worden altijd vanuit een bepaald perspectief gedaan. De onderliggende normen en doelen van opvoeding en onderwijs zijn echter zelf zelden expliciet onderwerp van discussie of bestudering in praktijk en onderzoek. Theoretisch en empirisch onderzoek is noodzakelijk om nieuwe opvoedings- en onderwijsdoelen te funderen en de belangen van kinderen hierin te waarborgen.
De route Jeugd heeft een Kennisagenda opgesteld met daarin belangrijke onderzoeksthema’s. De agenda is tot stand gekomen door samenwerking tussen verschillende wetenschapsdisciplines met jeugd als centraal thema. De Kennisagenda geeft een beschrijving van de route Jeugd en drie thema’s die gamechangers kunnen zijn voor toekomstig onderzoek: ‘Leren en ontwikkelen in verschillende contexten’, ‘Diversiteit en ongelijkheid’ en ‘Normativiteit van opvoeding en onderwijs’. Deze thema’s geven wetenschappers, beleidsmakers en jeugdprofessionals handvatten om nieuwe kennis te ontwikkelen voor de jeugd.
Professionals moeten beter betrokken worden bij onderzoek. Eén van de bevindingen is dat wetenschappelijke kennis op het moment onvoldoende belandt bij de praktijk. Dit heeft vooral te maken met een gebrek aan werkelijke samenwerking. Professionals worden niet vanaf het begin betrokken bij de vraagstellingen van wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijk onderzoek richt zich niet altijd op vraagstukken die in de praktijk juist als zeer relevant worden gezien. Wetenschappers en professionals zijn het er bijvoorbeeld over eens dat kennis over het belang van samenwerking tussen gezinnen en scholen belangrijk is. Maar, er is nauwelijks onderzoek naar effectieve manieren om dit tot stand te brengen.
De invloed van oude en nieuwe media op individu en samenleving is een centraal thema binnen de Nationale Wetenschapsagenda. Daarnaast speelt big data een rol in het verzamelen en benutten van grote datasets voor het realiseren van waarden, het genereren van inzichten en het verkrijgen van antwoorden. De invloed van de gebouwde omgeving op gezondheid en welzijn, de invloed van slaap op onze gezondheid, en hoe we gezondheid door middel van sport, bewegen en voeding kunnen bevorderen, zijn ook thema’s die relevant zijn voor de jeugd.
De thema’s van de deelprojecten zijn als volgt: Sociale cohesie in de klas, culturele sensitiviteit van professionals in jeugd en onderwijs, buitenschools leren en ongelijkheid (risico- en succesfactoren), verbinding onderwijs en jeugdzorg, en (on)gelijkheid in jeugdgezondheid(szorg). Deze thema’s vormen de basis voor het opstellen van een projectplan dat inzichten en producten oplevert die toepasbaar zijn voor professionals in de praktijk en die de kwaliteit van hun werk ten goede komen.
Een van de kernvragen is hoe sociale cohesie in een cultureel en religieus diverse samenleving bevorderd kan worden. Hierbij speelt de rol van onderwijs en opvoeding een belangrijke rol. Onderwijs kan helpen bij het bevorderen van begrip, tolerantie en samenwerking tussen verschillende groepen. Daarnaast kan het helpen bij het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie in de samenleving.
De oorzaken en gevolgen van migratie en hoe we er mee omgaan, vormen een belangrijk onderdeel van de Nationale Wetischapsagenda. De invloed van globalisering op onze culturele identiteit en het bepalen van de positie van Nederland in de wereld, is een andere kernvraag. Deze thema’s zijn van invloed op de jeugd, en dus ook op de opvoeding en het onderwijs.
De route ‘Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs’ is een initiatief dat gericht is op het verkennen van de uitdagingen van de 21e eeuw. Hierbij staat de jeugd centraal, en wordt er onderzoek gedaan naar de manieren waarop de jeugd zich kan ontwikkelen in een complexe wereld. De focus ligt op het bevorderen van een gezonde, veilige en rechtvaardige samenleving voor nieuwe generaties.
De samenwerking tussen onderzoek en praktijk is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve oplossingen. Prof. dr. Sabine Severiens, hoogleraar Onderwijswetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam, is per 1 november het nieuwe boegbeeld van de route ‘Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs’ van de Nationale Wetenschapsagenda. Door boegbeeld te worden hoopt Severiens de sociale impact van haar onderzoek te vergroten. Daarnaast zet zij zich in voor een nauwe samenwerking tussen praktijk en onderzoek. Enerzijds om de maatschappelijke impact van wetenschap op het onderwijs te vergroten, en anderzijds om wetenschappelijk onderzoek naar vragen die in de praktijk leven te stimuleren.
Een van de kernvragen is hoe we ongelijkheid kunnen beheersen. Er is onderzoek nodig naar de factoren die een rol spelen bij het bestaan van achterstand en risico, uiteenlopend van laaggeletterdheid tot kindermishandeling. Niet alleen bij de jeugd, ook tussen generaties is dit onderzoek van belang. Daarnaast moet onderzoek zich richten op hoe diversiteit als kracht kan worden ingezet bij de ontwikkeling van de jeugd.
De Nationale Wetenschapsagenda biedt een overzicht van de belangrijkste thema’s en kennisagenda’s die gerelateerd zijn aan de jeugd, met name in het kader van opvoeding en onderwijs. De route ‘Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs’ bevat drie centrale thema’s die als gamechangers kunnen fungeren voor toekomstig onderzoek. Deze thema’s zijn ‘Leren en ontwikkelen in verschillende contexten’, ‘Diversiteit en ongelijkheid’ en ‘Normativiteit van opvoeding en onderwijs’. De samenwerking tussen praktijk en onderzoek is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve oplossingen. De invloed van technologie, media, migratie en globalisering op de jeugd is een belangrijk thema binnen de Nationale Wetenschapsagenda. Deelprojecten en initiatieven richten zich op thema’s als sociale cohesie, culturele sensitiviteit, buitenschools leren en ongelijkheid, verbinding onderwijs en jeugdzorg, en (on)gelijkheid in jeugdgezondheid. De invloed van onderwijs en opvoeding op sociale cohesie, zelfredzaamheid en participatie is belangrijk voor de toekomst van de jeugd.
Wie niet van een kind geniet, ziet het allermooiste niet